Đề xuất quy định mới xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng

Bộ Xây dựng cho biết, việc xây dựng, ban hành Nghị định số 16/2022/NĐ-CP ngày 28/01/2022 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng đã tạo cơ sở pháp lý để xử lý các hành vi vi phạm hành chính về xây dựng, từ đó góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Nghị định số 16/2022/NĐ-CP đã quy định cụ thể, rõ ràng các hành vi vi phạm và chế tài xử lý, đồng thời cũng quy định rõ thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính, xác định thời điểm để tính thời hiệu chặt chẽ giúp các cơ quan và người có thẩm quyền xử phạt ở địa phương hạn chế được những sai sót, bảo đảm việc áp dụng pháp luật đầy đủ, minh bạch, công bằng, mang lại hiệu quả giáo dục, răn đe.

Sau hơn 02 năm triển khai thi hành Nghị định số 16/2022/NĐ-CP, công tác xử lý vi phạm hành chính về xây dựng đã đạt được kết quả tích cực, các vụ việc vi phạm được xử lý kịp thời theo đúng trình tự, thủ tục quy định; ý thức chấp hành pháp luật của các tổ chức, cá nhân được nâng lên. Các hình thức xử phạt trong Nghị định cơ bản phù hợp với tình hình thực tế, bao quát các lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Xây dựng; mức xử phạt nhìn chung phù hợp với tình hình đời sống kinh tế - xã hội hiện nay.

Mặc dù đạt được những kết quả nhất định, tuy nhiên, trong quá trình triển khai thi hành Nghị định số 16/2022/NĐ-CP cũng phát sinh một số tồn tại, vướng mắc cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung để đảm bảo phù hợp với yêu cầu của thực tiễn như: khó khăn trong việc xác định thời điểm chấm dứt hành vi vi phạm; thời hạn để cho các tổ chức, cá nhân vi phạm thực hiện thủ tục xin cấp và điều chỉnh giấy phép xây dựng đối với dự án đầu tư xây dựng còn chưa phù hợp; một số lĩnh vực chế tài xử lý chưa phủ kín, chế tài xử lý đối với một số hành vi vi phạm hành chính chưa đủ mạnh, chưa đủ sức răn đe, mức xử phạt còn thấp, một số biện pháp khắc phục hậu quả còn chưa khả thi, khó thực hiện.

Theo Bộ Xây dựng, việc xây dựng, ban hành Nghị định quy định xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng (thay thế Nghị định số 16/2022/NĐ-CP) là cần thiết và có cơ sở để bảo đảm phù hợp với tổ chức bộ máy sau khi được sắp xếp và mô hình chính quyền địa phương 02 cấp; đồng thời tạo hành lang pháp lý đồng bộ, thống nhất, chặt chẽ và khả thi trong việc phát hiện, ngăn chặn, xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật về xây dựng, nâng cao hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước của Bộ Xây dựng.

Dự thảo Nghị định gồm 97 điều, chia thành 12 chương

Bộ Xây dựng cho biết, đã bố cục lại dự thảo Nghị định bằng cách nhóm các hành vi vi phạm hành chính, hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả thành từng chương theo chức năng quản lý nhà nước của Bộ Xây dựng (mảng xây dựng) được quy định trong Nghị định số 33/2025/NĐ-CP ngày 25/02/2025 của Chính phủ quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Xây dựng gồm: Quy hoạch xây dựng; kiến trúc; hoạt động đầu tư xây dựng; phát triển đô thị; hạ tầng kỹ thuật; nhà ở; thị trường bất động sản và vật liệu xây dựng.

Đối với các chương có nhiều hành vi vi phạm được chia nội dung thành các mục theo trình tự của pháp luật chuyên ngành để bảo đảm quy định đầy đủ hành vi vi phạm theo pháp luật chuyên ngành, rõ chủ thể áp dụng, bảo đảm tính khoa học, thống nhất, dễ tra cứu và áp dụng như:

Chương về hoạt động đầu tư xây dựng: chia các mục theo thứ tự quá trình tiến hành các hoạt động đầu tư xây dựng quy định của Luật Xây dựng; xác định rõ chủ thể bị xử phạt trong từng điều khoản.

Chương về lĩnh vực nhà ở, thị trường bất động sản: chia các mục theo trình tự quy định trong Luật Nhà ở 2023, Luật Kinh doanh bất động sản 2023; xác định rõ chủ thể bị xử phạt trong từng điều khoản.

Dự thảo Nghị định gồm 97 điều, chia thành 12 chương. Về cơ bản, dự thảo Nghị định đã sửa đổi, bổ sung các quy định về hành vi vi phạm để phù hợp với các văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành mới được ban hành (Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn); sửa đổi các chức danh có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng và áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả, mức phạt tiền tương ứng với từng chức danh trên cơ sở quy định tại Luật Xử lý vi phạm hành chính và Chương II Nghị định số 189/2025/NĐ-CP.

Về nguyên tắc xử phạt

Theo Bộ Xây dựng, Điều 6 Nghị định số 16/2022/NĐ-CP quy định "Tổ chức, cá nhân có hành vi chống đối hoặc cản trở người thực hiện nhiệm vụ xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng quy định tại nghị định này thì bị xử phạt vi phạm hành chính theo hình thức, mức phạt đối với hành vi chống đối hoặc cản trở người thi hành công vụ được quy định tại nghị định của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh trật tự và an toàn xã hội".

Nay khoản 1 Điều 4 dự thảo Nghị định sửa thành "Tổ chức, cá nhân có hành vi chống đối hoặc cản trở người thi hành công vụ xử lý vi phạm hành chính về xây dựng quy định tại Nghị định này thì bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của Chính phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh trật tự, an toàn xã hội".

Lý do của đề xuất trên theo Bộ Xây dựng: Thực tiễn, lực lượng quản lý trật tự xây dựng tại các địa phương là người trực tiếp kiểm tra, phát hiện và lập biên bản vi phạm hành chính nhưng không có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính về trật tự xây dựng; lực lượng này làm việc với đối tượng thường bị cản trở, chống đối nhưng không nằm trong quy định tại Điều 6 Nghị định số 16/2022/NĐ-CP. Do đó, dự thảo Nghị định xử lý theo hướng sửa cụm từ "cản trở người thực hiện nhiệm vụ xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng quy định tại nghị định này" thành "cản trở người thi hành công vụ xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng".

Khoản 11 Điều 16 Nghị định số 16/2022/NĐ-CP quy định "Đối với công trình xây dựng trên đất không đúng mục đích sử dụng đất theo quy định của pháp luật đất đai thì xử phạt theo quy định tại nghị định của Chính phủ về xửphạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai", nay dự thảo Nghị định tiếp tục kế thừa quy định của Nghị định số 16/2022/NĐ-CP, tuy nhiên có chia thành các trường hợp quy định tại khoản 6 Điều 4 để xử lý, bao quát hết các trường hợp xảy ra trên thực tiễn.

Bổ sung tại khoản 7 Điều 4 dự thảo nội dung quy định về mặt nguyên tắc: "7. Tổ chức, cá nhân vi phạm hành chính nhiều lần đối với hành vi vi phạm tại điểm c khoản 6 Điều 68, điểm a, điểm b khoản 1 Điều 75 Nghị định này đối với công trình thuộc một dự án thì không xử phạt về từng hành vi vi phạm hành chính mà áp dụng tình tiết tăng nặng vi phạm hành chính nhiều lần khi ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính".

Về thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính

Bộ Xây dựng đề xuất quy định thống nhất về thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng là 02 năm (khoản 1 Điều 6 dự thảo).

Lý do Bộ Xây dựng đưa ra là: Sửa đổi đảm bảo phù hợp, thống nhất với khoản 1 Điều 6 Luật Xử lý vi phạm hành chính: "1. Thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính được quy định như sau: a) Thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính là 01 năm, trừ các trường hợp sau đây: Vi phạm hành chính về kế toán…, xây dựng… thì thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính là 02 năm".

Bên cạnh đó, điểm a khoản 2 Điều 6 Nghị định số 16/2022/NĐ-CP quy định thời điểm chấm dứt hành vi vi phạm đối với nhà ở riêng lẻ "là ngày hoàn thành công trình được ghi trong hợp đồng thi công xây dựng công trình (nếu có) hoặc ngày đưa công trình vào sử dụng", nay điểm a khoản 3 Điều 6 dự thảo sửa thành "là ngày đưa công trình xây dựng vào sử dụng; trường hợp không xác định được ngày đưa công trình xây dựng vào sử dụng thì thời điểm chấm dứt hành vi vi phạm là ngày hoàn thành công trình xây dựng được ghi trong hợp đồng thi công xây dựng công trình".

Lý do: thực tiễn áp dụng, nhiều địa phương còn có nhiều cách hiểu khác nhau, không thống nhất, vì có thể lựa chọn áp dụng thời điểm chất dứt là ngày hoàn thành công trình được ghi trong hợp đồng thi công xây dựng công trình hoặc ngày đưa công trình vào sử dụng.

Do đó, dự thảo Nghị định xử lý theo hướng quy định thống nhất 01 thời điểm chấm dứt hành vi vi phạm đối với nhà ở riêng lẻ tại điểm a khoản 3 Điều 6 dự thảo.

Ngoài ra, Bộ Xây dựng cũng đề xuất bổ sung quy định cụ thể về cách xác định thời điểm bàn giao công trình tại khoản 4 Điều 6 dự thảo để áp dụng thống nhất trong việc xác định thời hiệu xử phạt hành chính đối với hoạt động đầu tư xây dựng.

Bộ Xây dựng đang lấy ý kiến góp ý dự thảo này trên Cổng Thông tin điện tử của Bộ./.