Chống tình trạng “đô la hóa, vàng hóa” để kiềm chế lạm phát

Tình trạng “đô la hóa” – cách gọi các giao dịch tiền tệ dùng đồng đô la Mỹ (USD) đã  diễn ra từ nhiều năm trước đây đã làm cho thị trường ngoại hối của Việt Nam có một số đặc điểm đáng lưu ý.

Đó là bên cạnh thị trường chính thức, luôn tồn tại một thị trường tự do (còn gọi là thị trường chợ đen) - đây là một đặc điểm khác biệt với hầu hết các nước trên thế giới. Tình trạng “đô la hóa” sẽ làm xuất hiện “nhập khẩu lạm phát” từ thế giới, làm “khuyếch đại” lạm phát ở trong nước. Điều này góp phần lý giải nguyên nhân lạm phát của Việt Nam thường cao hơn so với nhiều nước.

Bên cạnh đó, nó còn khiến thị trường ngoại hối bất ổn vừa làm cho nhập siêu, lạm phát gia tăng, tác động tiêu cực đến lòng tin đối với đồng tiền quốc gia, vừa “bào mòn” nguồn dự trữ ngoại hối của quốc gia.

Để chống tình trạng “đô la hóa”, theo Nghị quyết 11 của Chính phủ, bên cạnh giải pháp cơ bản - gốc của vấn đề- là kiềm chế lạm phát, củng cố lòng tin đối với đồng tiền quốc gia, còn có các biện pháp mạnh để quản lý thị trường ngoại hối.

Các biện pháp này trong thời gian gần đây đã được các ngành, các cấp phối hợp chặt chẽ, thực hiện kiên quyết, nên đã có kết quả khả quan ban đầu. Thị trường ngoại tệ tự do đã bị thu hẹp mạnh, nhất là ở hai TP lớn nhất nước (Hà Nội và TP Hồ Chí Minh), tỷ giá trên thị trường chính thức đã có thời điểm giảm 5- 10 VND/USD so với tỷ giá khi mới điều chỉnh ngày 11/2.

Tuy nhiên, hiện có 2 vấn đề cần được quan tâm. Một là, thị trường tự do bị thu hẹp, hiện đã rút vào bí mật có một phần là do việc kiểm tra, thanh tra, xử lý gần đây. Nhưng bài học kinh nghiệm trong các năm trước đây cho thấy, nếu việc kiểm tra, thanh tra, xử lý bị lơi lỏng hoặc thiếu sự phối hợp chặt chẽ, thì thị trường chợ đen sẽ rất dễ họat động trở lại hoặc hoạt động tinh vi hơn trước.

Hai là, những nhu cầu chính đáng của người dân trong việc mua ngoại tệ như đồng USD (để phục vụ du lịch, du học, chữa bệnh…), nếu không được các ngân hàng đáp ứng hợp lý, thuận tiện, thì thị trường chợ đen sẽ xuất hiện trở lại.

Ngân hàng Nhà nước đã yêu cầu các ngân hàng thương mại đáp ứng nhu cầu này.

Từ các giải pháp trong Nghị quyết 11, chúng ta có thể xem xét chỉ giao cho các ngân hàng thương mại đảm nhiệm việc mua/bán/thu đổi ngoại tệ, thậm chí có thể bỏ hẳn các đại lý thu đổi, các điểm mua/bán ngoại tệ, bởi mạng lưới các điểm giao dịch của ngân hàng thương mại hiện đã trải rộng trên các địa bàn; đồng thời các ngân hàng thương mại phải bán ngoại tệ bằng tiền mặt cho các nhu cầu chính đáng. Mặt khác, phải kiên quyết đẩy lùi nhập siêu.

Có thể xuất khẩu vàng để giảm nhập siêu

Trước kia, vàng chủ yếu được dùng làm đồ nữ trang, để dành, cho con cái khi lập gia đình,.. Từ khi đất nước chuyển sang kinh tế thị trường, vàng còn được sử dụng để tính, thanh toán giá nhiều hàng hóa, tài sản quan trọng. Từ mươi năm trở lại đây, vàng còn trở thành một kênh đầu tư quan trọng, do giá vàng liên tục tăng cao, ít có kênh đầu tư nào sánh được. Và đã xuất hiện tình trạng dùng vàng miếng làm phương tiện thanh tóan (xin được gọi là tình trạng “vàng hóa”). Nguyên nhân của tình trạng này có nhiều. Ở đây chỉ xin nói về những tác động tiêu cực nó gây ra cho nền kinh tế nước ta.

Trước hết, nó làm cho một lượng vốn lớn tồn đọng trong dân ít được đưa ra đầu tư trực tiếp vào sản xuất, kinh doanh. Nó làm cho thị trường này nóng, lạnh đột ngột, tác động xấu đối với tâm lý và lòng tin của người dân, làm cho thị trường ngoại hối không ổn định. Mỗi khi như vậy, Nhà nước lại phải can thiệp bằng cách nhập khẩu vàng, vừa phải tốn ngoại tệ, vừa làm tăng nhập siêu, tác động xấu đến cán cân thương mại, cán cân thanh toán, “bào mòn” dự trữ ngoại hối của đất nước.

Để chống “vàng hóa”, Nghị quyết 11 Chính phủ đã đề ra nhiều giải pháp và bước đầu đạt kết quả tích cực, cần tiếp tục thực hiện đồng bộ, kiên quyết hơn nữa.

Bên cạnh việc kiềm chế lạm phát để ổn định lòng tin đối với đồng tiền quốc gia, cần phải có giải pháp để vừa ngăn chặn việc đầu cơ thêm vào vàng, vừa khai thác lượng vàng đang còn tồn đọng lớn trong dân để làm tăng dự trữ quốc gia (bao gồm cả ngoại tệ và vàng), thậm chí có thể xuất khẩu vàng để kiềm chế nhập siêu.

Cần có biện pháp hợp lý đối với việc giao dịch vàng miếng trên thị trường tự do bằng cách tập trung việc giao dịch này vào những đầu mối do Ngân hàng Nhà nước quản lý.

Ngay cả khi có đầu mối giao dịch được quy định, có thể quy định các đầu mối đó chỉ mua vào vàng miếng và chỉ được bán cho Ngân hàng Nhà nước. Ngân hàng Nhà nước mua lượng vàng miếng này để bổ sung và cơ cấu lại nguồn dự trữ; khi giá quốc tế tăng và cao hơn giá vàng trong nước, thì Ngân hàng Nhà nước có thể cho xuất khẩu vàng để giảm nhập siêu, để tăng dự trữ ngoại hối. Làm như vậy sẽ vừa khai thác được lượng vàng còn đang tồn đọng lớn ở trong dân, vừa tập trung  hơn cho dự trữ của đất nước, không nhập khẩu mà còn xuất khẩu vàng, kiềm chế được nhập siêu.

Minh Ngọc