Chính sách ngoại tệ và tỷ giá phải đảm bảo lợi ích quốc gia

Giải tỏa được yếu tố tâm lý và xử lý hài hòa lợi ích của việc nắm giữ USD sẽ giải quyết được tình trạng căng thẳng về USD trên thị trường

Nguyên nhân căng thẳng cung-cầu USD

Theo Thống đốc Nguyễn Văn Giàu, có 2 nguyên nhân chủ yếu của tình trạng căng thẳng về USD trên thị trường trong thời gian qua.

Một là do khủng hoảng tài chính, suy thoái kinh tế toàn cầu đã tác động tâm lý găm giữ ngoại tệ. Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu vì lo xa nên không bán ngoại tệ, vì thế các ngân hàng thương mại không có đủ ngoại tệ để điều hòa cho nhu cầu xuất nhập khẩu. Thêm vào đó, giới đầu cơ đã lợi dụng tâm lý găm giữ ngoại tệ trên thị trường, đưa ra những tin đồn thất thiệt, chẳng hạn như tin đồn về việc NHNH sẽ tiếp tục phá giá thêm 5% nữa khiến dư luận hoang mang, gây nên biến động tỷ giá trên thị trường “chợ đen”.

Nguyên nhân thứ hai là do tác động phụ của chính sách cho vay hỗ trợ lãi suất, khiến cho lãi suất vay đồng Việt Nam (VND) trở nên hấp dẫn chỉ còn khoảng 5-6% sau khi đã được hỗ trợ lãi suất. Chính vì vậy, một số doanh nghiệp có tâm lý muốn vay VND đồng thời giữ ngoại tệ để chờ thu lợi từ chênh lệch giá.

Nếu giải tỏa được yếu tố tâm lý và xử lý hài hòa lợi ích của việc nắm giữ USD thì sẽ giải quyết được tình trạng trên.

Thống đốc Nguyễn Văn Giàu khẳng định tình hình kinh tế vĩ mô của Việt Nam trong những tháng đầu năm đã được cải thiện rõ rệt so với cùng kỳ năm trước, với tỷ lệ lạm phát và nhập siêu được giữ ở mức thấp, nền kinh tế đã bước đầu khôi phục đà tăng trưởng. Về phần mình, NHNN đã triển khai đồng bộ các biện pháp nhằm ổn định thị trường và đã công bố những thông tin về kinh tế vĩ mô để người dân và doanh nghiệp hiểu rõ hơn về tình hình kinh tế đất nước và các chính sách của NHNN.

Về chương trình cho vay hỗ trợ lãi suất, NHNN đang cân nhắc các phương án điều chỉnh để đạt được 2 mục tiêu: Vừa giúp doanh nghiệp thích ứng với việc chương trình hỗ trợ lãi suất sẽ kết thúc, vừa giảm bớt tác động phụ đối với thị trường ngoại tệ. Các ngân hàng thương mại cũng đã đồng thuận giảm lãi suất cho vay USD xuống còn từ 3-3,5%/năm để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp vay vốn USD.

Tuy nhiên, các chính sách kinh tế vĩ mô đưa ra luôn có độ trễ trước khi phát huy đầy đủ tác dụng, hay nói cách khác là cần có thời gian để “thấm” vào nền kinh tế. Nhiều người cũng đặt ra câu hỏi tại sao NHNN không chọn cách dễ để làm, chẳng hạn chỉ cần bán thêm nhiều USD, tăng lượng cung USD là có thể ổn định thị trường. Thống đốc Nguyễn Văn Giàu cho biết, khi lựa chọn các biện pháp điều hành thị trường ngoại tệ và tỷ giá, NHNN luôn phải đảm bảo sự bền vững của cán cân thanh toán quốc tế đặc biệt là trong điều kiện nước ta là một nước nhập siêu suốt 23 năm qua và dự kiến sẽ còn nhập siêu trong những năm tới.

Các doanh nghiệp đang găm giữ USD sẽ phải tính toán lại, nếu không sẽ bị thiệt hại về mặt kinh tế với mặt bằng lãi suất USD và VND như hiện nay

Một yếu tố quan trọng cũng cần phải tính tới là khi có sẵn nguồn ngoại tệ trong tay các doanh nghiệp lại ồ ạt nhập khẩu, nhất là những mặt hàng không thiết yếu, làm tăng nhập siêu, ảnh hưởng bất lợi đến sản xuất trong nước. Mặc dù có một số doanh nghiệp phàn nàn, nhưng điều hành chính sách phải xét đến lợi ích của toàn bộ nền kinh tế.

Không buông lỏng việc quản lý thị trường ngoại tệ

Ngay từ khi thiết kế chương trình hỗ trợ lãi suất, Chính phủ và NHNN đã lường trước được những tác động phụ đối với thị trường ngoại tệ, nhưng để hỗ trợ các doanh nghiệp vượt qua khó khăn thì vẫn phải kiên quyết triển khai chương trình này vì lợi ích chung của cả nền kinh tế.

Cũng đã có trường hợp việc “khan hiếm” USD để nhập khẩu đã khiến một số ngành sản xuất gặp khó khăn, Thống đốc Nguyễn Văn Giàu cho biết, đúng là thị trường ngoại tệ chưa hết khó khăn, nhưng hệ thống ngân hàng vẫn đảm bảo ngoại tệ để nhập khẩu các mặt hàng thiết yếu cho hoạt động sản xuất. Cũng phải nói thêm là, Chính phủ đã có chủ trương không khuyến khích nhưng nhiều doanh nghiệp vẫn nhập khẩu những mặt hàng mà lẽ ra có thể khai thác từ nguồn nguyên phụ liệu có sẵn trong nước. Bên cạnh đó, còn tồn tại một vấn đề mang tính xã hội, đó là việc nhập khẩu những mặt hàng xa xỉ trong điều kiện nền kinh tế còn khó khăn.

Về ý kiến cho rằng, NHNN không rút ngắn khoảng cách tỷ giá mà lại sử dụng một số biện pháp nhằm chấn chỉnh thị trường ngoại tệ khiến nảy sinh hiện tượng “lách” cơ chế của các doanh nghiệp nếu họ muốn có giao dịch thực tế, Thống đốc Nguyễn Văn Giàu lý giải, NHNN đã triển khai áp dụng đồng bộ các biện pháp kinh tế, những biện pháp chấn chỉnh chỉ là để bổ sung cho các biện pháp kinh tế. Thị trường nào cũng vậy, không thể buông lỏng việc quản lý.

Ngoài ra, cũng cần xem lại cách hành xử của một số doanh nghiệp xuất khẩu đã được hỗ trợ khi vay vốn để xuất khẩu nhưng khi thu được ngoại tệ lại không bán cho ngân hàng. Tuy nhiên, theo quyết tâm của Bộ Công Thương năm nay nhập siêu dưới 20% kim ngạch xuất khẩu (từ 8 - 10 tỷ USD, thấp hơn nhiều so với mức nhập siêu 18 tỷ USD năm 2008 và trong 7 tháng đầu năm chỉ mới nhập siêu 3,38 tỷ USD) và theo dự báo của NHNN, các luồng ngoại tệ chuyển vào bao gồm FDI, vay trung dài hạn, kiều hối trong 5 tháng cuối năm tương đối khả quan và hoàn toàn có thể bù đắp thâm hụt thương mại. Do vậy, các doanh nghiệp đang găm giữ USD sẽ phải tính toán lại, nếu không họ cũng sẽ bị thiệt hại về mặt kinh tế với mặt bằng lãi suất USD và VND như hiện nay.

Vũ Xuân Thanh