Cách nhận biết và phòng chống bệnh do virus Zika

Cục trưởng Cục Y tế dự phòng Trần Đắc Phu: Các biện pháp phòng chống bệnh do virus Zika giống  biện pháp phòng bệnh sốt xuất huyết. Ảnh: VGP/Thúy Hà.

Hiện, nước ta chưa ghi nhận trường hợp mắc bệnh do virus Zika, nhưng nguy cơ xâm nhập và lây lan rộng ra cộng đồng là hoàn toàn có thể.

Phóng viên Báo Điện tử Chính phủ đã có cuộc trao đổi với ông Trần Đắc Phu, Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) về các vấn đề xung quanh căn bệnh do virus này để giúp độc giả cách nhận biết và phòng bệnh.

Thưa ông, bệnh do virus Zika nguy hiểm như nào?

Ông Trần Đắc Phu: Virus Zika được phát hiện đầu tiên vào năm 1947 tại khu rừng Zika của Uganda, sau đó trở thành chủng virus lưu hành ở nhiều nước khu vực châu Phi. Tại châu Á cũng đã ghi nhận trường hợp mắc đầu tiên vào năm 2007 tại đảo Yap thuộc Liên bang Micronesia.

Từ đó đến năm 2015, WHO tiếp tục ghi nhận các trường hợp mắc bệnh do virus Zika tại một số quốc gia khu vực châu Mỹ, châu Phi.

Hầu hết các trường hợp nhiễm virus này có biểu hiện triệu chứng nhẹ và vừa, hoặc không có triệu chứng, do đó nhiều trường hợp mắc bệnh có thể không phát hiện được. Hầu hết các trường hợp mắc bệnh đều có khả năng hồi phục hoàn toàn và chưa ghi nhận trường hợp tử vong.

Tuy nhiên, một số thông tin về dịch tễ học liên quan đến bệnh do virus Zika tại Brazil gần đây đã dấy lên sự quan tâm của các quốc gia trên thế giới về ảnh hưởng của virus này đối với thai nhi.

Theo thông báo ngày 31/12/2015, Bộ Y tế Brazil đã ghi nhận 2.975 trường hợp nghi ngờ mắc chứng não nhỏ, trong đó có 40 trường hợp tử vong, tăng gấp 10 lần số trường hợp mắc chứng não nhỏ tại Brazil so với các năm trước đó. Trong số các trường hợp mắc chứng não nhỏ ở trẻ sơ sinh, có một số trường hợp xét nghiệm dương tính với virus Zika.

Hiện, WHO đang phối hợp với Bộ Y tế Brazil điều tra và đánh giá mối liên quan giữa virus Zika và chứng não nhỏ. Tuy nhiên, có nhiều nguyên nhân có thể liên quan đến chứng não nhỏ ở trẻ sơ sinh như các nhiễm trùng, nhiễm độc tố của bà mẹ trong quá trình mang thai, những lỗi của gene… do đó có thể mất nhiều thời gian để xác định chính thức mối liên quan này.

Bệnh do virus Zika lây truyền như nào, thưa ông?

Ông Trần Đắc Phu: Virus Zika là một loại virus truyền qua muỗi Aedes (loại muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết), đang có tốc độ lan truyền rất nhanh, đặc biệt tại khu vực châu Mỹ. Kể từ khi được phát hiện lần đầu tiên tại Brazil vào tháng 5/2015 đến nay, virus này đã lan truyền tới 21 quốc gia và vùng lãnh thổ khu vực châu Mỹ nâng tổng số quốc gia và vùng lãnh thổ ghi nhận virus Zika lên hơn 30.  

Phương thức lây truyền chủ yếu của virus Zika là qua muỗi Aedes. Có một số bằng chứng gợi ý virus này có thể lây truyền qua đường máu, từ mẹ sang con khi sinh và qua đường tình dục, tuy nhiên sự ghi nhận là rất hiếm. Hiện nay không có bằng chứng về việc lây truyền virus Zika qua sữa mẹ.

Dấu hiệu mắc bệnh là gì, thưa ông?

Ông Trần Đắc Phu: Khó khăn lớn nhất trong việc phát hiện ca bệnh nhiễm virus Zika hiện nay là 80% triệu chứng bệnh không điển hình.

Các dấu hiệu gần giống với triệu chứng bệnh sốt xuất huyết như sốt, phát ban, đau cơ, mỏi người… do đó, việc chẩn đoán bệnh không hề dễ dàng, ngay cả đối với các nhân viên y tế. Thời gian ủ bệnh từ 3-12 ngày.

Nếu dịch xuất hiện ở Việt Nam thì tính nguy hiểm như nào?

Ông Trần Đắc Phu: Tại Việt Nam hiện nay chưa phát hiện trường hợp nào nhiễm virus Zika.

Tuy nhiên, nguy cơ dịch xâm nhập và lây lan rộng trong cộng đồng là hoàn toàn có thể do sự giao lưu du lịch, thương mại, lao động rất lớn giữa Việt Nam và các nước trên thế giới, đặc biệt là các nước khu vực Đông Nam Á; trong khi đó hiện nay người dân không có miễn dịch đối với virus Zika, đồng thời nước ta lưu hành bệnh sốt xuất huyết cùng với sự lưu hành của loại muỗi Aedes.

Hiện, bệnh do virus Zika chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và cũng chưa có vaccine phòng bệnh. Nếu bệnh xâm nhập và lan truyền vào nước ta thì rất nguy hiểm.

Hiện Bộ Y tế đang phối hợp chặt chẽ với WHO để theo dõi sát diễn biến và các nguy cơ của bệnh cũng như tăng cường các biện pháp giám sát, phòng chống dịch bệnh ở nước ta.

Cách phòng chống bệnh do virus Zika như nào, thưa ông?

Ông Trần Đắc Phu: Để chủ động phòng chống bệnh do virus Zika xâm nhập và lây lan tại nước ta, Bộ Y tế khuyến cáo mạnh mẽ người dân thực hiện các biện pháp phòng bệnh giống như phòng chống bệnh sốt xuất huyết. Cụ thể:

Người nhập cảnh về từ các quốc gia có lưu hành virus Zika chủ động tự theo dõi sức khỏe trong vòng 12 ngày, nếu có biểu hiện sốt đến ngay cơ sở y tế để được khám và tư vấn điều trị. Không tự ý điều trị tại nhà.

Phụ nữ mang thai nên hạn chế đi đến các khu vực có dịch và cần tham vấn cán bộ y tế khi nghi ngờ bị nhiễm virus Zika.

Đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng.

Thả cá vào dụng cụ chứa nước lớn để diệt loăng quăng/bọ gậy; lật úp các dụng cụ không chứa nước; thay nước bình hoa/bình bông; bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê chân chạn.

Hằng tuần loại bỏ các vật liệu phế thải, các hốc nước tự nhiên không cho muỗi đẻ trứng như chai, lọ, mảnh chai, vỏ dừa, mảnh lu vỡ, lốp/vỏ xe cũ, hốc tre, bẹ lá...

Ngủ màn, mặc quần áo dài phòng muỗi đốt ngay cả ban ngày.

Tích cực phối hợp với ngành y tế trong các đợt phun hóa chất diệt muỗi để phòng, chống dịch.

Trân trọng cảm ơn ông!

Thúy Hà (thực hiện)