Bài 1: Từ phân luồng đến hướng nghiệp: Cần một hành trình liền mạch cho người học

Nhiều chuyên gia cho rằng, hành trình học tập của người học hiện nay đang bị chia cắt thành nhiều đoạn rời rạc. Nếu không có chính sách đủ tầm để kết nối toàn tuyến, việc sửa luật dù kỹ lưỡng vẫn khó giúp hệ thống giáo dục chuyển mình thực chất.

Phân luồng chưa rõ, định hướng còn lỏng

Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 cho phép học sinh lựa chọn tổ hợp môn học theo năng lực và sở thích, tưởng như đã giải quyết được bài toán hướng nghiệp. Tuy nhiên, theo TS. Nguyễn Thị Thu Anh – Thành viên Hội đồng Quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực, thì thực tế lại chưa như kỳ vọng. 

"Các trường được quyền xây dựng tổ hợp môn học, nhưng nhiều nơi lúng túng, thiếu định hướng. Một học sinh có năng khiếu âm nhạc lại không tìm được trường nào dạy đúng chuyên sâu. Hay như tuyển sinh đại học ngành Ngôn ngữ Anh mà tổ hợp không có Ngoại ngữ 2 thì rõ ràng là bất hợp lý", bà nêu ví dụ.

Theo bà, nguyên nhân chính là do thiếu sự điều tiết thống nhất từ phía các địa phương. Do đó, cần có quy định bắt buộc các địa phương tổ chức phân luồng và xây dựng tổ hợp môn một cách bài bản, đồng bộ.

Tạo hành lang kết nối giữa nghề nghiệp và đại học

GS.TS Phạm Hồng Quang – Chủ tịch Hội đồng Đại học Thái Nguyên cho rằng hệ thống giáo dục hiện thiếu sự liên thông giữa phổ thông, giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học, khiến người học khó có lộ trình phát triển năng lực xuyên suốt. Ông kiến nghị cần xây dựng mô hình trường phổ thông hướng nghiệp, giúp học sinh tiếp cận nghề từ sớm, thay vì chờ đến khi tốt nghiệp mới chọn hướng đi.

"Không có quốc gia phát triển nào mà thiếu nền giáo dục đại học mạnh. Chúng ta không nên chỉ dừng ở việc đẩy mạnh học nghề, mà cần tạo điều kiện để người học được học tiếp nếu có năng lực", ông Quang nhấn mạnh. 

Ở bậc đại học, các chuyên gia khẳng định trường đại học cần trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo, thay vì chỉ là nơi dạy và học. PGS.TS Hồ Xuân Năng – Chủ tịch Hội đồng Đại học Phenikaa đề xuất cho phép các đại học thành lập doanh nghiệp từ kết quả nghiên cứu, thúc đẩy mô hình khởi nghiệp ngay trong trường.

Ông cho biết nhiều đối tác nước ngoài sẵn sàng chuyển nhượng trường đại học cho các đơn vị tư nhân trong nước, nhưng hành lang pháp lý hiện còn thiếu rõ ràng, gây khó khăn cho đại học tư thục. "Chúng ta đang nói nhiều về chuyển giao công nghệ, khởi nghiệp sáng tạo, nhưng nếu luật không quy định rõ cơ chế, thì rất khó để các trường, đặc biệt là đại học tư có thể hành động", ông phân tích.

Cần chính sách kết nối toàn tuyến

Từ hướng nghiệp ở phổ thông, đến liên thông giữa các bậc học và đổi mới sáng tạo trong đại học – cả ba mắt xích quan trọng này hiện vẫn chưa kết nối thành một chuỗi phát triển liền mạch cho người học. Nhiều chuyên gia cảnh báo, nếu Luật Giáo dục sửa đổi tiếp tục thiếu một tầm nhìn toàn diện, thì hệ sinh thái giáo dục sẽ khó có thể bứt phá.

Giáo dục không thể đổi mới theo kiểu cục bộ, từng phần. Chỉ khi thiết kế được một hành trình học tập xuyên suốt, bắt đầu từ hướng nghiệp sớm, bảo đảm liên thông giữa các bậc học và thúc đẩy sáng tạo trong đại học thì người học mới thực sự có cơ hội phát triển trọn vẹn và nền giáo dục mới có thể chuyển sang giai đoạn phát triển bền vững, hiệu quả hơn. 

Tuệ Lâm