Cần gỡ rào cản để nhóm dễ bị tổn thương tiếp cận chính sách hỗ trợ

Nữ lao động di cư là nhóm dễ bị tổn thương trong đại dịch COVID-19 - Ảnh minh họa

Đây là chia sẻ được đưa ra tại tọa đàm trực tuyến “Khuyến nghị về các chương trình tái thiết và cứu trợ của Chính phủ nhằm ứng phó với đại dịch COVID-19 từ lăng kính giới và quyền của các nhóm dễ bị tổn thương dưới góc nhìn của các tổ chức xã hội” do Trung tâm Nghiên cứu và ứng dụng khoa học về Giới-Gia đình-Phụ nữ và Vị thành niên (CSAGA), Mạng lưới Ngăn ngừa và ứng phó bạo lực giới  tại Việt Nam (GBVNet) và Tổ chức Oxfam tại Việt Nam tổ chức ngày 30/7.

Theo các chuyên gia, COVID-19 đang làm những thành tựu về giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội mà Việt Nam đã đạt được có nguy cơ bị thụt lùi. Chính vì vậy, các chính sách hỗ trợ kịp thời đến với những đối tượng yếu thế sẽ giảm được tác động tiêu cực của COVID-19, bảo đảm công bằng xã hội để tất cả cùng vượt qua cuộc khủng hoảng COVID-19.

Báo cáo nghiên cứu “Đánh giá nhanh các chương trình tái thiết cứu trợ của Nhà nước ứng phó với đại dịch COVID-19 từ lăng kính giới và quyền của các nhóm dễ bị tổn thương” do CSAGA và Oxfam thực hiện. Nghiên cứu đã rà soát các chính sách hỗ trợ, giảm thiểu tác hại của đại dịch COVID-19 của Chính phủ cập nhật tới tháng 5/2021. Kết quả cho thấy các chính sách được ban hành trong thời gian qua khá kịp thời, đa dạng và bao phủ được nhiều nhóm kể cả các nhóm vốn ít được hỗ trợ trước đây.

Các chính sách không chỉ bảo đảm an sinh xã hội nhằm hỗ trợ người dân, doanh nghiệp gặp khó khăn để duy trì thu nhập cơ bản mà còn cung cấp các dịch vụ thiết yếu trong thời gian diễn ra đại dịch như khám chữa bệnh từ xa, hỗ trợ bệnh nhân HIV/AIDS, hỗ trợ học sinh các vùng khó khăn…

Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Vân Anh, Giám đốc Trung tâm CSAGA, các văn bản, chính sách hỗ trợ của Nhà nước cần lưu ý tới các quy định hay hướng dẫn cụ thể để có những biện pháp hỗ trợ phù hợp căn cứ vào những tác động khác biệt của đại dịch COVID-19 tới nam giới, phụ nữ và các đa dạng giới khác. 

Nhấn mạnh việc lắng nghe tiếng nói của những nhóm dễ bị tổn thương, ông Phạm Quang Tú, Phó Giám đốc Tổ chức Oxfam tại Việt Nam cho rằng: “Đại diện của phụ nữ và của các nhóm dễ bị tổn thương cần được tham gia vào quá trình thực hiện chính sách để loại trừ sự bất bình đẳng trong cơ hội tiếp cận hỗ trợ của Nhà nước, xóa bỏ các rào cản mang tính hệ thống và các khó khăn khiến các nhóm này không được nhìn nhận và hỗ trợ”.

Nghiên cứu của CSAGA và Oxfam chỉ ra rằng sự tái phân bổ nguồn lực và ưu tiên của các chương trình y tế quốc gia, tập trung chăm sóc và điều trị cho các trường hợp nhiễm COVID-19 và đóng cửa các dịch vụ y tế thiết yếu khác đang có một số tác động tiêu cực tới phụ nữ và trẻ em. Trong thời gian giãn cách, số phụ nữ mang thai tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản giảm 20%, số trẻ em được tiêm chủng giảm 70%.

Một vấn đề nổi lên trong đại dịch là nhóm trẻ em dễ bị tổn thương không có được cơ hội học tập bình đẳng và bảo đảm việc học tập có thể làm tăng gánh nặng tài chính cho các gia đình khó khăn.

Bà Vũ Hoa, Trung tâm Hỗ trợ sáng kiến Phát triển cộng đồng (SCDI) nêu ví dụ, nhóm trẻ em nghèo ở thành thị đang chịu bất bình đẳng trong học tập do không có thiết bị học tập online, cha mẹ không có điện thoại để vào các nền tảng trực tuyến cho con học, chỉ có thể đọc tin nhắn và giao bài cho các con.

Về đối tượng nhận hỗ trợ, TS. Khuất Thu Hồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Xã hội (ISDS) cho rằng lao động di cư trong khu vực phi chính thức là nhóm khó khăn nhất trong việc tiếp cận các gói hỗ trợ của Chính phủ.

Theo bà Khuất Thu Hồng, đại dịch COVID-19 cũng gây ra các tác động tiêu cực đến nhóm dễ bị tổn thương. Trong hoàn cảnh mất việc làm, không có thu nhập và nuôi con nhỏ, nhiều người đã phải phụ thuộc vào sự giúp đỡ của gia đình, người quen để bảo đảm các chi tiêu cơ bản trong gia đình như tiền thuê nhà, tiền ăn, tiền điện nước.

Nhóm nghiên cứu đã đưa ra 13 khuyến nghị từ lăng kính giới và bảo đảm quyền của các nhóm dễ bị tổn thương. Các khuyến nghị này có tham khảo ý kiến của các nhà hoạch định chính sách, nguyện vọng của các nhóm dễ bị tổn thương và đề xuất của một số các tổ chức phi chính phủ và tổ chức cộng đồng tham gia các cuộc phỏng vấn, thảo luận nhóm.

Khuyến nghị bao gồm hai nhóm: Nhóm thứ nhất là các hành động, giải pháp trước mắt nhằm xóa bỏ những khoảng trống về giới và các rào cản đối với các nhóm dễ bị tổn thương; nhóm thứ hai bao gồm các giải pháp mang tính hệ thống, lâu dài nhằm tăng cường hiệu quả của việc ứng phó với đại dịch COVID-19 và các tình huống khẩn cấp tương tự trong tương lai.

Bà Khuất Thu Hồng kiến nghị cần mở rộng các nhóm dễ bị tổn thương được nhận hỗ trợ như những người di cư từ nông thôn tới các thành phố lớn. Các quy trình thủ tục khai báo và nhận hỗ trợ đơn giản, có khả năng thực hiện. Các hình thức hỗ trợ cũng cần được đa dạng bao gồm tiền mặt, gạo, thức ăn và hỗ trợ thiết bị học trực tuyến cho trẻ em khó khăn.

Oxfam và CSAGA sẽ sử dụng các ý kiến của chuyên gia tại tọa đàm để hoàn thiện báo cáo nghiên cứu xác định những điểm sáng và những khoảng trống liên quan đến đáp ứng giới, bảo vệ quyền cho các nhóm thiệt thòi trong thời kỳ dịch bệnh, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em để xây dựng bản khuyến nghị chính sách gửi tới các cơ quan liên quan.

Thu Cúc