Doanh nghiệp Nhà nước có phải gánh nặng của nền kinh tế?

Bộ trưởng Bùi Quang Vinh: Việc đánh giá doanh nghiệp nhà nước cần thận trọng, khách quan và công bằng - Ảnh VGP/Nhật Bắc

Trả lời câu hỏi này trong chương trình Dân hỏi – Bộ trưởng trả lời ngày 1/7, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh nêu rõ, việc đánh giá doanh nghiệp nhà nước (DNNN) nói chung và các tập đoàn, tổng công ty nhà nước nói riêng cần thận trọng, khách quan và công bằng.

Thừa nhận thực tế có tới 30 tập đoàn, tổng công ty nhà nước có nợ trên vốn chủ sở hữu quá 3 lần, Bộ trưởng cho rằng, điều đó không quá lo ngại.

Chính phủ đã ban hành Nghị định quy định rõ tỷ lệ nợ của các tập đoàn, tổng công ty nhà nước trên vốn chủ sở hữu không được vượt quá 3 lần. Hiện nay, theo số liệu của Bộ Tài chính, tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu của các DNNN là 1,36 lần, chưa bằng 1 nửa so với với quy định, cụ thể tổng số nợ của DNNN là 1.008.000 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu là 790.000 tỷ đồng. Trong đó, có nhiều trường hợp có tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu cao do phục vụ yêu cầu sản xuất.

Bộ trưởng Bùi Quang Vinh dẫn ra trường hợp của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), đơn vị đang phải đi vay rất nhiều để xây dựng, phát triển nguồn điện, các nhà máy điện, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Tuy nhiên, khi các nhà máy điện đi vào hoạt động, EVN có thể thu hồi và trả nợ. Vấn đề là vay nhưng có thể trả được nợ, Bộ trưởng nói.

“Chúng ta không nên đánh giá tập đoàn, tổng công ty nhà nước là gánh nặng của ngân sách và nền kinh tế”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Bởi theo Bộ trưởng, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước có bề dày lịch sử phát triển, là những đơn vị đóng vai trò rường cột của nền kinh tế qua các thời kỳ, từ thời kỳ tập trung bao cấp. Các tập đoàn, tổng công ty nhà nước nắm chủ yếu cơ sở vật chất kỹ thuật và vận hành, sản xuất, cung ứng các sản phẩm, dịch vụ thiết yếu nhất, góp phần đảm bảo các cân đối lớn của nền kinh tế như điện, xăng dầu, xi măng…

Theo báo cáo của Bộ Tài chính, đến năm 2010, chỉ có 20% số DNNN lỗ và hòa vốn, 80% là có lãi. Số tiền lãi nộp cho ngân sách hàng năm đều tăng. Các tập đoàn, tổng công ty nhà nước là thành phần chủ lực, giúp nhà nước thực hiện việc bình ổn giá, đảm bảo an sinh xã hội và tham gia vào các lĩnh vực mà tư nhân không làm.

Tuy nhiên, Bộ trưởng cho rằng, việc sử dụng cơ sở vật chất kỹ thuật, nguồn lực mà nhà nước giao các tập đoàn, tổng công ty nhà nước chưa thật sự cao, chưa tương xứng và như mong đợi của người dân. Đặc biệt, gần đây, một số tập đoàn, tổng công ty để xảy ra sai phạm, gây thất thoát, lãng phí.

“Điều này đã làm lu mờ công sức, đóng góp rất lớn của các DNNN, gây ra những đánh giá, nhận xét tiêu cực về lực lượng này. Chúng ta cần xem xét, xử lý nghiêm minh các sai phạm nhưng cũng không nên phủ nhận toàn bộ công sức của hàng triệu cán bộ, viên chức, kỹ sư, người lao động đang ngày đêm làm việc tại các DNNN”, Bộ trưởng Bùi Quang Vinh nhấn mạnh.

Tăng tính công khai, minh bạch

Về việc để ra xảy ra sai phạm tại các DNNN, bên cạnh trách nhiệm của hệ thống tổ chức quản lý như bộ, ngành, cơ quan chủ quản, hệ thống chính trị như các tổ chức đảng, công đoàn tại DN, Bộ trưởng Bùi Quang Vinh cho rằng, có nguyên nhân cơ bản là do người quản lý trực tiếp, người được giao thay mặt nhà nước quản lý vốn tại DN.

Trong các vụ việc sai phạm tại Vinashin, Vinalines, các cơ quan thanh tra, điều tra đều có kết luận rõ ràng là sai phạm do cá nhân cố ý làm trái. “Họ biết việc làm đó pháp luật không cho phép, không được làm nhưng vì lợi ích cá nhân, vẫn cố tình làm trái”, Bộ trưởng nói.

Về giải pháp, Bộ trưởng Bùi Quang Vinh cho rằng, cốt lõi nhất là có chế tài mạnh mẽ hơn nữa để buộc các doanh nghiệp công khai, minh bạch thông tin về hoạt động sản xuất, kinh doanh, tình hình tài chính hàng năm như đối với các doanh nghiệp đã niêm yết trên sàn chứng khoán. Bên cạnh đó, cũng cần có chế tài để kiểm toán bắt buộc hàng năm đối với các DNNN.

Hiện, theo sự chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với các bộ, ngành liên quan nghiên cứu, sửa đổi Nghị định 132/2005/NĐ-CP, theo đó, sẽ làm rõ hơn quyền, nghĩa vụ của chủ sở hữu vốn nhà nước tại DNNN, giao quyền quản lý toàn diện trực tiếp các DNNN cho các bộ chuyên ngành.

“Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã hoàn thiện dự thảo và đầu tháng 7 này, sẽ trình Chính phủ xem xét ban hành”, Bộ trưởng nói.

Hồng Phong