TỪ THỊ TRƯỜNG MỚI NỔI ĐẾN QUỐC GIA ĐÁNG ĐẦU TƯ

Đó là một bước tiến thể hiện niềm tin của thế giới đối với Việt Nam, và hơn thế nữa, là sự khẳng định cho năng lực quản trị và tầm vóc thể chế quốc gia và cả cơ hội đầu tư cũng như sự hấp dẫn của thì trường này.

Một chứng chỉ tín nhiệm quốc tế cho niềm tin Việt Nam

Trong thế giới tài chính toàn cầu, các tổ chức như FTSE Russell, MSCI hay S&P chia các nền kinh tế thành ba cấp độ: thị trường phát triển, thị trường mới nổi và thị trường cận biên. Thứ hạng này không đơn thuần là danh xưng kỹ thuật; nó phản ánh mức độ mở cửa, minh bạch và sức khỏe thể chế của mỗi quốc gia. Được nâng hạng đồng nghĩa với việc Việt Nam đã vượt qua ngưỡng thử thách, đủ điều kiện để đón nhận dòng vốn tỷ đô từ các nhà đầu tư toàn cầu – những người chỉ chọn những nền kinh tế có độ tin cậy cao.

Đây không chỉ là niềm vui của ngành chứng khoán, mà còn là tấm chứng nhận quốc tế về niềm tin đối với năng lực điều hành vĩ mô của Việt Nam. Từ một thị trường được coi là "thử nghiệm", Việt Nam nay đã trở thành một điểm đến trong danh mục đầu tư dài hạn của thế giới, sánh vai với các nền kinh tế mới nổi khác trong khu vực.

Đó là bước tiến của niềm tin, và niềm tin ấy chính là nguồn vốn quý nhất trong hội nhập tài chính toàn cầu.

Hành trình cải cách bền bỉ và kiên định

Để đạt được kết quả này, Việt Nam đã đi một chặng đường dài gần một thập kỷ, với một chuỗi cải cách thể chế và công nghệ bền bỉ. Từ năm 2018 – khi Việt Nam lần đầu tiên được FTSE Russell đưa vào danh sách theo dõi – Chính phủ, Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, và các doanh nghiệp niêm yết đã nỗ lực không ngừng.

Luật Chứng khoán 2019 ra đời, củng cố nền tảng pháp lý, tăng cường bảo vệ nhà đầu tư và kỷ luật thị trường. Hệ thống giao dịch mới (KRX) được triển khai, rút ngắn chu kỳ thanh toán, nâng khả năng xử lý giao dịch và đảm bảo an toàn hệ thống. Tỷ lệ sở hữu nước ngoài được nới lỏng dần, tạo không gian cho các nhà đầu tư quốc tế tham gia sâu hơn.

Cùng với đó là sự chuyển đổi sang chuẩn mực kế toán quốc tế (IFRS) và yêu cầu công bố thông tin minh bạch hơn với doanh nghiệp niêm yết.

Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án Nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam, tập trung tháo gỡ những vướng mắc then chốt để đáp ứng yêu cầu nâng hạng ngay trong năm 2025 và về dài hạn, hướng tới mục tiêu trở thành thị trường mới nổi theo phân loại của MSCI, tiến tới nhóm mới nổi bậc cao của FTSE Russell vào năm 2030.

Ngay tối qua, 8/10, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Công điện về công tác nâng hạng thị trường chứng khoán Việt Nam, nêu rõ các công việc cần triển khai thời gian tới. Trong Công điện, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ghi nhận những nỗ lực cải cách của toàn ngành chứng khoán; biểu dương sự quyết tâm cao, nỗ lực lớn của Bộ Tài chính và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, sự phối hợp chặt chẽ, hiệu quả của các bộ, ngành liên quan; sự tham gia của các Sở giao dịch chứng khoán, Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam, các thành viên thị trường, các cơ quan thông tấn, báo chí.

Tất cả những bước đi ấy không chỉ để "đạt chuẩn kỹ thuật", mà sâu xa hơn, là để xây dựng một nền tài chính minh bạch, hiện đại và hội nhập thực chất. Nâng hạng, vì thế, không phải là phần thưởng, mà là thành quả của một hành trình kiên định hướng tới chuẩn mực toàn cầu.

Hiệu ứng tức thì: Dòng vốn và niềm tin cùng đến

Ngay sau khi được nâng hạng, thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ bước vào giai đoạn sôi động chưa từng có. Các quỹ đầu tư quốc tế – đặc biệt là các quỹ ETF theo dõi chỉ số FTSE và MSCI – sẽ phải phân bổ lại danh mục đầu tư để đưa Việt Nam vào rổ "Emerging Markets". Theo ước tính của các chuyên gia, dòng vốn thụ động này có thể đạt từ 5 đến 8 tỷ USD trong vòng 12 tháng đầu tiên, chưa kể dòng vốn chủ động từ các quỹ đầu tư dài hạn.

Không chỉ tiền, mà niềm tin cũng sẽ đổ về. Niềm tin ấy sẽ lan tỏa sang thị trường trái phiếu, thị trường tiền tệ, đến cả lĩnh vực đầu tư trực tiếp nước ngoài. Một khi Việt Nam được nhìn nhận là "thị trường mới nổi", chi phí huy động vốn sẽ giảm, xếp hạng tín nhiệm quốc gia sẽ tăng, và năng lực cạnh tranh tổng thể của nền kinh tế sẽ được củng cố.

Tuy nhiên, đi kèm niềm vui ấy là nguy cơ "bong bóng kỳ vọng" nếu dòng vốn ngắn hạn ồ ạt đổ vào chỉ vì tin tức tích cực. Đây chính là lúc bản lĩnh điều hành và sự tỉnh táo chính sách được thử thách – để Việt Nam đón nhận cơ hội mà không bị cuốn vào cơn sóng ngắn hạn.

Tác động trung và dài hạn

Trong trung hạn, việc nâng hạng sẽ giúp Việt Nam tái cấu trúc lại hệ thống tài chính quốc gia theo hướng cân bằng hơn giữa thị trường vốn và thị trường tín dụng. Hiện nay, trên 65% tổng vốn đầu tư xã hội đến từ ngân hàng, trong khi thị trường vốn mới chỉ chiếm khoảng 35%. Sự nâng hạng sẽ thúc đẩy các doanh nghiệp mạnh dạn huy động vốn thông qua cổ phiếu, trái phiếu và niêm yết công khai, thay vì phụ thuộc vào vay nợ ngắn hạn.

Lợi ích đầu tiên là giảm gánh nặng cho hệ thống ngân hàng, tạo không gian để tập trung vào vai trò trung gian tài chính đúng nghĩa. Lợi ích thứ hai là nâng cao hiệu quả phân bổ nguồn lực, vì dòng tiền sẽ tự tìm đến doanh nghiệp có hiệu suất cao, minh bạch và sáng tạo. Và lợi ích thứ ba – có lẽ quan trọng nhất – là thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo, khi doanh nghiệp công nghệ, năng lượng xanh hay logistics có thể tiếp cận vốn dài hạn với chi phí thấp hơn.

Về dài hạn, nâng hạng không chỉ thay đổi thị trường, mà thay đổi cách nền kinh tế vận hành. Khi vốn đến đúng chỗ, khi doanh nghiệp minh bạch hơn, khi thị trường hoạt động theo luật chơi công bằng, năng suất quốc gia sẽ được cải thiện, và nền kinh tế Việt Nam sẽ chuyển mình từ "đầu tư dựa vào lượng" sang "phát triển dựa vào chất". Đó là bước chuyển căn bản để Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

Bài học từ thế giới và bản sắc của Việt Nam

Các quốc gia từng được nâng hạng như Saudi Arabia, Kuwait, Pakistan, Malaysia hay Indonesia đều cho thấy một quy luật: nâng hạng chỉ là khởi đầu, giữ hạng mới là thử thách.

Saudi Arabia cải cách toàn diện hệ thống thanh toán, xây dựng trung tâm dữ liệu tài chính quốc gia Tadawul để giám sát giao dịch. Malaysia thiết lập hệ thống cảnh báo sớm dòng vốn và quản trị rủi ro tỷ giá. Thái Lan và Indonesia phát triển mạnh thị trường phái sinh để phòng ngừa biến động.

Bài học rút ra là: mở cửa vốn phải song hành với năng lực quản trị rủi ro tài chính quốc gia. Việt Nam có lợi thế ổn định chính trị, tăng trưởng cao và dân số trẻ – nhưng nếu muốn bền vững, cần đi cùng sự trưởng thành của thể chế và công nghệ giám sát. Khác với nhiều quốc gia vùng Vịnh được nâng hạng nhờ nguồn lực tài chính dồi dào, Việt Nam đi lên bằng cải cách nội sinh, bằng trí tuệ và ý chí. Chúng ta không có nhiều dầu mỏ như họ, nhưng có niềm tin cải cách – thứ năng lượng quý giá nhất trong hành trình phát triển. Đó chính là bản sắc riêng của Việt Nam trong tiến trình hội nhập tài chính toàn cầu.

Từ cơ hội đến bứt phá

Để biến cơ hội nâng hạng thành sức mạnh phát triển, Việt Nam cần hành động đồng bộ ở 5 hướng lớn.

Thứ nhất, hoàn thiện khung pháp lý và thể chế tài chính. Rà soát Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư để đồng bộ, minh bạch và phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế.

Thứ hai, nâng chuẩn quản trị doanh nghiệp, áp dụng IFRS bắt buộc với doanh nghiệp lớn, và công khai bộ chỉ số quản trị doanh nghiệp quốc gia.

Thứ ba, hiện đại hóa hạ tầng tài chính số, hoàn thiện hệ thống KRX (hệ thống giao dịch mới của Việt Nam), tiến tới giao dịch T+0 (Same-Day Settlement- Hoàn tất trong một ngày), xây dựng cơ sở dữ liệu tài chính quốc gia realtime.

Thứ tư, phát triển nhà đầu tư tổ chức và tri thức tài chính cộng đồng, khuyến khích các quỹ hưu trí, bảo hiểm, và phổ cập kiến thức tài chính cho người dân.

Thứ năm, nâng cao năng lực giám sát và chế tài, bảo đảm thị trường hoạt động công bằng, minh bạch, xử lý nghiêm hành vi gian lận, thao túng và rửa tiền.

Nếu 5 hướng này được thực hiện kiên định, Việt Nam sẽ không chỉ giữ vững vị thế "mới nổi", mà còn có thể vươn lên trở thành trung tâm tài chính mới của Đông Nam Á.

Từ thị trường mới nổi đến quốc gia đáng đầu tư

Nâng hạng là một điểm khởi đầu, không phải đích đến. Một quốc gia chỉ thật sự "đáng đầu tư" khi dòng vốn đến vì niềm tin, ở lại vì luật lệ, và sinh sôi vì hiệu quả. Việt Nam đang có cơ hội hiếm hoi để hiện thực hóa điều đó – bằng thể chế minh bạch, công nghệ hiện đại, doanh nghiệp sáng tạo và một Chính phủ liêm chính, kiến tạo phát triển.

Khi những yếu tố ấy hội tụ, thị trường chứng khoán không chỉ là phong vũ biểu của nền kinh tế, mà sẽ trở thành tấm gương phản chiếu bản lĩnh quản trị quốc gia. Và khi đó, Việt Nam không chỉ là "thị trường mới nổi" trong bảng xếp hạng của thế giới, mà là một quốc gia đáng đầu tư, đáng tin và đáng tự hào.

Trí tuệ, kỷ luật và bản lĩnh thể chế

Việc nâng hạng hôm nay là kết quả của mười năm nỗ lực, nhưng quan trọng hơn là lời nhắc về trách nhiệm mười năm tới. Giữ vững vị thế ấy không thể bằng may mắn, mà bằng cải cách không ngừng; không thể chỉ bằng dòng vốn, mà bằng trí tuệ, kỷ luật và bản lĩnh thể chế.

Nếu chúng ta tiếp tục tiến về phía trước bằng niềm tin, bằng minh bạch và bằng năng lực điều hành hiện đại, thì nâng hạng thị trường chứng khoán sẽ không chỉ là thành tích, mà là bước khởi đầu cho một Việt Nam hùng cường – nơi thể chế là lợi thế cạnh tranh, và niềm tin là vốn quý nhất của quốc gia.

TS. Nguyễn Sĩ Dũng