Đồng bằng sông Cửu Long: Ứng phó với biến đổi khí hậu bằng quản lý nguồn nước

Những vấn đề liên quan đến nguồn nước như hạn hán, thiếu nước, lũ trái mùa, triều cường... đang ngày càng gia tăng ở đồng bằng sông Cửu Long và có xu hướng nghiêm trọng hơn trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Đổi mới phương thức quản lý nguồn nước chính là đảm bảo sự phát triển hài hòa, cân bằng ở vùng vựa lúa này.

23/08/2011 14:02

Thách thức trong quản lý nước

Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn miền Nam cho biết, việc cung cấp nước sạch an toàn cho người dân chỉ đạt 60 - 65% ở khu vực đô thị và đối với người dân ở nông thôn. Nước sinh hoạt của người dân khu vực nông thôn chủ yếu là nước sông, nước ngầm và nước mưa. Việc cung cấp nước sạch từ nguồn nước mặt đang gặp phải hai vấn đề khó khăn lớn, đó là tình trạng nhiễm mặn và nhiễm phèn nghiêm trọng.

Tác động của biến đổi khí hậu đến dòng chảy trong sông đang diễn biến rất phức tạp và ảnh hưởng đến dòng chảy của các con sông khác nhau tùy theo lưu vực. Biến đổi khí hậu làm thay đổi diễn biến mưa và dòng chảy trong các sông gây ra lũ lụt nghiêm trọng vào mùa mưa (đặc biệt ở tỉnh Bến Tre) và hạn hán vào mùa khô. Theo tính toán, dòng chảy trung bình hàng tháng nhỏ nhất sẽ giảm 26 - 29%, so với giai đoạn 1961 - 1990.

Nước biển dâng cao trên dưới 1 m, toàn khu vực sẽ có từ 15.000 - 20.000 km2 đất thấp ven biển bị ngập hoàn toàn. Lưu lượng nước sông Mê Công giảm từ 2 - 24% trong mùa khô, tăng từ 7- 15% vào mùa lũ. Hạn hán sẽ xuất hiện nhiều hơn, nước lũ sẽ cao hơn và thời gian ngập lũ cũng kéo dài hơn hiện nay. Suy giảm tài nguyên nước sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp, nghề cá, giao thông, cấp nước sinh hoạt, tăng nguy cơ cháy rừng…

Ngoài ra, nước biển dâng sẽ làm tăng độ mặn trong các sông cũng như hệ thống kênh rạch ở đồng bằng sông Cửu Long. Nước biển dâng cao 1m sẽ làm tăng thêm 334.000 ha đất bị nhiễm mặn với độ mặn 4%. Tình trạng xâm nhập mặn sâu vào bên trong đất liền xảy ra trong giai đoạn mùa khô làm thiệt hại rất lớn đến các vụ mùa, diện tích bị ảnh hưởng và tần suất xảy ra ngày càng gia tăng do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, làm thiệt hại nhiều hơn đến nền kinh tế.

Chủ động ứng phó

Xác định công tác thủy lợi có tầm quan trọng đặc biệt tại đồng bằng sông Cửu Long, các tỉnh tập trung chống ngập úng, giảm thiểu sự xâm thực của biển và thiếu nước ngọt sinh hoạt, sản xuất. Các phương án chắn sóng gió, triều cường; gia tăng diện tích rừng ngập nước chống xâm thực, điều hòa khí hậu, hạn chế tác hại do biến đổi khí hậu gây ra đã được lên kế hoạch cụ thể.

Các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long cần lập bản đồ địa hình chi tiết về các vùng ven biển, trũng; phân định các tiểu vùng theo phương án nước biển dâng và phân vùng thủy văn - thủy lực từng tiểu vùng nhằm phục vụ cho việc ứng phó trên từng tiểu vùng; dự báo các công trình hạ tầng bị đe dọa, qua đó hợp lý hóa hệ thống giao thông gắn với xây dựng các cụm, tuyến dân cư vượt lũ. Các địa phương cũng nghiên cứu, nhân rộng các giống cây, con chịu mặn, thân cao; quy hoạch lại và nâng cao hệ thống đê biển, đê sông, trước hết tại các tuyến đê xung yếu như Gành Hào - Đầm Dơi (Cà Mau, Bạc Liêu), Phong Nẫm - Kế Sách (Sóc Trăng), Gò Công Đông (Tiền Giang), Giồng Bàng (Trà Vinh); kiên cố hóa hệ thống đê bao chống lũ, các cống, đập khác.

Các công trình nước sạch đã được tiến hành xây dựng tại các tỉnh để chủ động ứng phó với hạn hán và xâm nhập mặn. Tỉnh Hậu Giang đã đưa trạm bơm nước ngọt Tám Ngàn, xã Vị Bình (huyện Vị Thủy) vào hoạt động đảm bảo việc cung cấp nước sinh hoạt cho người dân thành phố Vị Thanh và các địa bàn lân cận. Bên cạnh đó, ngành nông nghiệp tỉnh Hậu Giang còn đề xuất dự án xây dựng hồ sinh thái nước ngọt, diện tích khoảng 100ha ở huyện Vị Thủy để trữ nước ngọt phục vụ sản xuất và sinh hoạt cho người dân thành phố Vị Thanh, cũng như các địa bàn lân cận khi hạn mặn lớn xảy ra vào mùa khô hạn.

Minh Trang