Hoàn thiện pháp luật về an ninh mạng và bảo vệ bí mật Nhà nước trong kỷ nguyên số

Đây là những dự án luật có ý nghĩa lớn trong việc bảo đảm an ninh, chủ quyền quốc gia trên không gian mạng và nâng cao tính minh bạch, an toàn thông tin trong thời đại số.

Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Thạch Phước Bình (Vĩnh Long) cho biết, Công ước Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng, Công ước Hà Nội 2025 được Đại hội đồng Liên Hợp Quốc thông qua ngày 24/12/2024 và đã mở ký tại Hà Nội từ ngày 25 và 26/10/2025. Đây là Văn kiện quốc tế đa phương, toàn cầu đầu tiên có tính toàn diện chuyên về tội phạm mạng và hợp tác pháp lý quốc tế trong lĩnh vực an ninh mạng.

Việc Việt Nam đăng cai tổ chức lễ mở ký đã khẳng định vị thế, uy tín và năng lực hội nhập quốc tế của đất nước cũng như vai trò chủ động trong việc kiến tạo khung pháp lý an ninh mạng toàn cầu.

Đại biểu cho rằng dự thảo Luật An ninh mạng cần được hoàn thiện theo hướng tương thích với Công ước Hà Nội 2025, bảo đảm chủ quyền số, an ninh quốc gia, đồng thời tôn trọng quyền con người và quyền riêng tư dữ liệu.

Do đó, đại biểu kiến nghị bổ sung, hoàn thiện 5 nhóm nội dung chính. Thứ nhất, mở rộng phạm vi điều chỉnh của luật, bổ sung một chương mới trong dự thảo luật là các hành vi tội phạm mạng và hình sự hóa hành vi vi phạm an ninh mạng nhằm định danh rõ các nhóm hành vi phạm tội thống nhất với quy định của Công ước Hà Nội năm 2025 và bảo đảm liên thông với Bộ luật Hình sự.

Thứ hai, bổ sung cơ chế điều tra xuyên biên giới, tương trợ tư pháp điện tử và dẫn độ điện tử; làm rõ thẩm quyền phối hợp quốc tế của lực lượng chuyên trách an ninh mạng và cho phép truy xuất, tịch thu tài sản phạm tội theo điều ước quốc tế.

Thứ ba, bổ sung chương về hợp tác quốc tế trong phòng, chống tội phạm mạng, xác định Bộ Công an, cụ thể là Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao A05, chịu trách nhiệm điều phối mạng lưới 24/7; thiết lập Trung tâm điều phối hợp tác quốc tế và công nhận chứng cứ điện tử, dữ liệu số do nước ngoài cung cấp.

Thứ tư, quy định rõ cơ chế phòng ngừa tội phạm mạng và phát triển nguồn nhân lực, trong đó có hợp tác công-tư về chia sẻ thông tin, ứng cứu sự cố, đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật và tham gia Quỹ hỗ trợ kỹ thuật của Liên Hợp Quốc.

Thứ năm, bổ sung cơ chế giám sát, đánh giá thực thi, yêu cầu Chính phủ báo cáo Quốc hội định kỳ 2 năm một lần về tình hình an ninh mạng, thực hiện điều ước quốc tế và kết quả hợp tác quốc tế.

Theo đại biểu Thạch Phước Bình (Vĩnh Long), việc hoàn thiện dự thảo Luật An ninh mạng theo hướng tiếp cận Công ước Hà Nội 2025 là bước đi cần thiết nhằm khẳng định vai trò tiên phong của nước ta trong hợp tác pháp lý đa phương của Liên Hợp Quốc, bảo vệ chủ quyền số dữ liệu quốc gia và xây dựng môi trường số an toàn, minh bạch vì con người và phát triển bền vững.

Việc nội luật hóa các quy định cốt lõi của công ước vào Luật An ninh mạng (sửa đổi) lần này không chỉ giúp đảm bảo tương thích quốc tế mà còn tạo cơ sở để nước ta trở thành trung tâm khu vực về quản trị không gian mạng an toàn, tin cậy của nhân dân.

Bảo mật thông tin Nhà nước trong thời đại trí tuệ nhân tạo

Phát biểu về dự án Luật Bảo vệ bí mật Nhà nước (sửa đổi), đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng) bày tỏ sự thống nhất cao với hồ sơ trình của Chính phủ và báo cáo thẩm tra của Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội, đồng thời đề xuất một số chỉnh lý cụ thể để bảo đảm phù hợp với thực tiễn và yêu cầu bảo mật trong kỷ nguyên số.

Khoản 10 Điều 5 có quy định sử dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật bị nghiêm cấm theo quy định của luật này. Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh cho rằng khoản này rất tiến bộ khi đưa trí tuệ nhân tạo vào luật. 

Tuy nhiên, cần quy định rõ hành vi cụ thể bị cấm, vì AI có thể được dùng để phân tích, trích xuất dữ liệu tạo ra nguy cơ lộ, lọt bí mật rất lớn mà không phải chiếm đoạt toàn bộ tài liệu. 

Đại biểu đề xuất làm rõ thêm phạm vi cấm cụ thể như nghiêm cấm sử dụng các công cụ, phần mềm có ứng dụng trí tuệ nhân tạo để phân tích, tổng hợp, tóm tắt nội dung tài liệu, thông tin có chứa bí mật nhà nước, trừ trường hợp được cơ quan có thẩm quyền cho phép và được triển khai trên hệ thống đã được kiểm soát an ninh.

Về phạm vi bí mật nhà nước tại Điều 7, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh nhận thấy phạm vi này đã được xây dựng rất toàn diện, bao quát 13 lĩnh vực từ chính trị, quốc phòng, an ninh, kinh tế đến khoa học, công nghệ và y tế... Tuy nhiên, Điều 7 liệt kê phạm vi rộng dễ dẫn đến việc lạm dụng đóng dấu mật. 

Do đó, đại biểu đề nghị cần bổ sung một khoản nguyên tắc định hướng ngay từ trong lời dẫn hoặc thêm một khoản mới, có thể là Khoản 14 như sau: Phạm vi bí mật nhà nước phải được thường xuyên rà soát, điều chỉnh theo hướng thu hẹp tối đa để tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động công khai thông tin và chuyển đổi số. Nguyên tắc này sẽ tạo cơ sở pháp lý để các cơ quan chủ động và nghiêm túc thực hiện việc giải mật những thông tin đã cũ hoặc không còn nguy hại, thúc đẩy tính minh bạch. 

Các ý kiến tại phiên thảo luận đều thống nhất rằng việc sửa đổi hai đạo luật là cần thiết và cấp bách trong bối cảnh an ninh mạng, dữ liệu và trí tuệ nhân tạo ngày càng gắn bó chặt chẽ với mọi hoạt động của Nhà nước, doanh nghiệp và người dân.

Việc hoàn thiện pháp luật theo hướng gắn kết giữa an ninh, phát triển và quyền con người sẽ giúp Việt Nam xây dựng không gian mạng an toàn, tin cậy, bảo đảm bí mật Nhà nước được bảo vệ nghiêm ngặt, đồng thời thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia và hội nhập quốc tế sâu rộng trong kỷ nguyên số.

Thu Giang