Dừng xét học bạ từ năm 2026: Thí sinh cần chuẩn bị gì?

Những trường đi đầu trong xu hướng này

Các trường đi đầu trong việc bỏ xét học bạ gồm Đại học Bách khoa Hà Nội, Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật (ĐHQGHN), Đại học Công nghiệp TP.HCM và Đại học Nha Trang, khi đồng loạt dừng áp dụng phương thức này cho tất cả các ngành. Ở khối sư phạm, Đại học Sư phạm – Đại học Thái Nguyên cũng không xét học bạ, còn Đại học Sư phạm Hà Nội 2 chỉ duy trì cho một số ngành đặc thù.

Nhiều trường khác tiếp tục thu hẹp hoặc loại bỏ xét học bạ ở các ngành sư phạm, kinh tế, kỹ thuật và nghệ thuật. Thay vào đó, các trường chuyển sang các phương thức có tính chuẩn hóa cao hơn như điểm thi tốt nghiệp THPT, bài thi đánh giá năng lực, đánh giá tư duy hoặc kết hợp chứng chỉ quốc tế.

Các thông tin chi tiết về phương thức tuyển sinh và ngành áp dụng sẽ được công bố trong Đề án tuyển sinh 2026 của từng trường, thí sinh cần theo dõi để chuẩn bị hồ sơ chính xác.

Khoảng cách giữa “điểm đẹp” và năng lực thật

PGS.TS Trần Thành Nam - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục (ĐHQGHN) cho rằng việc nhiều trường đại học đồng loạt dừng xét học bạ từ năm 2026 không phải là quyết định đột ngột, mà là hệ quả tất yếu của những bất cập kéo dài trong cách đánh giá học bạ ở bậc THPT. 

Theo ông, điểm học bạ hiện chịu ảnh hưởng đáng kể từ các yếu tố chủ quan trong quá trình dạy học và kiểm tra – đánh giá. Với gần 3.000 trường THPT trên toàn quốc, sự chênh lệch về điều kiện, chất lượng giảng dạy và mức độ nghiêm túc trong chấm điểm khiến học bạ khó phản ánh một cách đồng đều năng lực của học sinh. Nhiều em ở vùng khó khăn vẫn có thể đạt điểm cao nhờ cơ chế "điểm động viên", trong khi học sinh ở các trường chất lượng cao lại phải trải qua quá trình đánh giá chặt chẽ hơn. Điều này dẫn đến hiện tượng phổ biến là điểm đẹp nhưng năng lực thật sự không tương xứng.

PGS.TS Trần Thành Nam cũng chỉ ra rằng học bạ trong một số trường hợp còn bị làm đẹp hoặc điều chỉnh theo mong muốn của phụ huynh và học sinh. Thực tế vẫn tồn tại tình trạng "xin – cho điểm" hoặc nâng điểm để tăng cơ hội xét tuyển đại học. Khi bị ảnh hưởng bởi những yếu tố ngoài chuyên môn như vậy, học bạ không còn giữ được vai trò của một thước đo khách quan, càng khó so sánh khi cạnh tranh đầu vào ở các trường đại học lớn ngày càng gay gắt.

Không chỉ dựa vào quan sát thực tế, nhiều trường đại học cũng đã đưa ra các phân tích dữ liệu và đi đến kết luận rằng điểm học bạ không dự báo tốt khả năng học tập của sinh viên trong năm đầu đại học. Kết quả cho thấy sinh viên trúng tuyển bằng học bạ có tỷ lệ rớt môn và rời trường cao hơn, trong khi mối tương quan giữa điểm học bạ và điểm trung bình năm nhất không rõ ràng. Những số liệu này khiến các trường giảm dần niềm tin vào giá trị của học bạ như một công cụ đánh giá năng lực học thuật.

Một vấn đề khác không kém phần đáng lo ngại mà PGS.TS Nam nhắc đến là tâm lý xã hội đang quá lệ thuộc vào "học bạ đẹp". Nhiều phụ huynh đầu tư vào việc làm đẹp hồ sơ hơn là nuôi dưỡng năng lực thực sự cho con. Điều này khiến học sinh dễ rơi vào ảo tưởng về năng lực, dẫn đến hụt hẫng khi bước vào môi trường đại học với yêu cầu tư duy chặt chẽ và độc lập hơn rất nhiều.

Tuy vậy, ông nhấn mạnh không nên cực đoan phủ nhận hoàn toàn giá trị của học bạ. "Học bạ không có lỗi," ông nói, vấn đề nằm ở hệ thống đánh giá chưa đảm bảo tính chuẩn hóa và minh bạch. Trong dài hạn, giáo dục phổ thông cần hướng tới một quy trình kiểm tra – đánh giá liên tục, khách quan hơn, có sự giám sát và kiểm soát chất lượng, để học bạ thực sự phản ánh đúng quá trình học tập của học sinh. 

Những lưu ý cho thí sinh

Trong bối cảnh nhiều thay đổi của tuyển sinh 2026, PGS.TS Nam khuyến nghị học sinh tập trung vào năng lực thực chất thay vì trông chờ vào điểm trung bình cao như một lợi thế tuyệt đối. Tư duy logic, tư duy trừu tượng, năng lực sử dụng ngôn ngữ và khả năng lập luận – giải quyết vấn đề sẽ trở thành những năng lực cốt lõi khi các trường chuyển sang đánh giá chuẩn hóa. Bên cạnh đó, học sinh cần củng cố vững nền tảng môn Toán, Tiếng Việt và Tiếng Anh để đáp ứng yêu cầu của cả kỳ thi tốt nghiệp THPT lẫn các bài thi đánh giá năng lực, đánh giá tư duy hoặc các chứng chỉ quốc tế.

PGS.TS Trần Thành Nam cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của kỹ năng mềm, đặc biệt là khả năng tự học, quản lý thời gian và xây dựng kế hoạch dài hạn. Đây là những kỹ năng không chỉ giúp học sinh chuẩn bị tốt cho kỳ thi, mà còn là hành trang quan trọng để học tập hiệu quả ở bậc đại học.

Cuối cùng, PGS.TS Nam cho rằng các trường đại học cần công bố sớm đề án tuyển sinh, nhất là những thay đổi về tổ hợp và phương thức xét tuyển riêng, để học sinh có đủ thời gian chuẩn bị bài bản. Theo ông, sự minh bạch và chủ động từ phía các trường sẽ giúp giảm áp lực cho học sinh, đồng thời hạn chế xu hướng "chạy theo phong trào" trong lựa chọn phương thức xét tuyển.

Có thể thấy, xu hướng này cho thấy tuyển sinh đại học đang dịch chuyển sang các hình thức đánh giá chuẩn hóa hơn, vừa hạn chế "điểm ảo", vừa tăng tính công bằng giữa thí sinh ở các vùng và loại hình trường khác nhau.

Đối với thí sinh, đây là cả thách thức lẫn cơ hội: các em phải chuẩn bị bài bản hơn cho những kỳ thi đánh giá, nhưng đổi lại, khả năng trúng tuyển đúng năng lực và đúng ngành nghề sẽ minh bạch hơn. Tuyển sinh 2026 được kỳ vọng sẽ tạo bước chuyển quan trọng hướng tới một hệ thống tuyển sinh thực chất và chất lượng hơn.

Thu Trang