Công bố đề án 'xanh hóa' lĩnh vực trồng trọt: Kỳ vọng giảm phát thải 15% đến năm 2035

Hôm nay (22/10), Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức Hội nghị công bố Đề án "Sản xuất giảm phát thải trong lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2025–2035, tầm nhìn đến năm 2050", đồng thời tham vấn cho dự thảo Kế hoạch hành động triển khai Đề án.

Sự kiện thu hút sự tham gia của các đơn vị trực thuộc Bộ, cùng các tổ chức quốc tế như FAO, World Bank, GIZ, UNDP, đại diện doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng và các viện nghiên cứu — thể hiện sự đồng hành đa bên trong tiến trình chuyển đổi nông nghiệp xanh tại Việt Nam.

Giảm phát thải gắn với tăng trưởng xanh

Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung, việc ban hành Đề án là bước đi kịp thời trong bối cảnh ngành trồng trọt đang chịu tác động mạnh mẽ từ biến đổi khí hậu và áp lực hội nhập quốc tế.

"Mục tiêu trung tâm là vừa đảm bảo tăng trưởng năng suất, giá trị sản xuất, vừa giảm phát thải khí nhà kính, hướng đến nền nông nghiệp xanh, tuần hoàn và phát thải thấp," Thứ trưởng Hoàng Trung nhấn mạnh.

Đề án đặt ra 6 nhóm nhiệm vụ trọng tâm: Tái cơ cấu cây trồng phù hợp điều kiện sinh thái và nhu cầu thị trường; Áp dụng các gói kỹ thuật giảm phát thải theo chuỗi giá trị; Hoàn thiện hệ thống MRV (đo đạc, báo cáo, thẩm định) phục vụ kiểm kê khí nhà kính; Triển khai mô hình sản xuất thực hành tốt và nhân rộng; Xây dựng cơ chế tín chỉ carbon, thu hút đầu tư và khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia; Đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu mới về nông nghiệp phát thải thấp.

Ông Huỳnh Tấn Đạt - Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, cho biết: "Đề án là cơ sở pháp lý quan trọng để ngành trồng trọt và bảo vệ thực vật triển khai đồng bộ các mục tiêu, nhiệm vụ trong giai đoạn 2025-2030, với tầm nhìn đến năm 2050".

Về các mục tiêu của Đề án, tầm nhìn tới năm 2050, 100% diện tích các loại cây trồng chủ lực áp dụng quy trình kỹ thuật canh tác theo hướng giảm phát thải. Ngoài ra, xây dựng cơ sở dữ liệu số hóa về phát thải trong trồng trọt, tích hợp với hệ thống giám sát quốc gia; xây dựng và phổ cập nhãn hiệu "Phát thải thấp" cho các ngành hàng nông sản chủ lực.

"Ngành trồng trọt đặt mục tiêu đến năm 2035 sẽ góp phần giảm ít nhất 15% lượng phát thải khí nhà kính so với năm cơ sở 2020", Cục trưởng Huỳnh Tấn Đạt khẳng định.

Tại địa phương, mỗi tỉnh, thành sẽ triển khai ít nhất 1-2 mô hình sản xuất trồng trọt giảm phát thải có thể nhân rộng, thí điểm tối thiểu 15 mô hình canh tác đủ điều kiện phát triển tín chỉ carbon. Hệ thống dữ liệu phát thải sẽ được đồng bộ với Hệ thống đăng ký quốc gia.

Ngành sẽ đào tạo tối thiểu 3.000 cán bộ kỹ thuật, khuyến nông, nông dân và doanh nghiệp; xây dựng ít nhất 5 bộ tài liệu truyền thông nhằm nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi sản xuất theo hướng phát thải thấp.chủ lực và đào tạo trên 3.000 cán bộ, nông dân, doanh nghiệp trên toàn quốc.

Kinh nghiệm từ địa phương: Nhiều mô hình hiệu quả nhưng còn khó khăn

Theo TS. Nguyễn Thị Thanh Thủy, đại diện Hiệp hội Ngành hàng Lúa gạo Việt Nam, để đạt mục tiêu giảm phát thải 15% đến năm 2035, các hợp phần trong Đề án cần được lượng hóa rõ ràng.

Bà đề xuất lồng ghép thực hiện Đề án với Chương trình phát triển bền vững "Một triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp" tại Đồng bằng sông Cửu Long, nhằm tạo sức lan tỏa và đồng bộ nguồn lực.

Từ thực tiễn triển khai, ông Lê Chí Thiện, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đồng Tháp, cho biết địa phương đã thực hiện 21 mô hình sản xuất lúa chất lượng cao giảm phát thải, giúp tiết kiệm 20–30% nước tưới, giảm 15% chi phí sản xuất và cắt giảm đáng kể lượng khí metan phát thải.

Tuy nhiên, việc nhân rộng vẫn gặp nhiều khó khăn do thiếu nguồn lực, thiếu cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư, chưa có chính sách tín dụng xanh và hướng dẫn kỹ thuật cụ thể cho từng loại cây trồng.

Đồng Tháp kiến nghị Bộ sớm ban hành cơ chế ưu tiên vốn, quy trình kỹ thuật chuẩn, xây dựng hệ thống quan trắc đất – nước phục vụ canh tác chính xác, đồng thời thí điểm tín chỉ carbon trong nông nghiệp.

Theo Dự thảo Kế hoạch hành động đi kèm Đề án, sẽ có 31 nhóm nhiệm vụ cụ thể được triển khai đồng bộ từ trung ương đến địa phương, bao gồm khảo sát hiện trạng phát thải, xây dựng phương án phù hợp từng vùng sinh thái – xã hội.

Đây sẽ là nền tảng quan trọng tiến tới trung hòa carbon trong trồng trọt vào giữa thế kỷ này.

Đề án được kỳ vọng không chỉ góp phần giảm phát thải, mà còn mở rộng cơ hội thị trường cho nông sản Việt Nam. Các sản phẩm có truy xuất nguồn gốc carbon và chứng nhận phát thải thấp sẽ dễ dàng tiếp cận các thị trường cao cấp như EU, Nhật Bản, Bắc Mỹ – nơi mức giá có thể cao hơn 10–25% so với sản phẩm thông thường.

Theo tính toán, nếu thực hiện hiệu quả, các giải pháp trong Đề án có thể giúp giảm 8–11 triệu tấn CO₂ tương đương mỗi năm, đồng thời cải thiện độ phì đất, hạn chế đốt phụ phẩm, tăng thu nhập và sinh kế bền vững cho nông dân, đặc biệt là phụ nữ và lao động trẻ ở nông thôn.

Đỗ Hương