Đề xuất mới về cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia

Bộ Tài chính cho biết, Bộ xây dựng dự thảo Nghị định nhằm tạo khung khổ pháp lý thống nhất, đồng bộ, minh bạch, khả thi, dễ tiếp cận, hiệu lực và hiệu quả trong quản lý đối với chương trình mục tiêu quốc gia.

Dự thảo Nghị định được kết cấu thành 8 chương, gồm 62 điều trên cơ sở rà soát, kế thừa quy định tại các Nghị định số 27/2022/NĐ-CP, Nghị định số 38/2023/NĐ-CP; bổ sung, chỉnh sửa quy định mới phù hợp với quy định của Luật Đầu tư công năm 2024 (được sửa đổi, bổ sung tại Luật số 90/2025/QH15), Luật Ngân sách nhà nước năm 2025; Nghị quyết số 190/2025/QH15 và các Nghị quyết của Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư từng chương trình mục tiêu quốc gia và khắc phục một số tồn tại, hạn chế rút ra từ quá trình thực hiện trong giai đoạn 2021-2025.

Lập, phê duyệt, giao, điều chỉnh kế hoạch thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 5 năm và hằng năm

Dự thảo đề xuất quy định lập, giao kế hoạch thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 5 năm (Điều 5, Điều 6) theo hướng quy định chi tiết quy trình từ khâu đề xuất nhu cầu vốn đầu tư công trung hạn đến khâu phân bổ, giao, ban hành kế hoạch triển khai ở các bộ, cơ quan trung ương và địa phương. Trong đó bổ sung các quy định:

Quy trình, trách nhiệm của chủ chương trình thực hiện đề xuất nhu cầu bố trí vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 5 năm của từng chương trình đồng thời với quá trình hoàn thiện Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư, báo cáo nghiên cứu khả thi.

Phân bổ, giao kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 5 năm theo hướng Thủ tướng Chính phủ phân bổ, giao kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 5 năm thực hiện từng chương trình theo tổng vốn của từng chương trình theo đúng tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Phiên họp Thường trực Chính phủ ngày 04 tháng 8 năm 2025.

Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định hoặc phân cấp cho cấp xã quyết định việc phân bổ chi tiết kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 5 năm chi tiết đến danh mục dự án thành phần, dự án đầu tư công thực hiện từng chương trình mục tiêu quốc gia.

Nội dung ban hành kế hoạch thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia tại các cơ quan chủ quản chương trình tại trung ương và địa phương.

Bên cạnh đó, dự thảo đề xuất quy định về trình tự lập, quyết định dự toán ngân sách nhà nước, kế hoạch đầu tư công hằng năm (Điều 7) trong đó phân bổ, giao dự toán kế hoạch vốn hỗ trợ từ ngân sách trung ương cho các địa phương theo nguyên tắc Thủ tướng Chính phủ giao tổng dự toán, kế hoạch theo chương trình; địa phương quyết định phân bổ chi tiết.

Dự thảo đề xuất bổ sung quy định về tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia (Điều 8) để làm rõ thời hạn thực hiện việc phân bổ, giao, tổ chức thực hiện; nội dung báo cáo; nguyên tắc và trách nhiệm xử lý khi bộ, cơ quan trung ương và địa phương không phân bổ, giải ngân vốn được Thủ tướng Chính phủ giao.

Tiếp tục thực hiện phương pháp lập kế hoạch có sự tham gia của cộng đồng trong lập kế hoạch thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia tại cấp xã (Điều 9) để đảm bảo có sự tham gia của người dân theo nguyên tắc nhà nước và nhân dân cùng làm.

Bổ sung quy định về điều chỉnh kế hoạch thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 5 năm và hằng năm (Điều 10) để hoàn thiện nội dung, xử lý các kiến nghị đề xuất của địa phương trong quá trình triển khai thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia.

Huy động và sử dụng nguồn vốn thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia

Tại chương III của dự thảo, Bộ Tài chính đề xuất quy định kế thừa các giải pháp đảm bảo huy động, sử dụng từng nguồn vốn trong quá trình tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia tại địa phương, bao gồm: cân đối, bố trí, sử dụng vốn ngân sách nhà nước (Điều 11) và cơ chế đặc thù trong sử dụng vốn ngân sách nhà nước hỗ trợ đầu tư cho các đối tượng chính sách (Điều 12); giải pháp lồng ghép nguồn vốn (Điều 13), huy động vốn tín dụng (Điều 14), huy động vốn hợp pháp khác (tại Điều 15). Trong đó bổ sung các quy định mới:

Về nguyên tắc phân bổ ngân sách nhà nước thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia (tại khoản 2 Điều 11) được điều chỉnh theo hướng:

- Phân bổ vốn ngân sách trung ương thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia theo nguyên tắc trung ương phân bổ cho các bộ, cơ quan trung ương và địa phương theo tổng vốn từng chương trình; bộ, cơ quan trung ương và địa phương quyết định phân bổ chi tiết, lựa chọn nội dung, giải pháp thực hiện.

- Thủ tướng Chính phủ quyết định hoặc ủy quyền cho Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, cơ quan trực thuộc Chính phủ quyết định nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn ngân sách trung ương cho các bộ, cơ quan trung ương và địa phương.

- Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn ngân sách nhà nước (bao gồm: vốn hỗ trợ có mục tiêu từ ngân sách trung ương, vốn tự cân đối của ngân sách địa phương) cho các cơ quan, đơn vị, cấp trực thuộc thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia tại địa phương.

Về cơ chế đặc thù trong hỗ trợ đầu tư cho các đối tượng chính sách thuộc nội dung của chương trình mục tiêu quốc gia. Dự thảo đề xuất 2 phương án:

Phương án 1: Bổ sung, chỉnh sửa quy định về cơ chế đặc thù phù hợp với tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp; đồng thời, tách quy định cơ chế đặc thù thành 01 Điều thuộc Chương III.

Phương án 2: bãi bỏ quy định cơ chế đặc thù.

Lý do Bộ Tài chính đưa ra là:

- Cơ chế đặc thù được đưa vào Nghị định số 38/2023/NĐ-CP để bổ sung cơ sở pháp lý để sử dụng vốn đầu tư công hỗ trợ người dân vùng dân tộc xây nhà ở thuộc dự án 1 của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2021-2025. Tuy nhiên, cơ chế này chưa thống nhất, không đơn giản quy trình thủ tục như cơ chế sử dụng vốn sự nghiệp hỗ trợ người dân trên địa bàn các huyện nghèo xây nhà ở thuộc Dự án 5 của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025.

Theo báo cáo, các địa phương chỉ áp dụng cơ chế để giải ngân vốn đầu tư công thuộc Dự án 1 của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số giai đoạn 2021-2025; không ban hành chính sách mới áp dụng cơ chế này. Đồng thời, hầu hết các địa phương đề xuất thống nhất thực hiện các chính sách hỗ trợ nhà ở bằng kinh phí thường xuyên.

- Theo tài liệu Hội nghị tổng kết Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, Bộ Dân tộc và Tôn giáo đề xuất sử dụng vốn sự nghiệp để thực hiện chính sách hỗ trợ nhà ở cho đối tượng người dân tộc thiểu số; không đề xuất sử dụng vốn đầu tư công để hỗ trợ.

Bên cạnh đó, dự thảo đề xuất bổ sung phương thức huy động vốn tín dụng chính sách thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia tại các đia phương thông qua thực hiện cơ chế ủy thác vốn ngân sách địa phương theo quy định Luật Đầu tư công năm 2024.

Mời bạn đọc xem toàn văn dự thảo và góp ý tại đây.

Tuệ Văn