Kiểm soát tính hợp pháp của gỗ nhập khẩu

Toàn cảnh Hội nghị - Ảnh: VGP/Đỗ Hương

Ngày 20/4, Tổ chức Forest Trend, Hiệp hội gỗ và chế biến lâm sản Việt Nam cùng một số hiệp hội gỗ các địa phương đã tổ chức hội thảo “Kiểm soát tính hợp pháp của gỗ nhiệt đới nhập khẩu”.

Trong bối cảnh đại dịch COVID-19, ngành gỗ tăng trưởng ở mức 2 con số tính về kim ngạch xuất khẩu. Chỉ tính riêng 3 tháng đầu 2021, kim ngạch xuất khẩu của ngành đã đạt tương đương với 20% trong tổng kim ngạch của cả năm 2020. Nếu duy trì được đà tăng trưởng như hiện nay, con số mục tiêu 14-14,5 tỷ USD về kim ngạch xuất khẩu mà Chính phủ đặt ra cho ngành trong năm 2021 là hoàn toàn có thể kỳ vọng.

Khó khăn xác định nguồn gốc gỗ

Là doanh nghiệp nhập khẩu gỗ từ châu Phi trong 5 năm qua, ông Vương Trọng Duy, đại diện Công ty XNK gỗ Long Hưng cho hay, do quy mô doanh nghiệp nhập khẩu gỗ nguyên liệu rất nhỏ nên không có điều kiện để sang kiểm tra nguồn hàng, tiềm lực hạn chế nên khó kiểm tra tính hợp pháp của giấy tờ. Thậm chí, ngay với doanh nghiệp lớn, để hiểu, tuân thủ hết quy định nước sở tại rất khó. Cũng như rất ít doanh nghiệp nhập khẩu gỗ được trực tiếp từ nhà khai thác mà đều phải qua khâu trung gian. "Việc yêu cầu nhà cung cấp đưa các giấy tờ pháp lý là rất khó khăn bởi đôi khi còn là bí mật kinh doanh của họ", ông Duy nói.

Trong khi đó, ông Đào Duy Tám, đại diện Tổng cục Hải quan cho biết, cơ quan này đang điều tra 8 doanh nghiệp sản xuất ván ép, gỗ dán xuất khẩu. Bước đầu, đơn vị này xác định một số doanh nghiệp sử dụng chứng từ xuất xứ chưa đảm bảo, chưa đáp ứng được quy định về nguồn gốc xuất xứ của Việt Nam. Kết quả cụ thể đang tiếp tục được điều tra và sẽ được Tổng cục Hải quan công bố trong thời gian tới.

Còn theo ông Tô Xuân Phúc, chuyên gia của tổ chức Forest Trends, nguy cơ gỗ rủi ro nhập khẩu vào Việt Nam không tuân thủ được toàn bộ các yêu cầu của quốc gia khai thác và quốc gia xuất khẩu là rất lớn.

Nghiên cứu mà Forest Trends và VIFOREST đang thực hiện về sử dụng gỗ châu Phi tại Việt Nam cho thấy chỉ tính riêng cho nguồn gỗ nhập khẩu từ châu Phi, năm 2020 Việt Nam có khoảng 240 doanh nghiệp trực tiếp tham gia nhập khẩu. Doanh nghiệp có quy mô nhỏ và rất nhỏ đóng vai trò chủ đạo về số lượng doanh nghiệp tham gia khâu nhập khẩu gỗ châu Phi vào Việt Nam.

Theo báo cáo chính của Hội nghị, gỗ nhập khẩu từ Châu Phi và một số nước thuộc Nam Mỹ, Lào, Campuchia… cần được xem xét chặt chẽ hơn về tính pháp lý của các nguồn cung. Lượng gỗ này được nhập về Việt Nam khoảng 2-2,5 triệu m3 quy tròn mỗi năm, tương đương với 40-50% trong tổng lượng gỗ nguyên liệu (gỗ tròn và xẻ) nhập khẩu vào Việt Nam mỗi năm. Lượng gỗ này chủ yếu được sử dụng cho tiêu dùng nội địa.

Thực hiện nghiêm Nghị định 102

Nghị định 102/2020-NĐ-CP được Chính phủ ban hành tháng 9/2020 quy định Hệ thống bảo đảm gỗ hợp pháp. Nghị định và các quyết định đi kèm đưa ra các tiêu chí xác định gỗ rủi ro nhập khẩu từ đó đưa ra các cơ chế nhằm kiểm soát rủi ro. Tập trung vào nguồn cung gỗ nguyên liệu là gỗ tự nhiên  nhập khẩu vào Việt Nam.

Trong khâu kiểm soát nhập khẩu, các hoạt động kiểm soát của các cơ quan chức năng theo tinh thần  của Nghị định 102 hiện đang gặp khó khăn, chủ yếu là do thiếu thông tin về chuỗi cung gỗ xuất khẩu tại các quốc gia cung gỗ cho Việt Nam. Kết quả là các rủi ro đối với luồng cung nhập khẩu này vẫn đang tồn tại mà chưa được giải quyết triệt để. Điều này trực tiếp ảnh hưởng đến sự tồn tại và phát triển của ngành.

Báo cáo đưa ra tại Hội nghị đã kiến nghị Chỉnh phủ và cộng đồng ngành gỗ tiến hành các biện pháp đồng bộ, nhằm tăng cường tính hiệu quả trong việc thực hiện Nghị định 102.

Các biện pháp này bao gồm Chính phủ yêu cầu doanh nghiệp nhập khẩu gỗ từ nguồn rủi ro bổ sung các bằng chứng minh chứng cho tính hợp pháp của gỗ nhập khẩu và thực hiện các biện pháp giảm thiểu rủi ro. Bên cạnh đó, Chính phủ và các hiệp hội gỗ thiết lập các kênh kết nối với các quốc gia cung gỗ cho Việt Nam, nhằm tìm hiểu các thông tin về chuỗi cung, bao gồm các quy định cụ thể trong các khâu của chuỗi và các rủi ro trong chuỗi.

Báo cáo nhấn mạnh ngành gỗ chỉ có thể đạt được ổn định và phát triển khi rủi ro về tính pháp lý của nguồn cung gỗ nhập khẩu được giải quyết dứt điểm.