Gia tăng phương tiện giao thông: Đô thị đối mặt với khủng hoảng ô nhiễm

Tắc nghẽn giao thông và ô nhiễm là hai hậu quả liên quan đến tăng trưởng kinh tế và sự tăng lên theo cấp số nhân của các phương tiện giao thông cá nhân. Giảm tải áp lực cho giao thông đô thọ để giảm ô nhiễm là hướng giải quyết được đưa ra. Nhưng thực hiện thế nào, lộ trình ra sao vẫn là những câu hỏi không dễ trả lời.

Hút dòng di dân -giao thông tắc nghẽn

Theo như triển vọng tăng trưởng dự tính (bởi Tổ chức quốc tế và Chính phủ Việt Nam) thì tăng trưởng dân cư đô thị từ năm 2020 từ 35-45%, tức là khoảng 15-20 triệu người trong vòng 40 km xung quanh trung tâm cũ của thủ đô. Sự tăng trưởng nhanh chóng kéo theo sự di chuyển dòng dân cư vào đô thị. Như thế, sự đi lại cũng tăng lên. Và, những hậu quả của nó là giao thông đô thị bị dồn ứ, quá tải.

Trước kia, Hà Nội là một thành phố không có phương tiện đi lại gắn động cơ, cho tới những năm 80, phần lớn sự di chuyển của người dân được thực hiện bằng xe đạp hoặc phương tiện công cộng. Ngày nay sự phát triển năng đông của nền kinh tế đã tạo điều kiện cho dân cư có thể mua xe máy, ô tô, nhưng sự xuất hiện của các phương tiện di chuyển này đã gây ra những hậu quả xấu mà chúng ta đều biết: sự ùn tắc giao thông và ô nhiễm.

Giờ đây, các con phố Hà Nội luôn tắc ngẽn và chứa đựng lưu lượng người đi lớn. Hàng ngày có khoảng 330.000 người đi qua cầu Chương Dương và Long Biên để qua sông Hồng và có khoảng 440.000 người dân thành phố mỗi ngày đi qua đại lộ Nguyễn Trãi ở Hà Đông để tới trung tâm thành phố. Hiện nay, phần lớn phương tiện di chuyển là xe máy. Nếu số lượng người đi trên những trục đường chính trên sử dụng ô tô riêng thì phải cần tới 14 làn đường trên Chương Dương và 14 làn đường Nguyễn Trãi. Cuối cùng, cũng phải thừa nhận rằng hiện nay nếu gần 90% số người di chuyển bằng xe máy và phương tiện giao thông công cộng thì chúng ta đã đạt đến điểm bão hòa về hệ thống giao thông đường bộ của thủ đô.

Gia tăng phương tiện giao thông -gia tăng nguy cơ ô nhiễm môi trường

Xe máy là phương tiện giao thông được sử dụng đối với 80% số người di chuyển trong đô thị so với 11% phương tiện giao thông công cộng và 4% ô tô. Xe đạp trước kia (1995) chiếm 47% đi lại của người dân nay chỉ còn 3%. Tuy nhiên, khi xem xét sự phân chia giao thông, người ta không thể nắm rõ tầm cỡ quan trọng và những vấn đề mà sự tăng về số lượng phương tiện giao thông cơ giới gây ra. Số lượng xe gắn máy rất quan trọng. Xe máy gây ra ô nhiễm và chúng cũng chiếm chỗ trên mặt đường. Nhưng việc sử dụng xe máy cũng giúp phần lớn người dân đi lại: Phương tiện giao thông này hiệu quả hơn ô tô gấp 7 lần trong khi phương tiện giao thông công cộng hữu ích hơn 10 lần. Hơn thế nữa, một chiếc ô tô chiếm chỗ trên mặt đường bằng 7 cái xe máy và một cái xe buýt thì tương đương với 6 cái ô tô. Cuối cùng, nếu số lượng xe máy chiếm đa số trong thủ đô thì việc tiêu tốn không gian và nhiên liệu sẽ nhiều hơn so với ô tô. Nhưng nếu như số phương tiện ô tô tăng lên nhiều hơn, thì vấn đề về ùn tắc và ô nhiễm cũng sẽ tăng lên một cách đáng lo. Điều này đòi hỏi đi cùng sự gia tăng đó, hệ thống hạ tầng đô thị cũng phải sớm được cải thiện.

Giãn dân, phát triển giao thông công cộng

Sự tăng trưởng dân số và sự di chuyển là bằng chứng của sự năng động đô thị có xu hướng làm trầm trọng thêm sự thiếu hụt của cơ sở hạ tầng đô thị so với các phương tiện tham gia giao thông cho tới khi hiện tượng nay lập lại ở ngoại vi thành phố nơi đã không có nhiều điều kiện thuận lợi. Các cơ sở hạ tầng trong thành phố không những đều đã quá tải mà còn phân bố không đồng đều trên bản đồ địa lí. Để ứng phó với vấn đề này, thành phố tiến hành cách thức vận chuyển mới bằng việc trang bị các phương tiện giao thông hiện đại mà thành phố có thể điều tiết, đóng khung và dồn về một hướng những dòng xe cộ của tư nhân.

Như những chuyên gia và các nhà lãnh đạo đã chỉ ra, việc phát triển một hệ thống giao thông công cộng (URMT) hiện đại và có quy củ là rất cần thiết và không thể thiếu để làm cân bằng những tác động nguy hại khi số lượng xe cộ tăng lên. Tuy nhiên, trong khi chờ đợi việc quy hoạch hệ thống URMT, việc cải thiện các phương tiện giao thông công cộng và hệ thống xe buýt cũng như việc sử dụng cơ sở hạ tầng đường sắt vẫn phải là ưu tiên hàng đầu.

Tuy vậy, các chuyên gia cũng thừa nhận rằng, phải mất ít nhất 10 năm thì hệ giao thông công cộng ở Hà Nội mới hoàn thiện và theo kịp sự phát triển nhanh chóng của thủ đô. Ngoài ra, quá trình hiện đại hóa các hệ thống xe buýt còn phải được thể hiện ở chất lượng xe buýt: Trong quá trình chạy xe, xe bớt ô nhiễm và tiêu thụ bớt nhiên liệu ít đi.

Tất cả những vấn đề trên, nếu không được giải quyết trong tổng thể phát triển các đô thị, khi đó, nguy cơ khủng hoảng ô nhiễm trong đô thị sẽ tăng cao.

Thạch Long