Hoàn thiện khung pháp lý cho công nghệ chỉnh sửa gen trong nông nghiệp

TS. Nguyễn Văn Long – Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết hiện Bộ đang khẩn trương xây dựng và hoàn thiện hành lang pháp lý cho công nghệ chỉnh sửa gen, nhằm kịp thời đón đầu xu thế phát triển nông nghiệp công nghệ cao.

Theo TS. Long, nhiệm vụ trọng tâm hiện nay của Vụ Khoa học và Công nghệ là phối hợp cùng Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học làm rõ khái niệm giữa "chỉnh sửa gen" và "biến đổi gen". Đây là bước nền quan trọng để chuẩn bị nội dung chỉnh sửa, bổ sung Luật Đa dạng sinh học, tạo cơ sở pháp lý cho việc quản lý, cấp phép và khuyến khích ứng dụng công nghệ mới trong nông nghiệp. Vụ Khoa học và Công nghệ cũng đang chủ trì soạn thảo Nghị định sửa đổi liên quan đến sinh vật biến đổi gen (GMO), hướng tới xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất và khả thi.

"Chúng tôi mong các nhà khoa học và cơ quan truyền thông tiếp tục đồng hành để khoa học công nghệ trở thành mũi nhọn thực sự, góp phần quan trọng vào tăng trưởng và hiện đại hóa ngành nông nghiệp", TS. Long nói.

Phân định rõ giữa chỉnh sửa gen và biến đổi gen

Bà Nguyễn Thị Kim Anh, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, cho rằng đã đến lúc cần thể chế hóa khái niệm "chỉnh sửa gen" trong hệ thống pháp luật. Hiện Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang trình Quốc hội dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 15 luật liên quan đến nông nghiệp, trong đó có Luật Đa dạng sinh học. Tuy nhiên, dự thảo mới chỉ có định nghĩa "sinh vật biến đổi gen", trong khi "chỉnh sửa gen" - công nghệ đang được áp dụng rộng rãi trên thế giới - chưa được đề cập.

Bà Kim Anh đề nghị bổ sung rõ khái niệm "chỉnh sửa gen" vào Luật Đa dạng sinh học để làm căn cứ cho Chính phủ quy định chi tiết, phân định phạm vi và tiêu chí quản lý. Bà cũng kiến nghị mở rộng nội dung này trong Luật Trồng trọt, Luật Chăn nuôi và xem xét sự tương thích trong Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo. "Đây là thời điểm vàng để luật hóa khái niệm chỉnh sửa gen, quy định rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người sử dụng, bảo đảm tính minh bạch, thuận lợi trong quản lý và thúc đẩy đổi mới sáng tạo", bà Kim Anh nhấn mạnh.

GS.TSKH, Viện sĩ Trần Đình Long – Chủ tịch Hội Giống cây trồng Việt Nam – khẳng định, cần phân biệt rõ giữa "cây trồng chỉnh sửa gen" và "sinh vật biến đổi gen", bởi đây là hai khái niệm khác nhau về cơ chế và tác động sinh học. Ông cho rằng, một trong những bước đi quan trọng là thành lập hệ thống phòng thí nghiệm đạt chuẩn quốc tế tại các viện nghiên cứu và doanh nghiệp, nhằm phục vụ kiểm định, đánh giá và phát triển sản phẩm công nghệ gen.

Cần khung pháp lý trước, công nghệ theo sau

Theo TS. Nguyễn Quý Dương – Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật – hiện Việt Nam đang tiếp cận công nghệ chỉnh sửa gen theo hướng quốc tế, song khó khăn lớn nhất hiện nay là khung pháp lý chưa hoàn thiện. "Nghiên cứu chỉ thực sự có ý nghĩa khi có thể đưa vào sản xuất. Muốn vậy, pháp luật cần được điều chỉnh kịp thời, làm rõ khái niệm và cơ chế áp dụng phù hợp giữa chỉnh sửa gen và biến đổi gen", ông Dương nói.

Ông cũng cho biết, nước ta hiện chưa có hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật cho giống chỉnh sửa gen. Do đó, việc xây dựng bộ tiêu chuẩn đánh giá, kiểm định chất lượng, chỉ định các phòng thí nghiệm đạt chuẩn là yêu cầu cấp thiết để có thể thương mại hóa sản phẩm công nghệ gen trong thời gian tới.

Anh hùng Lao động Trần Mạnh Báo - Chủ tịch HĐQT, Tổng Giám đốc Tập đoàn ThaiBinh Seed – cho rằng, việc thiếu khung pháp lý rõ ràng đang làm chậm quá trình triển khai công nghệ mới. Ông nhấn mạnh, cần xây dựng khung pháp lý trước, sau đó mới phát triển hệ thống nghiên cứu, ứng dụng. "Chỉ khi có luật, có quy chuẩn, các doanh nghiệp mới mạnh dạn đầu tư nghiên cứu, hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp", ông Báo nói.

Cùng quan điểm, TS. Trần Minh Thu – Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Vinaseed – cho rằng pháp lý là nền tảng quan trọng để đưa sản phẩm nông nghiệp ra thị trường thế giới. Bà dẫn ví dụ các tập đoàn quốc tế như Bayer luôn dành ít nhất 5% doanh thu cho nghiên cứu R&D và phát triển giống mới trong nhiều năm liên tục. "Công nghệ sinh học là câu chuyện dài hơi, cần được đầu tư bền vững và bắt đầu bằng nền tảng pháp lý vững chắc", bà Thu khẳng định.

GS.TS. Lê Huy Hàm – nguyên Viện trưởng Viện Di truyền Nông nghiệp – cho rằng trong xã hội vẫn còn nhiều ý kiến chưa hiểu rõ hoặc nhầm lẫn giữa chỉnh sửa gen và đột biến gen. Ông nhấn mạnh vai trò của báo chí và truyền thông trong việc cung cấp thông tin chính xác, giúp cộng đồng hiểu đúng về bản chất và lợi ích của công nghệ gen, từ đó tạo sự đồng thuận xã hội và ủng hộ các chính sách đổi mới.

"Chúng ta cần sự chung tay của giới truyền thông, khoa học và doanh nghiệp để công nghệ chỉnh sửa gen trở thành động lực then chốt trong phát triển nông nghiệp hiện đại, xanh và bền vững", ông Hàm nói.

Đỗ Hương