Đấu thầu qua mạng, triển khai chậm do cơ sở không làm quyết liệt

Đây là những ý kiến được đưa ra tại Diễn đàn Đấu thầu qua mạng 2018 do Bộ Kế hoạch và Đầu tư vừa tổ chức. Diễn đàn này nhằm chia sẻ bài học kinh nghiệm, nâng cao nhận thức, từ đó đề xuất ý kiến để hoàn thiện và cải tiến chính sách về quản lý, công nghệ và hoạt động của hệ thống trong tương lai.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Vũ Đại Thắng phát biểu tại Diễn đàn.

Là nền tảng cốt lõi, nơi diễn ra toàn bộ quy trình từ đăng tải kế hoạch lựa chọn nhà thầu, thông báo mời thầu và hồ sơ mời thầu, nhận hồ sơ dự thầu, đến thông báo kết quả trúng thầu, Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia giúp nâng cao tính công khai, minh bạch, cạnh tranh, công bằng và hiệu quả kinh tế trong công tác đấu thầu.

Ông Nguyễn Đăng Trương, Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu-Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) cho biết: Tỉ lệ tiết kiệm đạt được trong đấu thầu qua mạng lên tới 9% khi các thao tác được thực hiện hoàn toàn qua mạng, đấu thầu qua mạng giúp các bên tham gia tiết kiệm được thời gian, chi phí và nhân sự thực hiện công tác đấu thầu. Đặc biệt, đấu thầu qua mạng có thể giảm thiểu các hành vi tiêu cực như gian lận, thông đồng hay cản trở xảy ra trong hoạt động đấu thầu. Khi tham gia đấu thầu qua mạng, thông tin về số lượng, danh tính các nhà thầu nộp thầu đều được bảo mật tuyệt đối trước thời điểm mở thầu.

Theo Quyết định số 1402/QĐ-TTg ngày 13/7/2016 của Thủ tướng Chính phủ, tính đến năm 2025, 100% các thông tin đấu thầu phải đăng tải công khai trên hệ thống; 100% hoạt động mua sắm thường xuyên phải đấu thầu qua mạng và tối thiểu 70% các gói thầu thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Đấu thầu phải thực hiện trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia.

Trong phiên thảo luận thứ hai, các đại biểu tham dự đã cùng đề xuất ý tưởng để hoàn thiện và xây dựng hệ sinh thái đấu thầu qua mạng, phục vụ tầm nhìn tới năm 2025.

Phát biểu tại diễn đàn, ông Vũ Đại Thắng, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhấn mạnh: Trong thời gian tiếp theo, Bộ KH&ĐT sẽ tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý, đào tạo nâng cao năng lực, tuyên truyền phổ biến đến các đối tượng tham gia, tăng cường đầu tư để hoàn thiện điều kiện hạ tầng kỹ thuật Hệ thống.  Mặc dù kết quả bước đầu đã đạt được là rất khả quan, song để hiện thực hóa những mục tiêu nêu trên, nhiệm vụ đặt ra đối với phát triển đấu thầu qua mạng (ĐTQM) còn rất nhiều khó khăn, thách thức. Với ý nghĩa đó, Bộ KH&ĐT muốn tiếp tục chia sẻ thông tin, bài học kinh nghiệm từ đó nâng cao nhận thức về phương thức đấu thầu hiện đại và hiệu quả này.

Từ góc độ chuyên gia, ông Alexander Fox, Chuyên gia Đấu thầu Cao cấp, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) chia sẻ, ADB đặc biệt khuyến khích Việt Nam hiện đại hóa hệ thống đấu thầu điện tử quốc gia, đồng thời cùng với Ngân hàng Thế giới (WB) sẽ hỗ trợ mạnh mẽ Chính phủ thực hiện các cải tiến và thúc đẩy việc thực hiện đấu thầu qua mạng thông qua Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia của Việt Nam. Sau khi thử nghiệm thành công một số gói thầu trong dự án của hai ngân hàng trên hệ thống VNEPs, ADB và WB sẽ nhân rộng việc thực hiện đấu thầu qua mạng cho các gói thầu mua sắm hàng hóa và xây lắp thực hiện đấu thầu cạnh tranh rộng rãi trong nước trong các dự án có sử dụng nguồn vốn của ADB và WB.

Ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu (Bộ KH&ĐT) khẳng định, hệ thống cơ sở pháp lý đã tương đối đầy đủ. Tuy nhiên, ông Nguyễn Anh Tuấn cũng thẳng thắn cho rằng, qua 3 năm triển khai ĐTQM, một điều đáng buồn là trong số 119 cơ quan được quy định thực hiện công tác đấu thầu thì còn 41 cơ quan chưa thực hiện gói thầu nào đấu thầu qua mạng. Một số cơ quan ban đầu viện dẫn nhiều lý do khó khăn, nhưng khi triển khai ĐTQM lại làm rất tốt. Vì vậy, vấn đề thay đổi nhận thức là rất quan trọng để thúc đẩy áp dụng ĐTQM.

Kinh nghiệm đấu thầu thành công, tiết kiệm chi phí tăng cường minh bạch

Ông Nguyễn Anh Tuấn cho biết, theo thống kê, hiện trung bình mới chỉ có 2,67 nhà thầu tham gia trên một gói thầu thực hiện ĐTQM. Điều này cho thấy có nhiều nhà thầu chưa biết để tham gia hoặc biết nhưng chưa tự tin để tham gia đấu thầu điện tử. Khó khăn hiện nay là nhận thức của các bên về ĐTQM chưa cao, niềm tin của nhà thầu vào hệ thống vẫn chưa cao. Hiện nhà thầu vẫn chưa thực sự tin tưởng để tham gia vào hệ thống ĐTQM, tỉ lệ nhà thầu tham gia ĐTQM trung bình vẫn nhỏ hơn 3 nhà thầu/gói thầu.

“Để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận thông tin về các gói thầu trong thời gian tới, Bộ KH&ĐT sẽ nghiên cứu phương án để thông tin với các nhà thầu về nhóm các gói thầu mà họ quan tâm, thay vì họ phải truy cập để tìm đơn lẻ từng gói thầu được đăng tải trên Hệ thống”, ông Nguyễn Anh Tuấn nói.

Đại diện một địa phương, bà Hà Ngọc Châu, Phó Giám đốc Sở KH&ĐT tỉnh Sơn La chia sẻ: Trong công tác đấu thầu, Sơn La nhận thức được ưu điểm của ĐTQM. Từ năm 2017, Sơn La bắt đầu thực hiện đấu thầu điện tử và đã thực hiện được 53 gói đấu thầu điện tử. Từ đầu năm 2018 đến nay đã thực hiện được 115 gói đấu thầu điện tử.

Về phía địa phương, qua kết quả triển khai ĐTQM cho thấy, hình thức này đưa lại công bằng, minh bạch cho các bên, thu hút được nhiều nhà thầu quan tâm hơn. Phía chủ đầu tư/bên mời thầu giảm được các chi phí, thời gian. Phía nhà thầu thì không phải đi lại nhiều lần. 

“Hiện, Sơn La đang cố gắng thu hút nhiều nhà thầu tham gia Hệ thống. Các bên mời thầu cho biết tỉ lệ giảm giá trong đấu thầu chúng tôi thường thấy ở mức 1-2% nhưng có những gói ĐTQM giảm đến 9,5% mà hiệu quả chất lượng công trình vẫn đảm bảo tốt. Các gói thầu mà Sơn La thực hiện chỉ trên 1 tỷ đến dưới 20 tỷ đồng là phổ biến nhưng chúng tôi thấy rất hiệu quả”, bà Hà Ngọc Châu chia sẻ.

Còn đại diện một trong những địa phương đi đầu trong triển khai ĐTQM, ông Trần Văn Sơn, Giám đốc Sở KH&ĐT Đà Nẵng cho biết, Đà Nẵng nhận thức rõ hiệu quả của ĐTQM.

Đấu thầu truyền thống tiềm ẩn nhiều rủi ro, các nhà thầu cấu kết với nhau do đó không tiết kiệm được qua đấu thầu. Tại Đà Nẵng, ĐTQM tiết kiệm được từ 10-15%. 

“Đà Nẵng đưa ra danh mục và yêu cầu bắt buộc đấu thầu qua mạng trong thời gian qua, đặt mục tiêu thực hiện thậm chí cao hơn con số mà lãnh đạo Chính phủ yêu cầu về ĐTQM. Sắp tới chúng tôi hy vọng rút ngắn được thời gian thực hiện so với lộ trình được đưa ra” ông Trần Văn Sơn.

Để đẩy mạnh phát triển áp dụng ĐTQM, sắp tới lãnh đạo Đà Nẵng đề nghị mở rộng đối tượng gói thầu/dự án áp dụng ĐTQM, như đấu giá đất, đấu thầu các gói tư vấn, để tránh bớt những hiện tượng tiêu cực như đấu trong đấu thầu truyền thống.

“Ngoài đấu thầu trong nước, cũng mong muốn mở rộng áp dụng ĐTQM với đấu thầu quốc tế các lĩnh vực mà Việt Nam có thế mạnh tham gia như đấu thầu xuất khẩu gạo hay đấu thầu cung cấp sản phẩm may mặc...”, ông Trần Văn Sơn đề xuất.

Hiện, Bộ KH&ĐT đang phối hợp WB và ADB hoàn thiện Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia, xây dựng thêm một số tiện ích khác để tạo thuận lợi cho người dùng. 

“Cần có tham gia tích cực của các bộ, ngành, cơ quan, các nhà tài trợ như WB, ADB, đặc biệt là cộng đồng doanh nghiệp để phát triển Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia”, lãnh đạo Bộ KH&ĐT chia sẻ.