TỔNG THUẬT Tọa đàm: Chuyển đổi số - Cầu nối “sống còn” giữa hai cấp chính quyền địa phương

Ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW, trong đó, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số được đặt ở vị trí trung tâm, không chỉ là động lực tăng trưởng mà còn là yếu tố quyết định năng lực điều hành, quản trị xã hội trong bối cảnh chuyển đổi sâu sắc của thời đại số. Chuyển đổi số không chỉ là công cụ, mà là nền tảng kiến tạo mô hình chính quyền mới - minh bạch, linh hoạt, gần dân và vì dân.

Kể từ ngày 1/7/2025, 34 tỉnh, thành phố trong cả nước bắt đầu triển khai thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp (gồm cấp tỉnh và cấp xã). Phát biểu tại Hội nghị sơ kết 6 tháng đầu năm và triển khai nhiệm vụ 6 tháng cuối năm 2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới, sáng tạo và chuyển đổi số ngày 2/7, Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh: "Chuyển đổi số chính là hệ thần kinh Trung ương, là cầu nối "sống còn" giữa tỉnh và xã; là bộ não dữ liệu để tổng hợp, phân tích, cảnh báo sớm tình hình, không để xảy ra vùng trũng thông tin".

Mới đây Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký Công điện số 111/CĐ-TTg ngày 17/7/2025 yêu cầu các bộ ngành, địa phương tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực hiện thủ tục hành chính, chuyển đổi số giai đoạn đầu vận hành mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp.

Thủ tướng cũng đã nhiều lần nêu rõ, điều quan trọng nhất là chuyển trạng thái từ hành chính quản lý, thụ động chờ người dân, doanh nghiệp tới để giải quyết công việc, sang hành chính kiến tạo phát triển và phục vụ người dân, doanh nghiệp, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm, chủ thể, gần dân, sát dân, tận tụy phục vụ nhân dân.

Để thực hiện những chỉ đạo trên, nhất là việc ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số vào thực tế xây dựng và vận hành mô hình chính quyền mới ra sao; kinh nghiệm từ các địa phương trong ứng dụng chuyển đổi số vào công tác quản trị và phục vụ người dân như thế nào; yêu cầu về hạ tầng kỹ thuật, nguồn nhân lực số, cũng như những thách thức trong bảo mật và an toàn thông tin trên môi trường số đang đặt ra ra sao… Tất cả những nội dung này sẽ được phân tích, đánh giá và luận bàn trong chương trình Tọa đàm "Chuyển đổi số - Cầu nối "sống còn" giữa hai cấp chính quyền địa phương" do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ phối hợp với Văn phòng Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội tổ chức.

Chương trình có sự tham dự của lãnh đạo các cơ quan Trung ương, lãnh đạo thành phố Hà Nội, đại diện thực tiễn một địa phương thuộc thành phố Hà Nội và các chuyên gia giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực chuyển đổi số và quản trị địa phương.

Các khách mời tham dự Tọa đàm có:

- Ông Phạm Đức Long, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ

- Ông Trương Việt Dũng, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội;

- Ông Phan Trung Tuấn, Vụ trưởng Vụ chính quyền địa phương – Bộ Nội vụ;

- Ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS), Hội Truyền thông số Việt Nam;

- Bà Trịnh Ngọc Trâm, Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam, TP. Hà Nội.

Câu hỏi đầu tiên xin được hỏi ông Phan Trung Tuấn, Vụ trưởng Vụ chính quyền địa phương – Bộ Nội vụ. Thưa ông, cả nước đã đồng loạt triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp từ ngày 1/7/2025. Sau 3 tuần vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Bộ Nội vụ đánh giá như thế nào về bước đầu triển khai tại các địa phương, đặc biệt trong giải quyết thủ tục hành chính cho người dân, doanh nghiệp?

Ông Phan Trung Tuấn, Vụ trưởng Vụ chính quyền địa phương – Bộ Nội vụ: Như chúng ta đã biết, từ ngày 1/7/2025, 34 tỉnh, thành phố, trong đó có 23 tỉnh, thành phố sau sắp xếp, và 3.321 đơn vị hành chính cấp xã trong trong cả nước đã bước vào mô hình mới - mô hình chính quyền địa phương 02 cấp.

Thực tiễn triển khai của các địa phương và qua nắm bắt tình hình của Bộ Nội vụ, Cơ quan thường trực của Ban Chỉ đạo của Chính phủ trong tổ chức vận hành chính quyền địa phương 02 cấp, cho thấy, mặc dù thời gian đi vào vận hành mới hơn 3 tuần (tính đến nay là 23 ngày) nhưng bước đầu đã có những kết quả rất tích cực. Điều này cho thấy chủ trương rất đúng đắn của Đảng, Nhà nước trong tổ chức mô hình chính quyền địa phương mới, lần đầu tiên trong lịch sử đất nước ta tổ chức mô hình chính quyền địa phương 02 cấp.

Đến nay nhờ sự quan tâm chỉ đạo rất sát sao của cấp ủy, chính quyền địa phương, bước đầu bộ máy vận hành tương đối trơn tru, hiệu quả, liên thông, thông suốt, quan trọng nhất là không làm gián đoạn quá trình triển khai chuyển tiếp mô hình chính quyền địa phương 03 cấp sang chính quyền địa phương 02 cấp.

Cấp xã cũng đã quan tâm hoàn thiện đồng bộ, tổ chức hệ thống chính trị, đặc biệt là chính quyền địa phương cấp xã theo mô hình mới. UBND của 3.321 đơn vị cấp xã trên cả nước đã hoàn thiện tổ chức bộ máy, thành lập các cơ quan chuyên môn, trong đó đặc biệt là Trung tâm Phục vụ hành chính công - nơi giải quyết thủ tục hành chính cho người dân, doanh nghiệp ngay từ cơ sở.

Qua nắm bắt của chúng tôi, công tác giải quyết thủ tục hành chính cho người dân, tổ chức và doanh nghiệp ở địa bàn cơ sở trên cả nước tương đối đồng bộ, có hiệu quả, không gián đoạn công việc.

Một điểm rất đáng lưu ý là hầu hết các địa phương trên cả nước, đặc biệt ở cấp xã, đã đưa vào vận hành hệ thống giải quyết dịch vụ công có kết nối với Cổng Dịch vụ công Quốc gia, tạo thuận lợi cho việc kết nối, giải quyết các thủ tục hành chính, các yêu cầu của người dân, doanh nghiệp.

Quan trọng nhất theo thông tin từ Văn phòng Chính phủ tổng hợp là khối lượng giải quyết thủ tục hồ sơ hành chính tăng dần theo từng ngày. Đến thời điểm này, số lượng hồ sơ giải quyết trực tuyến trên môi trường điện tử ở nhiều địa phương là khá lớn và đáp ứng được yêu cầu thực tiễn đặt ra với mô hình chính quyền địa phương 02 cấp cũng như yêu cầu của người dân.

Thưa Thứ trưởng Phạm Đức Long, với quan điểm công nghệ phải đi trước một bước, Bộ KH&CN đã có những giải pháp cụ thể nào để hỗ trợ địa phương ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp?

Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Đức Long: Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về thúc đẩy chuyển đổi số, tạo nền tảng vững chắc cho vận hành chính quyền địa phương hai cấp, Bộ Khoa học và Công nghệ nhận thức rất rõ, nền tảng số là một yếu tố vô cùng quan trọng để bảo đảm việc giải quyết thủ tục hành chính cho người dân cũng như điều hành của chính quyền khi chúng ta sáp nhập các tỉnh cũng như kết thúc một cấp chính quyền, chỉ còn hai cấp.

Do vậy, ngày 7/4, Bộ Khoa học và Công nghệ đã có hướng dẫn tới 63 tỉnh thành phố về các quy trình thủ tục, các bước để nâng cấp các hệ thống thông tin, giải quyết thủ tục hành chính cho người dân cũng như các hệ thống thông tin chỉ đạo điều hành trên tinh thần chỉ đạo sắp xếp tinh gọn bộ máy của Chính phủ.

Tiếp theo, Bộ nhận thấy rằng, cần phải có thí điểm. Bộ Khoa học và Công nghệ đã phối hợp cùng với UBND TPHCM và doanh nghiệp công nghệ số thí điểm việc nâng cấp 5 hệ thống thông tin để phục vụ vận hành chính quyền mới.

Chúng tôi chọn TPHCM vì đây là địa phương sát nhập 3 tỉnh có quy mô lớn, có cấu trúc hệ thống thông tin phức tạp để thí điểm.

Sau thời gian thí điểm, chúng tôi tiếp tục dựa trên kết quả thí điểm để có văn bản hướng dẫn lại nâng cấp hệ thống thông tin để đảm bảo vận hành.

Ngày 16/6, chúng tôi tổ chức tập huấn cho 63 tỉnh thành phố để triển khai hệ thống thông tin phục vụ chính quyền hai cấp.

Ngày 19/6, Ban Chỉ đạo Trung ương về Nghị quyết 57 có Kế hoạch 02 về thúc đẩy chuyển đổi số, liên thông đồng bộ, nhanh, hiệu quả, đáp ứng sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Khi đó, Bộ Khoa học và Công nghệ đã tổ chức tham mưu cho Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng tổ chức 5 cuộc họp trực tuyến với tất cả các bộ, ngành, địa phương để triển khai kế hoạch này đến ngày 30/6.

Chúng tôi mong muốn tất cả các bộ, ngành triển khai công khai các quy trình thủ tục hành chính theo 28 nghị định về phân cấp phân quyền của các bộ, ngành cho các địa phương. Đây là một yếu tố rất quan trọng. Vì khi chúng ta phân cấp, phân quyền mà các thủ tục hành chính không được không được triển khai thì địa phương sẽ tắc.

Do vậy, các bộ, ngành đã khẩn trương tập trung triển khai thủ tục hành chính và công khai trên Cổng Dịch vụ công Quốc gia. Sau đó, chúng tôi chỉ đạo các doanh nghiệp công nghệ số phối hợp cùng các địa phương thực triển khai quy trình nội bộ và cấu hình các thủ tục hành chính trên các hệ thống thông tin của các ban, tỉnh, địa phương.

Chúng tôi cũng yêu cầu các doanh nghiệp công nghệ số, những doanh nghiệp triển khai hệ thống thông tin, phải bố trí ít nhất 2 người tại tuyến xã để tập huấn cho cán bộ công chức thực hiện các thủ tục hành chính cho người dân và hỗ trợ cho cán bộ công chức để thực triển khai các hệ thống, vận hành hệ thống điều hành chính quyền các cấp. Mục tiêu là giải quyết thủ tục hành chính cho người dân, không được đình trệ và đảm bảo liên thông, thông suốt; hệ thống điều hành của chính quyền cũng vậy.

Ngoài ra, chúng tôi cũng yêu cầu 2 doanh nghiệp bưu chính là VNPost và Viettel Post, mỗi đơn vị cử một người túc trực tại các xã để hỗ trợ việc tiếp nhận hồ sơ khi người dân đến làm hồ sơ trực tuyến tại các xã mới này.

Hiện nay, chúng ta có hơn 12.000 cán bộ của các doanh nghiệp công nghệ số tham gia đồng hành với 3.219 xã để triển khai chuyển đổi trong quá trình sáp nhập. Bên cạnh đó, còn có lực lượng công an, quân đội và sinh viên tình nguyện cũng đã vào cuộc.

Như vậy, chỉ đạo của Phó Thủ tướng trong 4 ngày liên tiếp thì cơ bản đến ngày 30/6 khi tổng kết lại thì cơ bản tất cả các hệ thống thông tin, chuyển đổi số của hơn 3.200 xã đã vận hành trơn tru, đáp ứng các yêu cầu.

Chúng ta cũng thấy rằng, ngày 1/7 khi chúng ta chuyển đổi mô hình chính quyền hai cấp, cơ bản việc cung cấp dịch vụ công, giải quyết thủ tục hành chính cho người dân cũng như các hoạt động điều hành của chính quyền các cấp và các hội nghị truyền hình từ Trung ương đến địa phương vận hành trơn tru, đáp ứng được các yêu cầu cơ bản đặt ra cho việc sắp xếp tổ chức bộ máy chính quyền hai cấp.

Mọi giải pháp công nghệ đều phải hướng đến mục đích cuối cùng là không gây phiền hà, không làm gián đoạn các giao dịch của người dân, bảo đảm quyền lợi và sự thuận tiện cho họ. Xin Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Trương Việt Dũng chia sẻ kinh nghiệm của Hà Nội về triển khai Nghị quyết số 57, cải cách hành chính và triển khai chính quyền số, cụ thể trong thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp nhằm đảm bảo hiệu quả, thông suốt như thế nào?

Ông Trương Việt Dũng, Phó Chủ tịch Uỷ ban nhân dân thành phố Hà Nội: Ngay khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 57 vào cuối năm 2024 ,Thành ủy, HĐND và UBND Thành phố cũng như các cấp chính quyền của Thành phố tại thời điểm đó và cả sau này đều xác định rằng đây là chiếc chìa khóa vàng. Nghị quyết này không đơn thuần chỉ là nghị quyết về chuyển đổi số, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo mà quan trọng hơn là thiết kế lại mô hình quản trị đô thị.

Chính vì vậy, Thành phố nhận thức rất sâu sắc và trong quá trình triển khai, Thành ủy và UBND đã ban hành các chương trình hành động thông suốt từ cấp thành phố đến cấp quận/huyện thời điểm trước và cấp xã/phường sau này (126 xã/phường).

Kinh nghiệm của Hà Nội được gói gọn trong 3 yếu tố: Đồng bộ; Dữ liệu và Chủ động.

Vậy thì đồng bộ ở đâu? Đó là đồng bộ trong tổ chức thực hiện, từ nhận thức của cấp ủy đến hành động của chính quyền cũng như đến từng cán bộ cơ sở khi xử lý các nội dung liên quan đến thực hiện Nghị quyết 57.

Thứ hai, dữ liệu chính là nền tảng. Chúng tôi nhận thức sâu sắc rằng muốn quyết định vấn đề gì thì phải có dữ liệu và dữ liệu sẽ quyết định chính xác nhất, theo thời gian thực nhất.

Thứ ba là chủ động. Nếu chúng ta đợi hết các quy định thì sẽ không đáp ứng được thực tiễn. Do vậy quán triệt tinh thần "vừa chạy, vừa xếp hàng", chúng tôi cũng vừa làm, vừa rút kinh nghiệm và trong quá trình ấy, Hà Nội thành lập rất nhiều tổ/nhóm. Trên cơ sở từ những cán bộ làm trực tiếp, rồi nhận từ phản ánh của người dân, chúng tôi tiếp tục hoàn thiện các quy trình, nội dung… để thực hiện Nghị quyết này.

Sau 3 tuần chính thức vận hành, thành phố Hà Nội đã tiếp nhận 66 nghìn hồ sơ để triển khai các thủ tục. Đến thời điểm này, cơ bản bộ máy chính quyền địa phương hai cấp vận hành thông suốt và đồng bộ. 

Với quan điểm "không ai bị bỏ lại phía sau", chúng tôi nhận thức rằng trong quá trình giải quyết thủ tục hành chính và phục vụ người dân, thành phố Hà Nội đặc biệt quan tâm đến các đối tượng nộp thuế, người già cũng như người khuyết tật, để phục vụ thủ tục hành chính.

Hôm qua chúng tôi đã triển khai nội dung hỗ trợ các đơn vị, người dân tận nơi, tại chỗ để giải quyết thủ tục hành chính thay vì những người yếu thế phải đến các trung tâm hành chính công cũng như các điểm hành chính công.

Bài học lớn nhất mà Hà Nội rút ra là nguồn lực bắt nguồn từ tư duy, động lực bắt nguồn tử sự đổi mới, sức mạnh bắt đầu từ nhân dân. Chúng tôi thấy rằng cần phải đổi mới cách nghĩ và cách làm. Chính từ đổi mới cách nghĩ, cách làm, chúng ta sẽ có những hành động cụ thể.

Chúng tôi xác định công nghệ chỉ là công cụ. Con người là trung tâm; đồng bộ trong chỉ đạo; dữ liệu trong vận hành; và chủ động trong triển khai… chính là bài học lớn nhất mà Thành phố Hà Nội đã vận hành đồng bộ và xuyên suốt trong 3 tuần vừa qua.

Vừa rồi chia sẻ của Phó Chủ tịch UBND Thành phố đã rất rõ và cụ thể. Chúng ta có thể gói gọn trong ba chữ: Đồng bộ, dữ liệu và chủ động. Thưa đồng chí Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam, là cấp chính quyền gần dân, sát dân nhất, phường Cửa Nam đã ứng dụng chuyển đổi số trong chỉ đạo, điều hành, cải cách thủ tục hành chính phục vụ người dân và doanh nghiệp như thế nào? Đặc biệt, kể từ mốc lịch sử 1/7 khi bắt đầu vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp, bà đánh giá như thế nào về những thuận lợi, khó khăn trước mắt và lâu dài khi chúng ta tiếp tục triển khai? Liệu có tồn tại tình trạng "quá tải" trong việc làm thủ tục cho người dân và doanh nghiệp hay không, thưa bà?

Bà Trịnh Ngọc Trâm, Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam, TP. Hà Nội: Có thể nói rằng để ứng dụng chuyển đổi số trong cải cách hành chính, thủ tục hành chính hiệu quả khi bắt đầu vận hành chính quyền địa phương hai cấp tại phường Cửa Nam, chúng tôi đã xác định những yếu tố quan trọng để có thể vận hành trơn tru. Việc đầu tiên là công tác bồi dưỡng, đào tạo được chúng tôi chuẩn bị kỹ càng cũng như đồng hành. Chúng tôi cũng nhận được sự quan tâm chỉ đạo từ các cấp lãnh đạo, đặc biệt là từ UBND Thành phố. Trước đó, chúng tôi cũng đã có khoảng 10 ngày triển khai vận hành thử nghiệm. Chúng tôi đã lập một phòng giả định để triển khai thực hiện hành chính công và tại đó, chúng tôi đặt ra rất nhiều tình huống để có thể triển khai trong ngày đầu tiên. Trong quá trình triển khai vận hành thử nghiệm đó, đã chỉ ra rất nhiều tồn tại, khó khăn và chúng tôi đã tổng hợp lại để cùng nhau tháo gỡ. Chúng tôi huy động sự vào cuộc của quận (lúc bấy giờ). Sau đó những ý kiến, nội dung quá khó, chúng tôi tổng hợp gửi lên cấp trên để cùng tháo gỡ giải quyết. Khi vận hành vào ngày mùng 1/7, chính vì sự chuẩn bị kỹ càng như vậy nên những vướng mắc ban đầu chưa phải là quá nhiều.

Tuy nhiên, đồng hành quá trình triển khai thực hiện, chúng tôi xác định sự quan trọng đối với một chính quyền cơ sở là đang có một sứ mệnh gần dân, sát dân nhất. Vậy thì thực hiện thủ tục hành chính làm sao để người dân ra với phường, ra với chính quyền gần dân nhất ấy phải thực sự hài lòng. Thế thì bên cạnh việc trang bị những kiến thức, kỹ năng cho cán bộ trực tiếp thực hiện nhiệm vụ hành chính công, chúng tôi cũng trăn trở cần phải làm gì để người dân ra với chính quyền cơ sở phải cảm thấy hài lòng. Chúng tôi đã trao đổi cùng các chuyên gia, các trường đại học cũng như tranh thủ xin ý kiến các cấp lãnh đạo và đã mạnh dạn đưa robot AI phục vụ hành chính công. Chúng tôi mong muốn rằng chính quyền cơ sở gần dân, sát dân như một không gian thực sự thân thiện và gần gũi với người dân. Sự đón nhận, niềm vui cũng như sự hài lòng của người dân đối với những thử nghiệm trong việc triển khai thực hiện thủ tục hành chính tại phường Cửa Nam có thể chưa nhiều, hay có thể đó chỉ là những mong muốn, sáng kiến đầu tiên, nhưng sẽ là động lực để chúng tôi tiếp tục có thêm những sản phẩm mới hơn nữa phục vụ người dân và doanh nghiệp.

Nói về những thuận lợi và khó khăn, chúng tôi nghĩ rằng bất cứ việc gì chúng ta triển khai mới đều sẽ có thuận lợi và khó khăn. Chúng tôi cũng đã xác định trước tinh thần như vậy. Những thuận lợi sẽ là nền tảng để chúng tôi tiếp tục cố gắng, những khó khăn thì chúng tôi sẽ tiếp tục khắc phục. Có rất nhiều thuận lợi, đầu tiên chính là việc người dân rất ủng hộ chúng ta thực hiện sắp xếp mô hình chính quyền hai cấp. Sự ủng hộ, kỳ vọng và niềm tin của người dân là một điều hết sức quan trọng. Bên cạnh đó, thuận lợi thứ hai là thời gian vừa qua, cả nước cũng như thủ đô Hà Nội đang triển khai diện rộng về hệ thống dữ liệu, phủ rộng trên rất nhiều các lĩnh vực để người dân được tiếp cận.

Chính vì vậy, khi người dân được trang bị, tiếp cận với nền tảng công nghệ như vậy thì sẽ là một điều kiện hết sức quan trọng và thuận lợi cho chúng ta triển khai rất nhiều sáng tạo, triển khai Nghị quyết 57 trong khoa học công nghệ vào đời sống.

Điểm thứ ba cũng hết sức quan trọng chính là người dân hiện nay đang tiếp cận với công nghệ rất tốt. Ở cơ sở, chúng tôi thấy các bác lớn tuổi cũng đã sử dụng điện thoại thông minh, sử dụng công nghệ và làm rất tốt tất cả thủ tục cũng như những hoạt động cơ bản, truy cập và thậm chí là nhận giấy mời qua Zalo. Như vậy, nhận thức của người dân, đặc biệt là việc người dân chủ động tiếp cận với công nghệ, cũng sẽ là một sự thuận lợi để chúng ta có thể triển khai nhiều mô hình sáng tạo.

Về khó khăn, tôi nghĩ rằng không thể tránh khỏi những áp lực đối với cán bộ công chức. Bởi lẽ sau khi sắp xếp, sáp nhập, khối lượng công việc đối với cấp phường rất lớn. Chúng ta cũng đã có một nguồn lực cán bộ trình độ rất tốt. Tuy nhiên khối lượng công việc lớn đòi hỏi cán bộ phải tiếp tục rèn luyện và nâng cao, phải sẵn sàng đối mặt với những khó khăn, thử thách. Tôi nghĩ là trong thời gian đầu tiên, những cán bộ ở cấp cơ sở, thậm chí là lãnh đạo chính quyền, luôn phải đồng hành cùng anh em để tháo gỡ khó khăn để có thể triển khai thực hiện các nhiệm vụ. Chúng tôi nghĩ rằng có khó khăn nhưng với niềm tin của nhân dân cũng như sự đồng hành, ủng hộ của các cấp lãnh đạo, cấp cơ sở có thể hoàn thành tốt các nhiệm vụ.

Thưa Thứ trưởng Phạm Đức Long, ngày 17/7 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Công điện số 111/CĐ-TTg yêu cầu các bộ ngành, địa phương tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực hiện thủ tục hành chính, chuyển đổi số giai đoạn đầu vận hành mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp. Bên cạnh đó, theo phản ánh của các địa phương thì còn nhiều khó khăn, vướng mắc. Bộ KH&CN đã nắm được các khó khăn đó và có giải pháp như thế nào?

Thứ trưởng Phạm Đức Long: Đánh giá cơ bản bước đầu là đáp ứng được yêu cầu, tuy nhiên, thực sự còn rất nhiều vấn đề chúng ta phải tiếp tục hoàn thiện. Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng, Bộ Khoa học và Công nghệ đã thành lập tổ liên ngành đến 4 địa phương và khảo sát hơn 11 xã, phường.

Chúng tôi làm việc rất chi tiết, rất kỹ để tìm các vấn đề còn tồn tại và giải quyết.

Công điện 111 ngày 17/7 đã chỉ ra một số vấn đề. Tuy nhiên, bên cạnh đó, chúng tôi nhận thấy còn nhiều vấn đề khác, 25 nhóm vấn đề.

Hiện nay, chúng tôi đã báo cáo với Thủ tướng Chính phủ và đưa vào nội dung sơ kết 6 tháng của Ban chỉ đạo của Chính phủ về khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và Đề án 06 họp ngày 21/7 vừa qua.

Chúng tôi đã nêu 25 nhóm vấn đề và chỉ rõ trách nhiệm của từng bộ, ngành, từng địa phương phải làm để thúc đẩy giải quyết các vấn đề này.

Thực sự, các vấn đề không phải lớn nhưng do trong quá trình chuyển đổi, chúng ta chưa có đủ thời gian để làm. Ví dụ, việc cấu hình các thủ tục hành chính do thời gian gấp, các thủ tục hành chính di chuyển từ các huyện về tuyến xã, rồi 28 nghị định, các thủ tục hành chính từ các bộ, ngành chuyển về địa phương. Những việc ấy chúng ta cấu hình chưa chuẩn, chưa tốt, các quy trình nội bộ chưa đáp ứng thì chúng ta tiếp tục hoàn thiện.

Hoặc khi triển khai các biểu mẫu điện tử, do thời gian nhanh, chúng ta triển khai chưa chuẩn chỉ thì chúng ta cũng phải làm lại.

Hay hiện nay, nhiều địa phương cơ sở vật chất chưa đáp ứng. Khi nhập nhiều xã lại thành một xã, cơ sở vật chất ở đấy cũng không đáp ứng cho yêu cầu giải quyết thủ tục hành chính.

Hoặc lực lượng cán bộ chuyển xuống xã triển khai giải quyết thủ tục hành chính thì năng lực, kinh nghiệm, kỹ năng giải quyết thủ tục hành chính cũng chưa đủ.

Hoặc khi nhập tỉnh, dữ liệu của các xã, các địa phương kết nối cũng chưa đồng bộ, chưa liên thông.

Những vấn đề này, chúng tôi đã tham mưu, chỉ rõ và yêu cầu các bộ, ngành, địa phương giải quyết. Ngoài ra, ở các bộ, ngành đang tồn tại vấn đề như chữ ký số chưa cung cấp đầy đủ, vì vậy cán bộ công chức không thể thực hiện giải quyết thủ tục hành chính trên môi trường số.

Thông qua quá trình triển khai hai cấp này cho thấy, hiện nay một số hệ thống thông tin của các bộ, ngành có vấn đề. Cụ thể, chưa kết nối, chưa cung cấp đầy đủ thông tin để địa phương có thể sử dụng giải quyết thủ tục hành chính cho người dân, dẫn đến ách tắc.

Trong tuần này, chúng tôi sẽ tham mưu Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ họp, đánh giá lại 25 nhóm tồn tại mà chúng tôi đã nêu ra. Khi giải quyết 25 nhóm vấn đề này thì cơ bản chúng ta sẽ giải quyết được việc giải quyết thủ tục hành chính cho người dân trong giai đoạn trước mắt.

Về căn cơ, hiện nay Ban chỉ đạo Trung ương đã ban hành Kế hoạch 02 về thúc đẩy chuyển đổi số, liên thông, đồng bộ, nhanh, hiệu quả, đáp ứng sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Kế hoạch này đưa ra các nhóm nhiệm vụ đến cuối năm nay chúng ta phải giải quyết xong, bao gồm thể chế, hạ tầng công nghệ và hạ tầng số, các vấn đề về dữ liệu, các vấn đề về nền tảng và dịch vụ, về nhân lực số, về vấn đề đảm bảo tài chính cho chuyển đổi số.

Hiện nay, một điều rất quan trọng là Chính phủ đã dành sẵn nguồn lực và tài chính để thực hiện công cuộc chuyển đổi số này.

Chúng tôi đang tổng hợp nhu cầu của các địa phương để phân bổ tài chính và sẽ triển khai chuyển đổi số trong toàn hệ thống chính trị. Cuối cùng là triển khai các biện pháp bảo đảm an toàn thông tin.

Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đã tham mưu cho Phó Thủ tướng Chính phủ xây dựng kế hoạch để triển khai đồng bộ toàn diện Kế hoạch 02 của Ban chỉ đạo Trung ương.

Tôi nghĩ rằng, đến cuối năm, cơ bản chúng ta sẽ đảm bảo được việc liên thông đồng bộ và giải quyết hiệu quả việc chuyển đổi số để giải quyết thủ tục hành chính cho người dân. Khi đó, người dân thực sự sẽ được hưởng lợi, được sử dụng các tiện ích của chuyển đổi số trong giải quyết thủ tục hành chính. 

Theo ông Nguyễn Quang Đồng, từ góc độ chuyên gia, theo ông, chính sách dữ liệu phục vụ giao dịch hành chính cần được xây dựng như thế nào để đảm bảo phục vụ giao dịch thống nhất, tránh phân mảnh; đảm bảo an toàn dữ liệu và quyền riêng tư cho người dùng? Với thực tế như cơn bão số 3 vừa diễn ra, chúng ta có thể tận dụng dữ liệu lớn ra sao để dự báo thiên tai và cảnh báo kịp thời cho người dân?

Ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS), Hội Truyền thông số Việt Nam: Tôi bắt đầu từ vế thứ hai của câu hỏi trước, phần dữ liệu và cảnh báo thiên tai bởi vì đây là vấn đề rất thời sự. Trong tuần vừa rồi, khi diễn ra cơn bão số 3, hai ứng dụng được tải về nhiều nhất trên kho ứng dụng của Việt Nam là hai ứng dụng liên quan đến cảnh báo thời tiết bởi vì trong các giai đoạn thiên tai, nhu cầu thông tin của người dân về thời tiết là rất lớn. Thực tế, đối với phần dữ liệu dự báo, ngành Khí tượng và Thủy văn đã có sẵn và làm tốt nhưng từ chuyện cảnh báo đến cung cấp thông tin kịp thời cho người dùng theo thời gian thực là cái mà công nghệ đóng vai trò rất quan trọng.

Khi các ứng dụng như vậy có thể chuyển tải ngay lập tức cảnh báo, ví dụ như vị trí của tôi ngồi đây có bị ảnh hưởng bởi thiên tai không? Ô tô đỗ ngoài kia có phải là điểm ngập nước hay không? Khi tôi đi du lịch có bị giông, lốc không? Những việc như vậy có thể làm được với năng lực công nghệ, đặc biệt rất nhiều doanh nghiệp start-up, đổi mới sáng tạo phát triển các ứng dụng và kết nối trực tiếp vào hệ thống thông tin dự báo từ những người làm công tác Khí tượng thủy văn chuyển đến cho người dùng. Đây cũng là thị trường rất lớn. Ở Mỹ, thị trường dự báo thời tiết khoảng hơn 10 tỷ USD/năm và có những doanh nghiệp rất lớn để vận hành. Ở Việt Nam, có những thành phố, địa phương đã làm rất tốt như Huế kết nối thông tin dự báo qua hệ thống ứng dụng Huế S hoặc các trang thông tin điện tử cập nhật gần như tức thời cho người dân về tình trạng thiên tai, lũ lụt.

Trong giai đoạn tới, với sự phát triển của các ứng dụng như VNeID, khi có thông tin truyền ra như vậy, chúng tôi nghĩ có thể cập nhật tức thời cho người dân cũng như thông qua hệ thống tin nhắn điện thoại để chuyển dữ liệu cảnh báo đến người dân. Nhìn từ góc độ như vậy, chúng ta thấy vai trò của dữ liệu rất quan trọng, tất cả các khách mời từ đầu đến giờ đều nhấn mạnh như vậy.

Quay trở lại với dữ liệu hành chính, trong công tác hành chính cũng tương tự như thiên tai. Dữ liệu hoàn toàn có thể giúp giải quyết bài toán cung cấp thủ tục hành chính tiện lợi cho người dân, đặc biệt là trong tương lai chúng ta hướng tới cung cấp thủ tục hành chính phi địa giới. Ví dụ tôi có thể ngồi ở đây nhưng làm thủ tục hành chính ở bất kỳ điểm nào, không phụ thuộc vào nơi đăng ký hộ khẩu, thường trú hay tạm trú. Ví dụ như thủ tục cung cấp Lý lịch tư pháp là một dạng phi địa giới. Quê tôi ở Nghệ An nhưng tôi không cần phải về Nghệ An làm Lý lịch tư pháp nữa mà có thể vào trực tiếp VNeID để làm thủ tục. Nguyên tắc để có được dịch vụ phi địa giới như vậy thì dữ liệu là yếu tố tiên quyết. Trong khoảng hơn 5 năm vừa rồi, các chỉ đạo của Chính phủ cũng như ưu tiên của Bộ Khoa học và Công nghệ tập trung rất lớn vào dữ liệu.

Bài học mà chúng tôi rút ra trong giai đoạn 5 năm vừa rồi để có hệ thống dữ liệu phục vụ cho giao dịch hành chính, ngoài yếu tố đầu tiên là chất lượng dữ liệu theo phương châm "đúng, đủ, sạch, sống và kết nối được" thì yếu tố thứ hai cần phải quan tâm nhiều hơn là tính toàn diện của hệ thống dữ liệu. Một trong những lý do khiến thủ tục hành chính thực hiện trực tuyến vẫn chưa được suôn sẻ là do hệ thống chưa đảm bảo được toàn diện. Chúng tôi nhấn mạnh đến cả 4 yếu tố: Dữ liệu chuyên môn, chuyên ngành thực hiện giao dịch (ví dụ dữ liệu về đất đai hay dữ liệu về dân cư); dữ liệu xác thực người dùng tham gia vào giao dịch; dữ liệu liên quan đến quy trình thủ tục; và cuối cùng là môi trường giao dịch. Hệ thống dữ liệu như vậy chưa được xây dựng đồng bộ và toàn diện dẫn đến còn trục trặc, khiến người dân chưa thể làm thủ tục hành chính một cách mượt mà.

Yếu tố thứ ba chúng tôi cũng muốn khuyến nghị là muốn triển khai được như vậy phải tính đến thứ tự ưu tiên khi triển khai. Áp lực triển khai của chúng ta trong những năm vừa rồi rất lớn. Chúng ta làm đồng bộ hơn 2.000 thủ tục hành chính, trong khi thực chất thủ tục hành chính phát sinh giao dịch trực truyến khoảng dưới 100 thủ tục thôi và khoảng 20 thủ tục phát sinh có số lượng hồ sơ lớn nhất. Chúng tôi khuyến nghị nên ưu tiên cho công tác xây dựng dữ liệu để phục vụ cho khoảng 20 thủ tục hành chính như vậy và chúng ta nên đi theo lộ trình chứ không nên dàn trải, vừa gây áp lực, vừa chưa hiệu quả.

Vừa rồi bà Trịnh Ngọc Trâm cũng đã nghe những chia sẻ từ phía chuyên gia. Vậy thì từ thực tiễn quản lý nhà nước tại địa phương, bà có thêm những đề xuất, giải pháp gì để có thể xây dựng được cơ sở dữ liệu lõi về dân cư, đất đai, doanh nghiệp hiệu quả và tránh việc chúng ta đầu tư một cách trùng lặp, thưa bà?

Bà Trịnh Ngọc Trâm: Đối với cấp cơ sở như UBND phường Cửa Nam, chúng tôi cũng nhận thấy việc xây dựng và chuẩn hóa cơ sở dữ liệu lõi là một nhiệm vụ mang tính chiến lược nhằm tối ưu hóa hiệu quả quản lý và chúng ta cũng loại bỏ việc đầu tư trùng lặp. Rõ ràng nếu chúng ta có một nền tảng dữ liệu dùng chung đảm bảo ngay từ cơ sở thì sẽ là một điểm để khai thác hiệu quả mọi mặt nhiệm vụ. Chúng ta có giải pháp, chúng ta có công nghệ nhưng dữ liệu lại là nguồn hết sức quan trọng. Kế hoạch 02 cũng đã nêu là nguồn dữ liệu của chúng ta phải "đúng, đủ, sạch, sống và phải dùng chung được".

Khi triển khai quá trình về khoa học công nghệ tại địa phương, chúng tôi cũng đã nhận thấy nội dung, vấn đề này là hết sức quan trọng. Chính vì vậy, ngay từ những cuộc họp đầu tiên, ngay từ những việc trao đổi, triển khai, thực hiện chủ trương lớn, từ Đảng ủy cho tới chính quyền phường, chúng tôi xác định việc triển khai nhiệm vụ khoa học công nghệ và xây dựng dữ liệu là hết sức quan trọng. Chúng tôi đã tranh thủ từ UBND Thành phố cũng như chuyên gia các lĩnh vực, các đơn vị tư vấn để cùng xây dựng nguồn dữ liệu chung của phường Cửa Nam. Chúng tôi mong muốn là để đẩy mạnh khoa học công nghệ thì đầu tiên là phải thống kê, tổng hợp được toàn bộ nguồn dữ liệu trên địa bàn, nhất là sau khi sáp nhập, đảm bảo được dữ liệu dân cư cũng như quản lý số hóa mọi mặt trên địa bàn phường. Đó là một trong những giải pháp chúng tôi nghĩ là cấp cơ sở mong muốn hướng tới.

Hiện nay, UBND thành phố Hà Nội đang triển khai rất rõ những nhiệm vụ chung này, nhưng từ cấp cơ sở, chúng tôi nghĩ rằng bản thân cơ sở cũng phải nhận thức rất rõ nhiệm vụ về công tác dữ liệu. Để đầy đủ được nguồn lực dữ liệu chính xác, thực sự không hề đơn giản. Nhưng chúng ta phải làm sớm, làm ngay và làm từng bước. Trong quá trình triển khai đó, chúng tôi rất mong có sự tham gia hỗ trợ cũng như là tư vấn của các chuyên gia.

Đối với nguồn dữ liệu dùng chung, hiện nay từ Trung ương đến địa phương chúng ta đã triển khai rất bài bản và mạnh mẽ. Tuy nhiên, chúng tôi mong muốn được phân quyền để khai thác, điều khiển những dữ liệu dùng chung đó đối với từng cấp theo phân cấp và theo hệ thống trung tâm điều hành thông minh IOC. Chúng tôi nghĩ rằng đây là một trong những chiến lược mà Trung ương và Thành phố đang hướng tới, và cấp cơ sở rất cần điều này. Nếu được triển khai sớm, chắc chắn là những nhiệm vụ trong quản lý hành chính công rồi các nhiệm vụ trên địa bàn ở cấp cơ sở sau này sẽ giảm bớt gánh nặng cho cán bộ rất nhiều.

Bên cạnh đó, đứng từ góc độ được tiếp cận với các doanh nghiệp trên địa bàn, chúng tôi nhận thấy rằng nếu chúng ta có được những bộ thủ tục hành chính, triển khai nhiệm vụ nhanh, hiệu quả, chính xác và thân thiện thì chắc chắn sẽ tạo được hiệu quả trong việc thu hút các nhà đầu tư trên địa bàn. Trên nhiều lĩnh vực chúng ta đã làm rất tốt. Việc khai báo tạm trú trên phần mềm hoàn toàn có thể làm được rồi. Và chúng ta có thể quản lý đất đai trên phần mềm, định vị thửa đất, diện tích bao nhiêu, số đất như thế nào, hồ sơ, thủ tục đến đâu, hoàn toàn có thể số hóa và quản lý được. Hay tất cả những thủ tục hành chính liên quan đến lĩnh vực kinh tế, đăng ký kinh doanh, quản lý kinh doanh, khi chúng ta có nguồn dữ liệu "đúng đủ, sạch, sống, có thể dùng chung", đảm bảo được nguồn dữ liệu và có công nghệ ứng dụng nữa thì chắc chắn sẽ là chìa khóa để giải quyết hết những khó khăn hiện nay đang vướng mắc.

Và như tôi đã nói từ đầu, chúng tôi hiểu rằng khi triển khai chính quyền hai cấp mới, chắc chắn không thể tránh khỏi những khó khăn, cả về tâm lý, về năng lực, về chất lượng giải quyết công việc và thậm chí là khó khăn như hệ thống mà các khách mời đã chỉ ra. Nhưng các cấp lãnh đạo rất sâu sát, đã có những cuộc giao ban trực tuyến với cấp cơ sở để lắng nghe từ cơ sở tất cả những khó khăn, vướng mắc và giải quyết. Chúng tôi nghĩ cách làm như vậy không chỉ gần dân, sát dân mà còn gần cả cán bộ nữa. Chắc chắn chúng ta sẽ có nhiều giải pháp để giải quyết những khó khăn. Và chúng tôi cũng rất mong cơ sở dữ liệu và hệ thống dùng chung này sớm có thể triển khai để giảm lượng công việc cho cán bộ ở cấp cơ sở.

Kinh nghiệm từ Bộ thường trực công tác chuyển đổi số, theo Thứ trưởng Phạm Đức Long, Sở Khoa học và Công nghệ địa phương cần phát huy vai trò "nhạc trưởng" về tiêu chuẩn kỹ thuật và kết nối hệ thống đảm bảo thông suốt cho bộ máy chính quyền vận hành như thế nào, nhất là tại những vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa khi cơ sở hạ tầng, trang thiết bị công nghệ thông tin còn hạn chế?

Thứ trưởng Phạm Đức Long: Thực sự, chúng ta cũng phải nhìn nhận lại vấn đề tiêu chuẩn. Lâu nay chúng ta chưa chú tâm vào vấn đề này nhiều. Tiêu chuẩn rất quan trọng, tiêu chuẩn là để dẫn đường. Một quốc gia muốn đi đến đâu, muốn phát triển thế nào thì tiêu chuẩn sẽ dẫn dắt quốc gia đi đến đấy. Tương tự như thế, chuyển đổi số muốn chuyển đổi thế nào, muốn đi đến đâu thì chúng ta phải xây dựng các bộ tiêu chuẩn để làm việc này.

Thời gian vừa qua, Bộ Thông tin và Truyền thông trước đây cũng đã ban hành một số tiêu chuẩn. Tuy nhiên, mới chỉ tập trung vào các tiêu chuẩn của hệ thống thông tin, chưa tập trung nhiều vào tiêu chuẩn về chuyển đổi số. Ví dụ như chất lượng của các hệ thống thông tin giải quyết thủ tục hành chính như thế nào, chúng ta chưa có.

Đây là một thiếu sót mà chúng tôi cũng nhận thức được. Chúng tôi khẳng định, trong năm nay và năm 2026 sẽ tập trung ban hành các hệ thống tiêu chuẩn về chuyển đổi số.

Nếu không ban hành tiêu chuẩn này thì các doanh nghiệp cũng không biết đâu mà làm. Cứ xây dựng các hệ thống chất lượng khác nhau, dẫn đến dịch vụ công người dân được trải nghiệm khác nhau, rồi chính quyền điều hành cũng khác nhau, thì khó liên thông đồng bộ. Nếu có chẳng qua chỉ là những cái cơ bản, còn chuyên sâu không được.

Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ tập trung ban hành, xây dựng các hệ thống tiêu chuẩn để phục vụ chuyển đổi số.

Khi đã ban hành tiêu chuẩn thì vai trò của Sở Khoa học và Công nghệ các địa phương như thế nào?

Thứ nhất, tiêu chuẩn cho chuyển đổi số không phải là tiêu chuẩn của một ngành mà là liên ngành. Quan trọng nhất trên môi trường số là phải kết nối liên ngành chứ không phải một ngành. Do vậy, vai trò của Sở Khoa học và Công nghệ không phải chỉ là người triển khai mà là người điều phối, để bảo đảm tất cả các ngành cùng theo một quy chuẩn, tiêu chuẩn về chuyển đổi số, đảm bảo được sự kết nối, sự liên thông đồng bộ, bảo đảm được các doanh nghiệp xây dựng được nền tảng số đáp ứng tiêu chuẩn và liên thông được.

Nếu như chuyển đổi số không liên thông được, vẫn cục bộ thì không gọi là chuyển đổi số. Vì vậy, vai trò của các Sở rất quan trọng, đó là phải xây dựng, ban hành được khung kỹ thuật số dùng chung và là yêu cầu bắt buộc khi tham gia đầu tư xây dựng hoặc thuê các dự án công nghệ thông tin.

Cũng như phải làm thế nào để phù hợp với tình hình thực tế của địa phương. Và quan trọng nhất, đó là điều phối để đảm bảo được tính liên ngành.

Một vấn đề nữa là việc kiểm tra giám sát. Kiểm tra giám sát sự tuân thủ của các quy chuẩn đấy rất quan trọng. Hiện nay chúng ta chưa có quy chuẩn nên có tình trạng trăm hoa đua nở, đến khi kết nối, đầu tư lãng phí và không kết nối được. Đây chính là vai trò "nhạc trưởng" của các đồng chí lãnh đạo Sở Khoa học và Công nghệ.

Ngoài ra, vấn đề kết nối hạ tầng cho vùng sâu vùng xa, hiện nay cơ bản chúng ta đã phủ sóng 99,8% tỉ lệ người dân, còn khoảng 238 thôn, bản có điện nhưng chưa phủ sóng. Về vấn đề này, Bộ Khoa học và Công nghệ chỉ đạo các doanh nghiệp viễn thông sẽ hoàn tất trong tháng 8.

Bên cạnh đó, còn 116 thôn bản chưa có điện. Hiện nay Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo các bộ, ngành quyết liệt chậm nhất đến tháng 11, 116 thôn bản này phải có điện. Và chúng tôi cũng đã chỉ đạo doanh nghiệp công nghệ, doanh nghiệp viễn thông: Điện đến đâu thì sóng đến đấy, để đảm bảo người dân tiếp cận được Internet và có thể thực hiện được các dịch vụ công cũng như các kỹ năng số trên môi trường Internet.

Các đồng chí lãnh đạo các Sở phải kiểm tra, đánh giá lại tình hình lõm sóng ở các địa phương, khẩn trương báo cáo về Bộ Khoa học và Công nghệ để chúng tôi chỉ đạo các doanh nghiệp công nghệ viễn thông phủ sóng, đảm bảo được kết nối cho người dân, theo tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ là "không bỏ lại ai phía sau" trong quá trình chuyển đổi số.

Thưa ông Nguyễn Quang Đồng, các giải pháp kỹ thuật nào giúp đảm bảo an toàn, bảo mật dữ liệu khi triển khai liên thông dữ liệu đến cấp, xã phường?

Ông Nguyễn Quang Đồng: Khi nhấn mạnh đến vai trò của dữ liệu lớn vừa như mạch máu nuôi sống toàn bộ hệ thống vận hành của các cơ quan, tổ chức, đồng thời cũng là nguồn tài sản, các vấn đề liên quan đến an toàn dữ liệu trong bối cảnh hiện nay càng phải đặc biệt được chú trọng nhiều hơn.

Trong giai đoạn gần đây, các vụ tấn công đánh cắp dữ liệu đã diễn ra thường xuyên hơn, đặc biệt trong các lĩnh vực có giá trị kinh tế như ngân hàng, tài chính… có nhiều vụ việc đánh cắp dữ liệu và yêu cầu tiền chuộc. Điều đó đặt ra yêu cầu an toàn về mặt dữ liệu phải được đưa vào như là cấu phần bắt buộc trong mọi chính sách xây dựng dữ liệu.

Ngoài những vấn đề về kỹ thuật, bảo vệ dữ liệu truyền thống, tức là để tránh những cuộc tấn công mạng và những tiêu chuẩn về mặt kỹ thuật, chúng tôi khuyến nghị việc tiếp cận chính sách mang tính rộng và toàn diện hơn cho vấn đề dữ liệu.

Đầu tiên chúng ta phải có những chính sách, đặc biệt đối với khối Nhà nước, liên quan đến phân loại dữ liệu. Đây là một khái niệm còn khá mới trong khu vực công nhưng cần phải có sự phân loại, phân tầng xem mức độ bảo mật, mức độ nhạy cảm về mặt dữ liệu để có các giải pháp bảo vệ tương ứng.

Ví dụ như bây giờ trên hệ thống iHanoi chẳng hạn, tôi đưa một khuyến nghị về nhà bên cạnh đang mở karaoke và ảnh hưởng đến tôi, nếu dữ liệu của tôi bị công khai lên thì tôi có bị tấn công hay trả đũa không? Điều ấy để nói bên cạnh chuyện cho phép ẩn danh những dữ liệu như vậy thì phân loại được luồng xử lý dữ liệu để bảo vệ danh tính, rộng hơn là quyền riêng tư của các chủ thể dữ liệu ở trên hệ thống nhà nước.

Nhìn vào khu vực công, khối lượng dữ liệu công dân rất khổng lồ, với 11 trường thông tin cơ bản của người dân đến tất cả dữ liệu về vận hành, giao dịch của người dân. Chúng ta cần có chính sách phân loại dữ liệu để bảo vệ quyền riêng tư. Khi phân loại được dữ liệu cũng sẽ thuận lợi để đưa một dữ liệu ra giao dịch để trở thành tài sản phát huy giá trị.

Ví dụ như các dữ liệu về vị trí, có thể đưa ra dịch vụ bản đồ để đảm bảo tôi muốn dùng dịch vụ cảnh báo tắc đường, kẹt xe thì dữ liệu vị trí xe của tôi có thể đưa vào hệ thống. Tuy nhiên, tôi không muốn bị lộ biển số xe của tôi đang ở chỗ nào bởi vì đó là dữ liệu mang tính nhạy cảm.

Việc phân loại như vậy sẽ góp phần bảo đảm khi chúng ta thương mại hóa, đưa các dữ liệu vào khai thác, đặc biệt là dữ liệu của khu vực công, thì có thể cho khu vực tư nhân khai thác và biến nó thành tài sản.

Ở Hà Nội có ứng dụng iHanoi hơn 5 triệu người dùng. Đấy là khối lượng tài sản dữ liệu cực kỳ lớn và chúng ta hoàn toàn có thể biến nó thành thị trường, giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp tiếp cận để khai thác tiềm năng của kho dữ liệu Hà Nội. Nhưng nếu làm việc đó, phải đảm bảo được quyền riêng tư, bảo đảm an toàn cho người dùng sẵn sàng chia sẻ thông tin, dữ liệu.

Điều đó cần chính sách phân loại dữ liệu, chính sách đảm bảo quyền riêng tư. Bên cạnh vấn đề về an ninh, bảo mật truyền thống thì đây là những khía cạnh chúng ta cần có tầm nhìn và giải quyết được. Bây giờ chúng ta đã có Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân là nền tảng về mặt pháp lý để đảm bảo an toàn dữ liệu cho cá nhân. Khi có nhận thức thống nhất đi đến chính sách cụ thể cho từng đơn vị, cơ quan cụ thể cũng như người dân nhận thức được như vậy, chúng ta hoàn toàn có thể tự tin rằng dữ liệu sẽ trở thành mạch máu nuôi sống hệ thống chính quyền, nuôi sống tổ chức. Dữ liệu là tài sản có giá trị khổng lồ cho giai đoạn phát triển kinh tế số tiếp theo của Việt Nam.

Trong bối cảnh tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, cấp xã, phường trực tiếp "tiếp xúc" nhiều nhất với người dân và xử lý khối lượng công việc rất lớn như chia sẻ của Phó Chủ tịch phường Cửa Nam, đặc biệt ở các địa bàn đô thị hóa nhanh hoặc vùng sâu, vùng xa. Vậy theo ông Phan Trung Tuấn, mô hình này đang đặt ra những yêu cầu, áp lực gì đối với đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã, phường hiện nay? Cần có những giải pháp gì để bảo đảm bộ máy cấp xã đủ năng lực đáp ứng yêu cầu thực tiễn? Bộ Nội vụ có chỉ đạo cụ thể nào để điều chỉnh, hỗ trợ các địa phương khắc phục khó khăn phát sinh trong giai đoạn đầu triển khai?

Ông Phan Trung Tuấn: Thứ nhất nói về áp lực, trước hết tôi chia sẻ và đồng thuận cao với ý kiến của bà Trịnh Ngọc Trâm, Phó Chủ tịch phường Cửa Nam, TP. Hà Nội. Trong bối cảnh tổ chức mô hình chính quyền địa phương hai cấp, cấp xã có thể nói là tuyến đầu cũng là nơi trực tiếp nhất, gần dân nhất để giải quyết các yêu cầu hằng ngày của người dân, doanh nghiệp trên địa bàn.

Khối lượng công việc của cấp xã hiện nay vô cùng lớn. Chính quyền địa phương cấp xã hiện nay không chỉ thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của cấp xã trước đây mà còn thực hiện hầu hết các nhiệm vụ của cấp huyện chuyển về khi chúng ta kết thúc hoạt động của chính quyền địa phương cấp huyện.

Đồng thời, các nghị định phân cấp, phân quyền, các luật và các văn bản, thông tư của các bộ về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền đã chuyển giao khá nhiều nhiệm vụ phân quyền, phân cấp và nhiều nhiệm vụ của chính quyền Trung ương xuống cho chính quyền địa phương, trong đó nhiều nhiệm vụ chuyển cho cấp xã. Chúng tôi thống kê có tới 1.065 nhiệm vụ, ngoài những nhiệm vụ mà chính quyền địa phương cấp xã đang thực hiện (cả cấp huyện, cấp xã cũ trước đây), còn phải thực hiện các nhiệm vụ phân cấp, phân quyền nên khối lượng công việc rất lớn, áp lực rất lớn.

Thứ hai, yêu cầu về chất lượng phục vụ, thực hiện các yêu cầu công việc đối với người dân, doanh nghiệp càng ngày càng cao. Trong bối cảnh chúng ta thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp và đang dần chuyển mô hình quản trị của chúng ta từ hành chính quản trị truyền thống thông thường sang hành chính phục vụ.

Theo như chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, cách thức vận hành và cách thức chỉ đạo, điều hành thực hiện các nhiệm vụ của chính quyền địa phương cấp xã giờ phải khác trước, khác ở điểm rất cơ bản. Trước đây chúng ta chờ người dân đến với chính quyền để chúng ta giải quyết khi người dân có yêu cầu nhưng trong bối cảnh mới, mô hình vận hành mới thì đấy chỉ là một bước, là yêu cầu tất yếu. Còn yêu cầu nữa là chính quyền, đặc biệt là đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã, kể cả lãnh đạo, phải trực tiếp đi đến từng địa bàn, đến người dân để nắm được yêu cầu, ý kiến, nguyện vọng của người dân; từ đó xây dựng thể chế chính sách, ban hành các quyết sách để giải quyết các yêu cầu thực tiễn từ người dân và cũng kịp thời xử lý được các công việc của người dân, doanh nghiệp trên địa bàn. Tức là hành chính phục vụ chứ không phải hành chính giải quyết công việc thông thường như trước đây.

Thứ ba, một điểm nữa cũng tạo áp lực rất lớn đối với chính quyền địa phương và hệ thống chính trị cấp xã, đặc biệt là đội ngũ cán bộ, công chức, đấy là khi chúng ta đang thực hiện yêu cầu rất mạnh mẽ về chuyển đổi số hiện nay, áp dụng khoa học công nghệ thì những đòi hỏi về kỹ năng, trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức càng ngày phải càng cao trong bối cảnh hiện trình độ năng lực của đội ngũ cán bộ giữa các địa phương, vùng miền, kể cả trong một địa bàn cấp cơ sở, chưa bảo đảm được sự tương đồng, còn có sự chênh lệch khá lớn. Chính vì vậy sẽ tạo ra những khoảng trống, không đồng bộ trong thực hiện các nhiệm vụ được phân công.

Thực tế, không chỉ ở chính quyền địa phương cấp xã mà ở nhiều cơ quan, nhiều người làm việc tốt sẽ áp lực vì lãnh đạo giao nhiều công việc hơn. Điều đó cũng tạo ra bất cập trong hệ thống, trong công việc, đòi hỏi vừa chạy vừa xếp hàng và giải quyết công việc rất lớn hằng ngày, đặc biệt ở chính quyền địa phương cấp xã trong khi trình độ công nghệ thông tin còn ở mức hạn chế, đặc biệt là những nơi vùng sâu, vùng xa.

Về giải pháp, chúng ta khẳng định một điều, con người bao giờ cũng nắm vị trí trung tâm, thất bại hay thành công đều đến từ nguồn nhân lực. Do vậy, phải có được một đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã vừa giỏi chuyên môn, nghiệp vụ vừa có các kỹ năng, giải quyết công việc hằng ngày tốt, nắm vững kiến thức về pháp luật, chuyên môn trong giải quyết công việc hằng ngày của người dân, tổ chức, doanh nghiệp. Yếu tố quan trọng là ngay bản thân đội ngũ cán bộ, công chức phải xác định vai trò, vị trí, trách nhiệm của mình để chủ động tự đào tạo, tự bồi dưỡng, tự nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn đáp ứng nhu cầu công việc ngày càng cao.

Bên cạnh đó, chính quyền địa phương các cấp, kể cả các cơ quan nhà nước Trung ương cũng phải tăng cường hỗ trợ, tổ chức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, nâng cao trình độ, năng lực, kỹ năng điều hành, thực hiện nhiệm vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức của chính quyền địa phương cấp xã.

Bộ Nội vụ hiện đang phối hợp với chính quyền địa phương các tỉnh, thành phố tổ chức các buổi tập huấn. Chủ nhật này, chúng tôi sẽ đến tỉnh Điện Biên để đào tạo, tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp liên quan đến các lĩnh vực, nội dung công việc trực tiếp của Bộ Nội vụ như những vấn đề về tổ chức bộ máy, tổ chức hoạt động của chính quyền địa phương, vấn đề công chức công vụ và các vấn đề vướng mắc, cần lưu ý… để chúng tôi trực tiếp hỗ trợ, hướng dẫn giải quyết. Đây cũng là một bước để tập huấn, đào tạo chuyên môn, nghiệp vụ cho các địa phương. Ngay sau tỉnh Điện Biên, chúng tôi sẽ phối hợp triển khai ở TPHCM và các tỉnh, thành phố khác.

Ngoài ra, để giải quyết bài toán hiệu quả trong vận hành và giảm bớt phần nào áp lực đối với chính quyền địa phương cấp xã, trong đó có đội ngũ cán bộ công chức, chắc chắn chúng ta phải đổi mới phương thức chỉ đạo, điều hành và đổi mới cách thức vận hành hệ thống. Nhiều địa phương đã có nhiều cách làm mới, cách làm hay như phường Cửa Nam, TP. Hà Nội áp dụng công nghệ như sử dụng AI, robot công nghệ để tổ chức vận hành hệ thống trơn tru hơn. Hay Đà Nẵng đã chủ động phối hợp với Trường Đại học FPT và Đại học Khoa học công nghệ Việt-Hàn trưng dụng 200 sinh viên năm cuối về hỗ trợ trực tiếp công nghệ cho các đơn vị xã, phường trên địa bàn Thành phố. Một số tỉnh như Thái Nguyê, Ninh Bình cũng có cách làm tương tự. Đây là những cách làm rất hiệu quả.

Một vấn đề đáng quan tâm nữa, trong bối cảnh áp lực công việc lớn như vậy, một số cán bộ cấp xã có tư tưởng xin nghỉ việc. Do vậy chúng ta cần có các cơ chế, chính sách phù hợp để hỗ trợ, kể cả các thể chế, chính sách của các cơ quan Trung ương cũng như cơ chế, chính sách đặc thù của các địa phương để hỗ trợ, quan tâm đến đội ngũ cán bộ, công chức.

Bên cạnh đó, cũng cần sàng lọc, giữ lại những người tốt để làm việc trong hệ thống chính trị cấp xã. Nếu muốn giữ chân cần tạo điều kiện về trang thiết bị, kể cả thu nhập cho đội ngũ này để đáp ứng yêu cầu.

Vấn đề khoa học công nghệ, dữ liệu ứng dụng KHCN, chuyển đổi số trong tổ chức mô hình chính quyền hai cấp là rất quan trọng. Ngoài vấn đề nguồn nhân lực thì chúng ta cần đầu tư nâng cao hơn chất lượng hạ tầng cơ sở, hạ tầng số ngay từ lúc đầu…

Liên quan đến các giải pháp của Bộ Nội vụ, như tôi đã nói ban đầu, Bộ Nội vụ với vai trò là cơ quan thường trực Ban Chỉ đạo của Chính phủ, chúng tôi cập nhập thường xuyên các khó khăn, vướng mặc từ địa phương để báo cáo với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và có những chia sẻ cùng các bộ, ngành để giải quyết kịp thời, có thể nói là hằng ngày, hằng tuần. Ngoài kênh chúng tôi tiếp nhận qua văn phòng điện tử, qua Cổng Dịch vụ công Quốc gia, Cổng TTĐT Bộ Nội vụ, Cổng TTĐT Chính phủ, Cổng Pháp luật quốc gia của Bộ Tư pháp, chúng tôi cũng nhận hằng ngày các ý kiến và kịp thời phối hợp các bộ ngành giải quyết theo lĩnh vực chuyên ngành.

Chúng tôi cũng rất quan tâm đến việc đồng bộ, hoàn thiện các hệ thống thể chế liên quan đến lĩnh vực của Bộ Nội vụ phụ trách, trong đó chủ đạo sẽ triển khai kịp thời các thể chế, chính sách, nghị định, thông tư, hướng dẫn… liên quan đến việc thể chế hóa kịp thời Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2025 và Luật Cán bộ công chức mới được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9. Đây là luật rất quan trọng, một trong những nền tảng để vận hành mô hình chính quyền địa phương 02 cấp, trong đó có cán bộ, công chức.

Khá nhiều nghị định của 2 luật này đã được ban hành. Sắp tới, quy định trong luật để cụ thể hóa, tạo thuận lợi cho nền tảng pháp lý, chính quyền địa phương các cấp, đặc biệt cấp xã sẽ được hoàn thiện.

Tiếp theo, chúng tôi sẽ phối hợp chặt chẽ với các tỉnh, thành phố kịp thời vừa hỗ trợ vừa phối hợp như công tác tập huấn cho đội ngũ cán bộ, công chức của chính quyền địa phương, đặc biệt là cấp xã.

Còn đối với các vấn đề vượt thẩm quyền, chúng tôi sẽ báo cáo kịp thời Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Ví dụ, hiện nay các địa phương rất quan tâm đến biên chế đối với đội ngũ cán bộ, công chức thời gian tới đây như thế nào? Trong khi chúng tôi trình Đề án để báo cáo Đảng ủy Chính phủ trình Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Ban Chấp hành Trung ương thông qua tại Nghị quyết 60, trước mắt cơ bản giữ nguyên biên chế cán bộ, công chức của cả cấp huyện, xã để chuyển về cấp xã thực hiện công việc trên địa bàn. Thời gian tới, chúng tôi sẽ khẩn trương tham mưu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong việc phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương xác định lại vị trí việc làm, khối lượng công việc và trên có sở đó đề ra các tiêu chí, tiêu chuẩn làm định biên số lượng cán bộ, công chức phù hợp với chính quyền địa phương cả cấp tỉnh và cấp cơ sở. Trên cơ sở đó báo cáo Bộ Chính trị quyết định.

Tóm lại, quá trình vận hành chính quyền địa phương hai cấp có rất nhiều ưu điểm tích cực và vận hành khá trơn tru. Tuy nhiên, trong bối cảnh mới, mô hình mới không tránh khỏi khó khăn, vướng mắc ban đầu, nhưng cá nhân tôi rất tin tưởng đây là chủ trương hết sức đúng đắn của Đảng và Nhà nước.

Quan trọng hơn, vận hành có những khó khăn, vướng mắc thì phải có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Với vai trò của Bộ Nội vụ, chúng tôi luôn sẵn sàng phối hợp, hỗ trợ các địa phương và kịp thời tổng hợp khó khăn, vướng mắc để báo cáo cấp trên, bảo đảm mô hình vận hành thành công, thuận lợi.

Với việc không còn cấp huyện trung gian thì quy trình giải quyết thủ tục hành chính cho người dân cần được "số hóa" và tối ưu như thế nào để nhanh hơn, minh bạch hơn? Thưa ông Trương Việt Dũng, Hà Nội đã triển khai như thế nào việc này và hướng tới 100% dịch vụ công đủ điều kiện được cung cấp trực tuyến để người dân không cần đến trụ sở?

Ông Trương Việt Dũng: Vừa qua chúng tôi đã quán triệt sâu sắc chỉ đạo của Tổng Bí thư cũng như của Thủ tướng Chính phủ. Hà Nội xác định rằng chuyển đổi số và cải cách hành chính không chỉ là công cụ kỹ thuật mà là bài toán về tư duy và cách thức tổ chức lại bộ máy. Chúng tôi cũng xác định rằng, liên thông dữ liệu là chìa khóa vàng để chúng ta thực hiện các nội dung trong công tác cải cách hành chính và hướng tới mục tiêu là 100% hồ sơ sẽ trực tuyến và trực tuyến toàn trình.

Thành phố Hà Nội là địa phương đầu tiên của cả nước thực hiện mô hình là trung tâm hành chính công một cấp và sau này có triển khai thêm 126 điểm với 12 chi nhánh và 476 ki ốt thực hiện hỗ trợ thủ tục hành chính. Chúng tôi thấy rằng, với việc chuyển đổi số và cải cách hành chính trong thời gian vừa qua, Hà Nội có rất nhiều cách làm.

Giải pháp anh Tuấn chia sẻ về Đà Nẵng, Hà Nội đã làm rồi. Hà Nội hiện có 97 học viện và trường, chúng tôi lựa chọn những trường có sinh viên có kỹ năng về công nghệ. Qua quá trình huy động các tổ đội cùng đoàn thanh niên, về hiệu quả thực tế, phải là những bạn có kiến thức cùng kỹ năng về công nghệ. Chúng tôi đang phối hợp với Trường Đại học Bách khoa. Thầy hiệu trưởng trường Bách khoa có trao đổi rằng, trong 4.000 sinh viên của Trường, chỉ cần 1.000 bạn thôi là rất xuất sắc (25%). Và ngay trong ngày hôm nay, chúng tôi cũng sẽ ban hành một chỉ thị 45 ngày đêm ra quân hỗ trợ cho chính quyền địa phương trong chuyển đổi số.

Chúng tôi sẽ thiết kế lại hệ thống. Thay vì người dân phải đến chính quyền thì chính quyền sẽ đến với người dân và lắng nghe từ người dân, nhận phản ánh từ người dân.

Hiện nay, hơn 2.000 quy trình, chúng tôi đã thiết kế lại đồng bộ và tập trung vào khoảng 100 thủ tục phát sinh hồ sơ nhiều, như lý lịch tư pháp, giao dịch đảm bảo hay là thủ tục khai sinh, đăng ký thường trú, cũng như bảo hiểm xã hội dưới 6 tuổi.

Ngày 21/7 vừa qua, chúng tôi đã giao chỉ tiêu KPI và hướng tới mục tiêu đến ngày 30/7, tại 126 xã/phường cũng như thành phố phải đảm bảo 80% thủ tục hành chính trực tuyến và ít nhất 20% toàn trình. Ở đây, chúng tôi gắn với trách nhiệm của đồng chí cấp trưởng.

Tuy nhiên, với chỉ tiêu này, ở cấp cơ sở sẽ rất vất vả và theo định biên hiện nay, đối với các điểm Bộ phận một cửa tiếp nhận chỉ có 5 cán bộ. Để giải quyết việc thiếu cán bộ, thành phố Hà Nội đã chủ động đưa cán bộ từ cấp Thành phố xuống cấp xã.

Hiện nay, ngoài đơn vị cung cấp vận hành, Trung tâm Phục vụ hành chính công cũng đã mời tại 126 điểm, mỗi điểm 2 luật sư làm việc hằng ngày để tư vấn pháp lý và hỗ trợ người dân cũng như hệ thống.

Trong 20 ngày qua, chúng tôi cũng ghi nhận những khó khăn, vất vả của cấp xã/phường và chúng tôi hy vọng sẽ được nghe ý kiến chuyên gia tháo gỡ thêm về những vấn đề này.

Thưa bà Trịnh Ngọc Trâm, vừa rồi thì đồng chí Phó Chủ tịch UBND Thành phố đã chia sẻ những định hướng lớn từ phía Thành phố. Vậy từ phía địa bàn cơ sở, để có thể đáp ứng những yêu cầu số hóa như một số chỉ tiêu mà đồng chí Phó Chủ tịch UBND Thành phố vừa nêu, phường Cửa Nam đã có những lộ trình đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng cho đội ngũ cán bộ, công chức như thế nào, thưa bà?

Bà Trịnh Ngọc Trâm: Nội dung này đã nằm trong những kế hoạch và định hướng công tác chuyển đổi số của phường. Để chuyển đổi số được thì vai trò của con người là hết sức quan trọng, đấy chính là cán bộ của phường. Chúng tôi cũng đã xác định lộ trình liên quan đến công tác đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ công chức của phường. Trước hết, chúng tôi sẽ phải bám sát tinh thần chỉ đạo từ Trung ương tới Thành phố để tổ chức tập huấn cho cán bộ, công chức của phường triển khai, thực hiện đúng, tránh chồng chéo, tránh cùng một việc nhiều hệ thống, nhiều cách làm.

Bên cạnh đó, chúng tôi sẽ khích lệ những mô hình mới, cách làm mới trong đội ngũ cán bộ, công chức của phường. Chúng tôi cũng sẽ tổ chức hội thảo, chia sẻ, tranh thủ ý kiến của các chuyên gia để có thể tư vấn cho phường Cửa Nam. Sẽ có lộ trình để đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, ngoài những nền tảng cơ bản, sẽ phải có định hướng riêng cho phường trong lộ trình phát triển về khoa học công nghệ cũng như chuyển đổi số.

Tôi nghĩ rằng, cán bộ, công chức cũng cần chủ động tiếp cận công nghệ. Ngoài các lớp bồi dưỡng, các chương trình hội thảo, chia sẻ thì bản thân mỗi cán bộ phải luôn chủ động tiếp cận với công nghệ, tiếp cận với những cái mới để bản thân mình không bị tụt lại sau phía sau so với mọi người.

Một đối tượng nữa chúng tôi cũng xác định phải hướng tới ngoài đội ngũ cán bộ công chức, đó là người dân của phường Cửa Nam. Chúng tôi nghĩ rằng vận hành bộ máy, triển khai việc chuyển đổi số và thực hiện chuyển đổi số có thành công hay không thì vai trò của người dân hết sức quan trọng. Người dân chính là người thụ hưởng và trực tiếp triển khai những gì chúng ta xây dựng ra. Hệ thống dịch vụ công cũng là người dân và doanh nghiệp đến thực hiện. Vậy thì người dân phải tiếp cận được với công nghệ, phải cảm thấy việc sử dụng công nghệ là chuyện rất bình thường, là việc làm có hiệu quả. Chính vì vậy, khi đặt robot AI tại phường Cửa Nam, chúng tôi ngoài việc để hỗ trợ cho điểm hành chính công thì đó cũng chính là một trong những việc để người dân phường Cửa Nam tiếp cận với công nghệ số, để người dân cảm thấy việc tiếp cận với công nghệ số là điều mới mẻ và thực sự có ích.

Bên cạnh đó, chúng tôi cũng đã thống kê rằng, với sự hỗ trợ của các lực lượng ở điểm hành chính công, lần sau người dân sẽ không cần phải ra điểm hành chính công nữa mà có thể ngồi tại nhà thực hiện tất cả những dịch vụ trên nền tảng số.

Chính vì vậy, cần phải có sự bồi dưỡng, cần có đội tuyên truyền, ngoài đoàn thanh niên ra thì đội xung kích trong chuyển đổi số ở cấp cơ sở, cấp xã, phường hết sức quan trọng. Chúng tôi tiếp tục tăng cường truyền thông đến người dân tiếp cận với công nghệ và thực hiện các trải nghiệm với công nghệ. Bây giờ chúng ta đã xây dựng nền tảng rồi, vậy người dân cái gì có thể làm được tại nhà thì nên làm tại nhà, tránh việc đi lại cũng như tập trung ở những nơi đông người hay tránh phải đến những điểm dịch vụ hành chính công tại phường.

Có thể đâu đó một vài thủ tục còn đang vướng mắc nhưng nhìn chung, số lượng thủ tục thực hiện được rất nhiều. Thế nên chúng tôi nghĩ rằng những nhiệm vụ này, việc chuyển đổi số, các đề án, mong muốn của chúng ta sẽ là một lộ trình lâu dài. Và nền tảng sẽ là người dân. Với những định hướng lớn từ Trung ương đến địa phương và đặc biệt là những người trực tiếp làm từ cơ sở, chúng ta có sự đồng thuận, có sự ủng hộ của người dân và các doanh nghiệp cũng như các chuyên gia hỗ trợ thì những mong muốn này của chúng ta có thể thành hiện thực và sớm thành hiện thực bởi vì tất cả điều chúng ta đang làm đều hướng tới sự hài lòng, lợi ích của người dân.

Từ thực tế tiên phong triển khai chuyển đổi số mạnh mẽ trong mô hình chính quyền mới, Hà Nội đã gặp phải những khó khăn, thách thức gì liên quan đến thể chế, hạ tầng dữ liệu, con người? Qua đó ông có kiến nghị gì với các cơ quan liên quan, thưa Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Trương Việt Dũng?

Ông Trương Việt Dũng: Tiếp lời đồng chí Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam, tôi trao đổi nhanh thêm một số ý nữa. Phường Cửa Nam là một trong những phường tiên phong trong việc thiết kế lại hệ thống cấu trúc, quy trình để hướng tới phục vụ người dân, thay vì người dân phải ra tận nơi. Phường đã có nhiều giải pháp và ý tưởng.

Thời gian qua, Hà Nội có tổng đài 19001009 và có những chatbot để xử lý và hướng dẫn thông tin cho người dân. Đến thời điểm này có hơn 74.000 lượt người được hỗ trợ.

Dự kiến trong tháng 9 hoặc đầu tháng 10, Thành phố Hà Nội sẽ khai trương Trung tâm Diều hành và tính toán thông minh.

Vừa qua, Hà Nội đã đi khảo sát nhiều tỉnh, thành phố và chúng tôi thấy các trung tâm thông minh trước đây của các tỉnh, thành phố cơ bản trong chatbox chưa có AI học sâu và AI phân tích. Hiện nay chúng tôi đã ứng dụng công nghệ này và thấy rằng đây là một cách để hỗ trợ người dân.

Trong các nội dung liên quan đến cải cách hành chính, Hà Nội sẽ hướng tới những nội dung này trong thời gian khoảng tháng 9 hoặc tháng 10. Vì thế, chúng tôi nhận thức sâu sắc rằng khi thiết kế lại quy trình, người dân sẽ được thụ hưởng nhiều nhất. Ở đây, anh em cán bộ, công chức có thể vất vả giai đoạn đầu. Nhưng với niềm tin mãnh liệt, với sự chỉ đạo của Tống Bí thư và với tinh thần quyết liệt "chỉ bàn làm, không bàn lùi" của Thủ tướng Chính phủ, chúng tôi quyết tâm và cam kết với Trung ương, Bộ KH&CN và Bộ Nội vụ, Hà Nội xin đi đầu thực hiện những mô hình thí điểm. Và khi thiết kế các nội dung liên quan phục vụ người dân, chúng tôi sẽ đóng gói sản phẩm bàn giao cho Trung ương để chia sẻ, nhân rộng đến các địa phương khác.

Thưa Thứ trưởng Phạm Đức Long, từ thực tiễn triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp vừa qua, theo ông, đâu là những điều kiện then chốt cần được ưu tiên trong thời gian tới để chuyển đổi số thực sự trở thành nền tảng phát triển chính quyền hiện đại – đặc biệt trên ba trụ cột: Thể chế, hạ tầng kỹ thuật và nguồn nhân lực?

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Phạm Đức Long: Chúng ta thấy rằng, quyết tâm của hệ thống chính trị thông qua Nghị quyết 57 đã thể hiện mong muốn của lãnh đạo Đảng, Nhà nước trong việc thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số để tạo động lực cho sự phát triển.

Nghị quyết 57 cũng nêu rất rõ các nhiệm vụ trọng tâm. Ở đây tôi xin nhấn mạnh một số ý.

Đầu tiên, phải hiểu rằng chuyển đổi số thì phải chuyển đổi là chính. Có nghĩa là chúng ta phải thay đổi mô hình kinh doanh, thay đổi mô hình quản trị. Và điều này đòi hỏ thể chế phải đi trước.

Thêm nữa trong Nghị quyết 57, chúng ta thấy có một ý, đó là thể chế phải là một lợi thế cạnh tranh. Chúng ta muốn đi nhanh, chúng ta muốn tạo thành một động lực cho sự phát triển thì thể chế phải là một lợi thế cạnh tranh. Nghĩa là nó phải có sự khác biệt. Nó phải có sự dẫn dắt, vượt trội so với các quốc gia khác.

Vừa qua, trong kỳ họp thứ 9 của Quốc hội, chúng ta đã thông qua rất nhiều luật. Trong đó riêng lĩnh vực khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo có 5 luật. Đặc biệt trong đó chúng tôi thấy, sandbox được đề cập trong Luật Thủ đô và tiếp tục được cụ thể hóa trong Luật Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, nhấn mạnh, giao thẩm quyền cho các bộ ngành địa phương được quyết sandbox này.

Chuyển đổi số tạo ra mô hình quản trị mới, mô hình kinh doanh mới mà không có sandbox thì không làm được, vì những quy định thể chế cũ không phù hợp nữa.

Việc áp dụng mô hình sandbox này Hà Nội vừa qua rất tiên phong. Chúng tôi sẽ tiếp tục đồng hành cùng Hà Nội triển khai cái này, đặc biệt là đi vào sâu vào những sandbox cụ thể cho các xã, phường, tạo được tiện ích cho người dân.

Đấy là ý thứ nhất. Tôi nghĩ chúng ta phải tháo gỡ những điểm ghẽn về thể chế, đó là điều kiện quan trọng, tiên quyết.

Vừa qua chúng ta đã làm được 5 luật rồi và sắp tới chúng ta tiếp tục, đặc biệt Bộ Khoa học và Công nghệ cũng thực hiện nhiệm vụ được giao là xây dựng Luật Chuyển đổi số. Đây là một luật rất khó, mới, trên thế giới chưa có ai làm cả. Nhưng trước nhu cầu, sự cần thiết phải có một hành lang pháp lý chuyển đổi số, chúng ta mạnh dạn xây dựng luật về chuyển đổi số này. Điều này sẽ tạo một hành lang pháp lý cho hoạt động chuyển đổi số của đất nước. Tôi nghĩ rất quan trọng.

Đồng thời, chúng tôi tiếp tục tháo gỡ, sửa lại Nghị định 82 quy định về quản lý đầu tư ứng dụng công nghệ thông tin. Thực sự là muốn chuyển đổi số, chúng ta phải đầu tư, phải thuê dịch vụ công nghệ thông tin. Nhưng hiện nay thể chế của chúng ta khá là gò, khá chặt chẽ. Do vậy chúng ta cần phải tháo gỡ.

Nghị quyết 193 của Quốc hội đã tháo gỡ phần nào. Tuy nhiên chúng ta tiếp tục tháo gỡ để tạo được hành lang pháp lý thông thoáng cho các hoạt động đầu tư, nhưng trên tinh thần phải làm hiệu quả.

Thứ hai là vấn đề hạ tầng. Về hạ tầng viễn thông, hạ tầng số thì Nghị quyết 193 đã tháo gỡ hành lang pháp lý và đã đưa ra các mục tiêu rồi. Ở đây chúng tôi muốn nói đến hai hạ tầng quan trọng.

Hạ tầng thứ nhất là hạ tầng về dữ liệu. Hiện nay muốn chuyển đổi số là phải có dữ liệu, không có dữ liệu thì không nói chuyển đổi số, chúng ta chỉ có ứng dụng công nghệ thông tin thôi. Trong Kế hoạch 02 của Ban Chỉ đạo Trung ương đã đưa ra mục tiêu: Phải xây dựng 12 cơ sở dữ liệu trọng yếu (hiện nay chúng ta mới làm được 50%). Đồng thời 116 cơ sở dữ liệu quốc gia và chuyên ngành phải đưa vào vận hành khai thác vào cuối năm 2025.

Nếu không có dữ liệu và dữ liệu đó không được chia sẻ xuống cho các địa phương, cho các xã thì chúng ta không thể giải quyết dịch vụ công trực tuyến toàn trình cho người dân được, vì không có dữ liệu chúng ta không làm gì được.

Do vậy, vấn đề đặt ra ở đây là chúng ta phải triển khai, đưa vào khai thác các cơ sở dữ liệu này. Trong Kế hoạch 02 của Ban Chỉ đạo, đến cuối năm nay chúng ta phải đưa 1139 thủ tục hành chính có thành phần hồ sơ thay thế bằng dữ liệu, cắt giảm giấy tờ và cắt giảm chi phí. Đấy là một mục tiêu mà tôi nghĩ rằng là điều tiên quyết chúng ta phải làm từ nay đến cuối năm.

Bên cạnh đó, một vấn đề rất quan trọng nữa là xây dựng các nền tảng số dùng chung.

Hiện nay Bộ Khoa học và Công nghệ đã ban hành 55 nền tảng rồi. Các bộ ngành cũng phải triển khai các nền tảng số chung này để các địa phương được sử dụng, tránh tình trạng tất cả các địa phương cùng phải đầu tư một nền tảng giống như các địa phương khác, trong khi đó thì bộ, ngành Trung ương lại không triển khai. Do vậy, với 55 nền tảng then chốt, các bộ ngành trong năm nay và đến tháng 6 năm 2026 phải triển khai hoàn thành các nền tảng này và các địa phương được sử dụng, chia sẻ. Nghị quyết 193 cũng cho phép được sử dụng ngân sách Trung ương để đầu tư các nền tảng dùng chung này, bộ ngành đầu tư và các địa phương sử dụng.

Về vấn đề nhân lực, đây là vấn đề rất quan trọng. Tổng Bí thư đã phát động phong trào bình dân học vụ số. Trước đây chúng ta có bình dân học vụ (giai đoạn sau 1945, sau khi chúng ta giành độc lập), thì bây giờ chuyển đổi số chúng ta phải bình dân học vụ số. Phải hiểu là học vụ số giống như một ngôn ngữ thứ ba, ngoài ngôn ngữ tiếng Việt, ngoài ngoại ngữ tiếng Anh.

Trong Luật Chuyển đổi số, chúng tôi cũng đưa ngôn ngữ thứ ba này vào các chương trình giáo dục đào tạo bắt buộc để chuẩn bị cho các thế hệ tương lai và người dân. Chúng ta phải hiểu rằng người dân phải tương tác với máy như một ngôn ngữ, thì chúng ta mới thành thục, mới thực sự lên được môi trường số và sáng tạo trên đấy, bên cạnh việc đào tạo kỹ năng số.

Ngoài ra, để thực sự đạt được thành công trong chuyển đổi số, tôi muốn chia sẻ ba kinh nghiệm quan trọng. Những điều này cũng đã được thể hiện rất rõ qua các ý kiến thực tế của các khách mời ở Hà Nội hay ở phường Cửa Nam.

Thứ nhất, vai trò của người đứng đầu. Đây là yếu tố then chốt, đã được Thủ tướng nhiều lần nhấn mạnh và hiện nay TP. Hà Nội đang thực thi rất quyết liệt, cụ thể hóa rõ ràng. Người đứng đầu không trực tiếp làm, không trực tiếp sử dụng thì không thể hiệu quả về chuyển đổi số được. Chuyển đổi này phải bắt nguồn từ người đứng đầu. Người đứng đầu không muốn chuyển đổi, không trực tiếp chỉ đạo chuyển đổi, và người đứng đầu không sử dụng kết quả chuyển đổi thì chuyển đổi số chỉ nằm ở khẩu hiệu chứ không đi vào thực tế. Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị cũng đã nêu rất rõ nội dung này. Người đứng đầu phải trực tiếp phụ trách và chỉ đạo chuyển đổi số và kết quả chuyển số đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của người đứng đầu. Thứ hai, dữ liệu. Dữ liệu là nền tảng. Chúng ta đã và đang xây dựng các cơ sở dữ liệu. Các bộ, ngành, địa phương cần đảm bảo dữ liệu phải "đúng, đủ, sạch, sống", và đặc biệt là "có thể chia sẻ được". Nguyên tắc là người dân, doanh nghiệp chỉ nên cung cấp dữ liệu một lần, sau đó hệ thống phải có khả năng tái sử dụng, tránh tình trạng cập nhật đi cập nhật lại nhiều lần.

Tôi xin nhấn mạnh: Dữ liệu phải đạt 100%. Nếu chỉ đạt 95% thì khi vận hành vẫn không thể triển khai được quy trình trực tuyến toàn trình, vì thiếu dữ liệu sẽ làm gián đoạn. Đủ ở đây là 100%, sạch là không sai sót, sống là luôn cập nhật và hữu ích, và đặc biệt là phải chia sẻ được giữa các hệ thống, các đơn vị.

Thứ ba, chuyển đổi số không phải là một dự án có điểm bắt đầu và kết thúc, mà là một quá trình liên tục. Nếu chúng ta coi đó là một dự án đầu tư, làm xong rồi để đó, thì 5 năm hay 10 năm sau chúng ta vẫn đứng yên. Chuyển đổi số đòi hỏi sự thay đổi liên tục, liên tục cập nhật và phát triển. Do đó, các bộ, ngành, địa phương cần đồng hành cùng doanh nghiệp, không chỉ trong triển khai mà cả trong vận hành và cải tiến. Chúng ta đã có cơ chế PPP, đã có các hình thức đặt hàng, giao nhiệm vụ cho doanh nghiệp – hãy tận dụng các cơ chế này hiệu quả. Nhà nước sẽ là bên nghĩ ra bài toán, cải tiến quy trình, đặt hàng, còn doanh nghiệp là bên thực hiện, vận hành và đảm bảo chất lượng.

Chỉ khi chúng ta nhận thức đúng như vậy thì chuyển đổi số mới thực sự đi vào thực tiễn, phục vụ người dân, doanh nghiệp một cách hiệu quả.

Trên đây là ba kinh nghiệm thực tiễn mà tôi muốn chia sẻ, được đúc kết từ quá trình triển khai ở một số quốc gia cũng như các bộ, ngành đã thành công. Hy vọng các địa phương, đơn vị có thể vận dụng linh hoạt vào điều kiện cụ thể của mình để thực hiện tốt các nhiệm vụ mà Trung ương đã giao. 

Với các góc nhìn đa chiều, từ thể chế đến công nghệ, từ cấp Trung ương tới cơ sở, từ lý luận đến thực tiễn, Toạ đàm hôm nay đã làm rõ một thông điệp xuyên suốt: Chuyển đổi số chính là nền tảng, là phương tiện, và cũng là động lực để xây dựng mô hình chính quyền địa phương hai cấp hiệu lực, hiệu quả.

Chúng ta đã nghe những chia sẻ tâm huyết về lộ trình hoàn thiện thể chế, sự cần thiết của liên thông dữ liệu, của nền tảng dùng chung; những kinh nghiệm thực tế từ Hà Nội trong việc ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong cả hệ thống chính trị nhằm thúc đẩy phục vụ số, đưa chính quyền đến gần dân hơn; những đề xuất xác đáng về bảo đảm an toàn thông tin, đào tạo nhân lực số, và thử nghiệm các mô hình quản trị mới trong tương lai. Điểm chung được rút ra chính là sự đồng thuận từ cấp quản lý đến chuyên gia, từ chính quyền cấp trên đến địa phương, muốn chuyển đổi thành công, cần song hành ba yếu tố: Thể chế linh hoạt, công nghệ đồng bộ, và con người đổi mới tư duy.

Chính quyền hai cấp không chỉ là tổ chức lại bộ máy mà là cơ hội để tái thiết cách thức vận hành, để phục vụ người dân tốt hơn, nhanh hơn, minh bạch hơn với chuyển đổi số là chìa khóa trung tâm./.