Sửa 2 luật để tạo các mũi đột phá cho phát triển công nghệ cao và thị trường công nghệ

Tiếp tục kỳ họp thứ 10, sáng 21/11, Quốc hội thảo luận về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ và dự án Luật Công nghệ cao (sửa đổi).

Giải trình, tiếp thu những ý kiến đại biểu Quốc hội nêu, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Luật Công nghệ cao xác định các loại công nghệ và sản phẩm công nghệ cần được ưu tiên phát triển, còn Luật Chuyển giao công nghệ là điều chỉnh hoạt động chuyển giao, thương mại hóa và quản trị công nghệ, bao gồm cả công nghệ cao.

Hai luật có mối quan hệ phân vai rõ ràng. Luật Công nghệ cao là luật xác định đối tượng để có các chính sách ưu tiên phát triển. Luật Chuyển giao công nghệ là luật điều chỉnh hoạt động.

"Mục tiêu sửa đổi 2 luật lần này là giúp Việt Nam thực sự có công nghệ cao và tạo ra thị trường công nghệ", Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói.

Về Luật Công nghệ cao, theo Bộ trưởng, công nghệ cao không chỉ là lĩnh vực ưu đãi đầu tư, mà còn là trụ cột chiến lược về kinh tế, quốc phòng, an ninh và năng lực cạnh tranh quốc gia, công nghệ cao còn là chủ quyền quốc gia. Đây là thay đổi nhận thức của Đảng ta. Việt Nam đã công bố danh mục 11 nhóm công nghệ chiến lược mà Việt Nam phải làm chủ. Đây cũng là tuyên ngôn về tự chủ, tự cường của Việt Nam về công nghệ.

Luật Công nghệ cao (sửa đổi) lần này nhằm thể chế hóa các quan điểm này và phân ra các loại công nghệ cao, công nghệ chiến lược, công nghệ lõi để quản lý phát triển.

Công nghệ cao là để phát triển đất nước; công nghệ chiến lược là ưu tiên quốc gia để tự chủ, cần có chính sách đặc biệt; công nghệ lõi là cái chúng ta phải làm và giữ lấy.

Theo Bộ trưởng, sửa Luật Công nghệ cao theo hướng bổ sung 4 mũi đột phá, thể hiện tư tưởng mới của Đảng ta về khoa học, công nghệ.

Một là thêm khái niệm công nghệ chiến lược, quan tâm xử lý tốt mối quan hệ giữa công nghệ cao và công nghệ chiến lược, công nghệ lõi.

Hai là bổ sung các chính sách ưu đãi nhằm tăng tỷ lệ nội địa hóa, tăng hàm lượng công nghệ của Việt Nam. Chuyển từ gia công, lắp ráp sang nghiên cứu, thiết kế và sáng tạo sản phẩm công nghệ cao tại Việt Nam.

Ba là hướng vào các mục tiêu và chiến lược quốc gia, như tăng trưởng 2 con số, năng suất lao động, tự chủ công nghệ.

Bốn là hình thành khu đô thị công nghệ cao là nơi sống, làm việc, sáng tạo trong môi trường công nghệ cao.

Về một số nội dung cụ thể, các cơ chế, chính sách đối với công nghệ cao tại luật hiện hành sẽ tiếp tục được duy trì và tăng thêm các ưu đãi nếu FDI tăng tỷ lệ nội địa hóa chuyển giao công nghệ có hoạt động nghiên cứu phát triển tại Việt Nam.

Luật xây dựng các chính sách đặc biệt để thúc đẩy mạnh mẽ tự chủ công nghệ chiến lược, như giao nhiệm vụ trực tiếp, cơ chế đặc thù trong giải mã, mua bí quyết công nghệ, thiết lập khu thí nghiệm đặc biệt riêng cho công nghệ chiến lược và mua sắm đặc biệt công nghệ chiến lược và sản phẩm chiến lược.

Thúc đẩy mạnh mẽ thị trường KHCN

Về Luật Chuyển giao công nghệ, Bộ trưởng cho biết, mục tiêu chính của sửa đổi lần này là hình thành thị trường công nghệ một cách thực chất, chuyển giao công nghệ trở thành cơ chế lan tỏa và thương mại hóa nhằm đưa công nghệ vào sản xuất nhanh hơn và mạnh hơn.

Chuyển từ kiểm soát chuyển giao sang thúc đẩy đổi mới sáng tạo, giảm thủ tục hành chính, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, tạo cơ chế thông thoáng, phát triển các tổ chức trung gian để doanh nghiệp nhanh chóng nhập công nghệ mới, làm chủ và đổi mới công nghệ. Chuyển từ tư duy công nghệ là máy móc, thiết bị sang công nghệ là tri thức, dữ liệu, thuật toán, phần mềm, trí tuệ nhân tạo và coi tất cả đều là đối tượng chuyển giao như nhau.

Về một số nội dung cụ thể, Luật Chuyển giao công nghệ mở rộng các đối tượng công nghệ mới, hình thức chuyển giao công nghệ mới. Ngoài quyền về sở hữu và sử dụng, mở rộng thêm các công nghệ phái sinh, công nghệ đồng phát triển, chuyển giao công nghệ tạm thời và chuyển giao theo kết quả, cho phép sandbox về chuyển giao công nghệ.

Bổ sung các đối tượng công nghệ mới, như: Thiết kế, thuật toán, mô hình, dữ liệu, AI, có cách tiếp cận mới đối với các đối tượng công nghệ vô hình. Phân cấp thẩm định công nghệ cho địa phương thì phải đi kèm với thiết kế bộ tiêu chí thống nhất quốc gia, công bố thông tin về thẩm định công nghệ và Trung ương có quyền giám sát, hậu kiểm và phủ quyết.

Để thúc đẩy mạnh mẽ thị trường KHCN, Luật Chuyển giao công nghệ quy định thêm về phát triển các tổ chức trung gian, môi giới, tư vấn, đánh giá công nghệ, thẩm định giá, kết nối cung cầu. Tổ chức các sàn giao dịch và hỗ trợ ngân sách cho đổi mới công nghệ.

Ngoài ra, cả 2 luật đều được sửa đổi để tăng cường năng lực quản lý nhà nước, thực hiện chuyển đổi số toàn diện để giám sát, thống kê, đo lường, công bố công khai hiệu quả hoạt động công nghệ cao và chuyển giao công nghệ.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, để đảm bảo tính linh hoạt, thích ứng nhanh với sự thay đổi của công nghệ, các quy định cụ thể, có định lượng sẽ giao Chính phủ. Nhà nước luôn giữ quyền hậu kiểm công nghệ với chế tài mạnh để tránh việc nâng khống giá công nghệ, đưa công nghệ lạc hậu, gây hại môi trường vào Việt Nam.

Thu Giang