Ngành Trồng trọt bước vào giai đoạn phát triển xanh

Đồng bộ, hiệu quả và lồng ghép nguồn lực

Ngày 12/11, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Kế hoạch hành động triển khai Đề án sản xuất giảm phát thải trong lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2025 - 2035, tầm nhìn đến năm 2050, cụ thể hóa các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp được phê duyệt tại Quyết định số 4024/QĐ-BNNMT ngày 29/9/2025. Đây được xem là bước khởi động quan trọng để hiện thực hóa mục tiêu phát triển nền nông nghiệp phát thải thấp, gắn với tăng trưởng xanh và thích ứng biến đổi khí hậu.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Kế hoạch hành động hướng đến đảm bảo triển khai đồng bộ, kịp thời và hiệu quả các nhiệm vụ của Đề án. Trên cơ sở đó, các giải pháp sẽ được cụ thể hóa thành các hoạt động ưu tiên trong toàn ngành, xác định rõ tiến độ, trách nhiệm của từng cơ quan, đơn vị, đồng thời bảo đảm sự phối hợp thống nhất giữa Trung ương, địa phương và các đối tác quốc tế.

Việc triển khai Kế hoạch phải được lồng ghép với các chương trình, dự án hiện có, nhằm tận dụng tối đa nguồn lực, giảm chồng chéo và tăng hiệu quả đầu tư. Các địa phương, tùy vào điều kiện sinh thái và đặc thù sản xuất, sẽ xây dựng kế hoạch hành động riêng để đạt mục tiêu chung về giảm phát thải khí nhà kính trong trồng trọt.

Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật được giao là cơ quan đầu mối, chịu trách nhiệm điều phối, rà soát chính sách, xây dựng các chương trình ưu tiên và đánh giá định kỳ kết quả thực hiện. Cùng với đó, các đơn vị khác của Bộ như Vụ Hợp tác quốc tế, Vụ Kế hoạch - Tài chính, Cục Biến đổi khí hậu, Khoa học - Công nghệ và Môi trường… sẽ phối hợp thực hiện các nhiệm vụ về huy động nguồn lực, xây dựng cơ chế MRV (đo đạc - báo cáo - thẩm định), tích hợp công nghệ và giám sát giảm phát thải.

Để thực hiện hiệu quả Đề án, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ huy động đa dạng nguồn lực: ngân sách Nhà nước, vốn ODA, hợp tác công tư (PPP), xã hội hóa và hỗ trợ quốc tế. Các địa phương chủ động bố trí ngân sách, lồng ghép các chương trình cùng mục tiêu, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia đầu tư, phát triển tín chỉ carbon và áp dụng công nghệ xanh nhằm giảm chi phí đầu vào.

Nguồn hỗ trợ quốc tế từ các tổ chức như Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cùng các tổ chức chính phủ và phi chính phủ khác sẽ được tận dụng tối đa. UBND các tỉnh, thành phố chịu trách nhiệm chỉ đạo triển khai tại địa phương, báo cáo tiến độ và kết quả hằng năm về Bộ trước ngày 15/12.

Cụ thể hóa cam kết Net Zero 2050

Thực tiễn sản xuất trên khắp Việt Nam đang chứng minh sản xuất trồng trọng đang có sự dịch chuyển theo hướng giảm phát thải. Ở An Giang, mô hình "1 phải, 5 giảm" giúp giảm 30% lượng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật và khí metan. Tại Ninh Bình, nông dân chuyển sang dùng phân hữu cơ, giảm phát thải N₂O. Ở Tây Nguyên, mô hình xen canh mắc ca – điều vừa tăng thu nhập, vừa phục hồi đất. Những mô hình này đang lan tỏa, hình thành hệ sinh thái canh tác đa tầng, nơi đất, nước và cây trồng cùng tương hỗ phát triển.

Theo các chuyên gia FAO, Việt Nam đang đi đúng hướng khi coi nông nghiệp sinh thái là trụ cột của an ninh lương thực và an ninh sinh học. Bên cạnh lợi ích về môi trường, chuyển đổi xanh còn giúp nâng cao năng lực cạnh tranh và đáp ứng tiêu chuẩn thị trường quốc tế – nơi người tiêu dùng ngày càng đòi hỏi sản phẩm carbon thấp và truy xuất nguồn gốc sinh thái.

Sau 80 năm phát triển, ngành trồng trọt Việt Nam đã đi từ "cách mạng hạt giống" đến "cách mạng sinh thái". Nếu như hạt lúa năm 1989 mở ra hành trình xuất khẩu, thì hôm nay, "hạt carbon" – biểu tượng của năng lượng tái sinh trong nông nghiệp – đang mở ra chương mới cho phát triển xanh.

Từ những cánh đồng lúa - tôm, vườn cà phê - chuối đến hệ thống canh tác thông minh ứng dụng dữ liệu khí tượng, tất cả đang khẳng định rằng nông nghiệp Việt Nam không còn chỉ là trụ đỡ của nền kinh tế, mà còn là cam kết mạnh mẽ của quốc gia trong việc phát triển hài hòa với thiên nhiên, vì một tương lai xanh và bền vững.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, việc thực hiện Đề án là bước đi cụ thể trong lộ trình đạt phát thải ròng bằng "0" (Net Zero) vào năm 2050 của Việt Nam. Bối cảnh biến đổi khí hậu đang tác động mạnh đến nông nghiệp: chỉ riêng xâm nhập mặn và hạn hán đã ảnh hưởng hơn 1,3 triệu ha đất trồng mỗi năm; nếu nước biển dâng thêm 1 mét, Đồng bằng sông Cửu Long có thể mất tới 40% diện tích sản xuất.

Điều đó đòi hỏi ngành trồng trọt phải chuyển từ tư duy tăng sản lượng sang tư duy sinh thái – nơi mỗi hecta đất không chỉ sản xuất mà còn phải tái tạo và bảo vệ môi trường. Các dự án như VnSAT, MD-ICRSL đã tạo nền tảng vững chắc với hơn 1,8 triệu nông dân được tập huấn kỹ thuật, gần 200.000 ha đất trồng lúa và cây công nghiệp chuyển sang mô hình giảm phát thải, giúp tăng hiệu quả sử dụng tài nguyên và cải thiện sinh kế.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung nhấn mạnh, việc xây dựng hệ thống MRV – đo đạc, báo cáo, thẩm định phát thải khí nhà kính là nhiệm vụ khó nhưng cấp thiết. Sau khi hoàn thiện, Bộ sẽ thí điểm mô hình trao đổi tín chỉ carbon, trong đó nông dân có thể được hưởng lợi trực tiếp từ việc giảm phát thải.

Các nhóm cây trồng ưu tiên gồm lúa, cà phê, hồ tiêu, cây ăn quả và cây công nghiệp dài ngày, được lựa chọn dựa trên tiêu chí diện tích, tiềm năng giảm phát thải và lợi thế vùng sinh thái. Bộ cũng đặt mục tiêu thí điểm thị trường carbon nội địa trước năm 2028, tạo nền tảng cho trao đổi tín chỉ carbon trong nông nghiệp.

Đỗ Hương