Nhộn nhịp chuẩn bị Lễ hội rước pháo Đồng Kỵ

Một góc Đình làng Đồng Kỵ - Ảnh: Chinhphu.vn

Lễ hội pháo Đồng Kỵ (thị xã Từ Sơn, Bắc Ninh), diễn ra vào mồng 4 tết hàng năm là một lễ hội truyền thống đặc sắc, nổi tiếng ở vùng Kinh Bắc thu hút đông đảo nhân dân ở nhiều địa phương đến trẩy hội.

Lễ hội nghìn năm tuổi

Ông Chử Văn Chi, trưởng ban di tích của phường, năm nay đã 70 tuổi, đầu tóc bạc phơ nhưng  còn rất minh mẫn, khỏe mạnh,  vui vẻ kể cho chúng tôi những điều thú vị về lẽ hội.

Tương truyền, lễ hội pháo Đồng Kỵ có từ đời Hùng Vương thứ 6, khi tướng quân Thiên Cương đến làng mộ quân để giúp triều đình đánh giặc Xích Quỷ. Tại lễ xuất quân, người dân trong làng mở hội đốt pháo, reo hò náo nhiệt nhằm tạo khí thế chiến đấu cho quân sĩ. Sau khi thắng trận trở về, người  làng tiếp tục mở hội ăn mừng. Hiện nay, trong đình làng vẫn còn giữ được đôi câu đối nói về chiến công của tướng Thiên Cương.

Hàng năm, người làng tổ chức lễ hội pháo xuân, nay là hội rước pháo, vừa để tưởng nhớ công ơn của thành hoàng làng (tướng quân Thiên Cương) vừa là một hoạt động văn hóa truyền thống, khích lệ tinh thần người dân địa phương bước vào năm mới.

Tại đình Đồng Kỵ cổ kính, hơn 300 năm tuổi, khuôn viên đình rộng hàng nghìn mét vuông trở nên nhỏ bé bởi hàng trăm người dân đang khẩn trương chuẩn bị cho lễ hội.

Ngay từ đêm 30 Tết, làng tổ chức tục chạy ông Đám chuẩn bị cho lễ hội. Người làng chọn 4 ông đám tượng trưng cho bốn đạo quân của tướng Thiên Cương. Những người được chọn là những người đứng đầu bốn giáp trong làng, ở tuổi 51, có đức độ, uy tín và không chịu tang. Vào giờ Tuất (khoảng 10 giờ đêm) khi có hiệu lệnh phát ra ở đình, từ các ngả trong làng, các trai tráng tập hợp thành bốn đạo quân rầm rập cùng quan đám của giáp mình tập trung về đình làng. Người ta vừa chạy vừa hò reo, các trai tráng trong giáp mình trần, đóng khố tung hô các ông đám để tưởng nhớ khí thế rèn quân ra trận thời vua Hùng thuở xưa.

Người dân trong làng chuẩn bị cho lễ hội - Ảnh: Chinhphu.vn

“Đây là lễ hội xuân truyền thống, chứa đựng ý nghĩa văn hóa, tinh thần to lớn đối với người dân địa phương. Không chỉ có người dân trong làng mà hàng nghìn hàng vạn người từ các nơi khác đến trẩy hội”, ông Chử Văn Chi nói.

Vào sáng 4 Tết, dân làng long trọng bắt đầu lễ hội. Mở đầu là lễ rước thành hoàng làng từ đền lên đình. Tiếp đó, 80 trai tráng trong làng tiến hành rước hai quả pháo từ trong làng ra đình (ngày nay, pháo được làm giả chỉ mang tính biểu tượng). Vì làng thờ pháo nên quả pháo là vật linh thiêng, được dân làng rất coi trọng. Bởi vậy, những thanh niên rước pháo ra đình phải là những người khỏe mạnh, dẻo dai.  

Ngày trước, các gia đình trong làng tổ chức làm pháo để thi pháo tại đình làng. Trước khi cuốn pháo người ta làm lễ lên nòng pháo, quét sạch sân nhà, giã nước gừng hòa với nước sôi rẩy khắp nơi để tẩy uế. Những quả pháo vừa phải đảm bảo nổ to và có độ rền vang, đồng thời phải có hình thức đẹp.

Gìn giữ nét đẹp văn hóa cho con cháu đời sau

Ông Ngô Xuân Tạo, Chủ tịch UBND xã Đòng Kỵ  cho biết, ngày nay việc tổ chức lễ hội vừa đảm bảo gìn giữ truyền thống, vừa đảm bảo tiết kiệm. Thay cho việc thi đốt pháo nổ trước kia, bây giờ người làng làm hai quả pháo tượng trưng bằng nhôm, bên ngoài được quấn giấy hồng và được trang trí giống như những quả pháo thi ngày xưa.

Quả pháo bằng gỗ thờ ở đình Đồng Kỵ - Ảnh: Chinhphu.vn

Hiện nay, trong đình làng vẫn thờ hai quả pháo bằng gỗ, có đường kính 1,5 mét, chiều dài khoảng 7 mét. Quả pháo thờ được làm hết sức cầu kỳ, thân pháo được gắn tứ linh (long, ly, quy, phượng) với những đường nét chạm khắc tinh xảo, đầu quả pháo được gắn hình lân, quy và ở giữa là con rồng, thân rồng quấn quanh toàn bộ thân quả pháo. Phía cuối quả pháo được gắn hình phượng đang giang cánh.

Việc chuẩn bị cho lễ hội trở thành việc chung của mọi người trong làng. Các cụ bô lão sẽ phụ trách việc chuẩn bị lễ vật, những người phụ nữ đảm nhiệm việc quét dọn, còn thanh niên phụ trách việc trang trí, dụng cụ. Mỗi người, mỗi việc tạo nên không khí vui tươi, đầm ấm.

“Lễ hội tưởng nhớ việc đốt pháo lệnh ra quân của ông cha, thể hiện khí phách anh hùng thượng võ của dân tộc, góp phần tăng cường tình đoàn kết của mọi người khi tham gia lễ hội”, ông Ngô Xuân Tạo nói.

Theo hương ước của làng, những người ở tuổi 51 đều vào ban khánh tiết trực tiếp chăm lo cho lễ hội. Những người này, khi ra đình chuẩn bị cho lễ hội phải mang theo con trai ở độ tuổi thanh niên đến giúp việc. Nhờ vậy, mà lễ hội pháo Đồng Kỵ luôn được tiếp nối, lưu truyền đời này sang đời khác.

Anh Dương Văn Nhâm, hơn 20 tuổi, theo bố ra đình chuẩn bị cho lễ hội phấn khởi bày tỏ, ngay từ khi còn nhỏ, lễ hội pháo xuân đã có sức cuốn hút lớn với anh. Năm nay, anh Nhâm cảm thấy vinh dự được ra đình giúp các cụ cao tuổi trong làng sửa soạn cho lễ hội. Anh tin tưởng lễ hội sẽ được lưu giữ mãi cho con cháu Đồng Kỵ.

Nguyễn Thắng