Diễn biến mới về chương trình hạt nhân của Iran

Hai bên đã xem xét lại tiến trình thực hiện 2 bước đầu tiên của thỏa thuận hợp tác (gồm 6 bước) mà Iran ký kết với Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế -IAEA ngày 11/11/2013, trong đó có việc IAEA tiếp cận 2 cơ sở hạt nhân của Iran trong vòng 3 tháng. 

Cụ thể, ngày 8/12, các chuyên gia của IAEA đã tới thanh sát Nhà máy nước nặng Arak, cơ sở có liên quan tới một lò phản ứng đang xây dựng của Iran mà phương Tây lo sợ có thể sản xuất plutonium phục vụ chế tạo bom nguyên tử.

Theo đại diện của Iran tại cuộc thảo luận, các thanh sát viên của IAEA sẽ tiếp tục thanh sát mỏ uranium Gchine trước ngày 11/2/2014, thời điểm Iran hoàn thành 6 bước trong thỏa thuận đã ký kết. 

Đây cũng sẽ là chuyến thị sát Gchine đầu tiên của IAEA kể từ năm 2005. Các bước còn lại mà Iran cần thực hiện trong vòng 3 tháng là cung cấp thông tin về các lò phản ứng nghiên cứu mới, các nhà máy bổ sung làm giàu uranium, 16 cơ sở phục vụ các nhà máy điện hạt nhân và công nghệ làm giàu uranium bằng laser của nước này.

Thỏa thuận hợp tác 6 bước hồi tháng 11 vừa qua được cho là giúp làm giảm mối quan ngại của quốc tế về chương trình hạt nhân gây tranh cãi của Iran. Thỏa thuận nói trên không liên quan tới thỏa thuận mà Iran và Nhóm P5 1 đạt được ngày 24/11.

Cũng liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran, ngày 10/12, tại Vienna (Áo), đại diện Iran và Nhóm P5 1 cùng IAEA đã tiến hành thảo luận thời điểm bắt đầu thực thi thỏa thuận hạt nhân mà các bên vừa đạt được tại Hội nghị Geneva (Thụy Sĩ) vào ngày 24/11/2013.

Theo đó, Iran sẽ ngừng hoặc hạn chế một số hoạt động hạt nhân trong vòng 6 tháng để đổi lấy việc các cường quốc phương Tây nới lỏng biện pháp trừng phạt.

Ngoài việc thảo luận việc thực thi thỏa thuận hạt nhân tạm thời, các bên cũng bàn bạc việc tìm ra cơ chế giám sát tốt nhất của IAEA đối với tiến trình thực hiện.

Theo đó, tất cả các vấn đề liên quan tới chương trình hạt nhân của Iran sẽ được đặt dưới sự giám sát chặt chẽ của IAEA và trong vòng 6 tháng tới, các bên sẽ tích cực đàm phán để đạt được thỏa thuận cuối cùng. Trong thời gian này, Iran sẽ ngừng xây dựng lò phản ứng tại Arak, đồng thời chấp thuận tiến hành một loạt biện pháp thanh sát bổ sung của IAEA.

Trong diễn biến liên quan, theo VOA, ngày 11/12, tại Quốc hội Mỹ, Ngoại trưởng Kerry cho rằng thỏa thuận lâm thời giữa P5 1 với Iran mới đạt được là một diễn tiến rất tích cực cho an ninh quốc gia của Mỹ cũng như các nước đồng minh của Mỹ ở Trung Đông, kể cả Israel.

Ông Kerry kêu gọi các nghị sĩ Mỹ tạm hoãn việc thông qua biện pháp chế tài mới với Iran trong khoảng thời gian 6 tháng vì cho rằng tiến trình đàm phán có thể bị phá vỡ nếu Quốc hội không tán thành đề nghị này.

Nguyễn Vũ (tổng hợp)