Gỡ khó cho mô hình tưới tiết kiệm

Nông dân Nguyễn Bá Hán vận hành hệ thống tưới tiết kiệm. Ảnh: VGP/Huy Lâm

Dù đang trong đỉnh điểm hạn hán ở Tây Nguyên nhưng vườn cà phê và tiêu nhà anh Nguyễn Bá Hán, Thôn 15, xã Ea Ktur, huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk vẫn phát triển tươi tốt.

Lý giải về điều này, anh Hán cho biết, gia đình đã áp dụng mô hình tưới nước tiết kiệm theo công nghệ nhỏ giọt cho vườn tiêu, cà phê được 2 năm rưỡi. 

“Cách làm mới này cho hiệu quả rất rõ rệt. Việc tưới nhỏ giọt không chỉ tiết kiệm một nửa lượng nước tưới mà còn giảm được 30-35% lượng phân bón, trong khi năng suất cà phê lại cải thiện", anh Hán hồ hởi chia sẻ. 

Anh Nguyễn Lê Trung, Thôn 7, xã Eahok, huyện Cư Kuin, tỉnh Đắk Lắk cũng áp dụng mô hình tưới tiết kiệm trên cây hồ tiêu từ năm 2015. Từ ngày áp dụng công nghệ tưới này, anh thấy cành, lá tiêu phát triển mạnh và đẹp hơn.

“Tưới dí trước đây chỉ là tưới thoáng trên mặt đất, nhưng với cách tưới nhỏ giọt là tưới âm dưới đất thì sẽ giữ ẩm được nhiều hơn. Hệ thống tưới này tích hợp cả việc bón phân nên mình không mất nhiều công sức, thời gian như trước. Đêm xuống là mình đóng cầu dao rồi đi ngủ, hệ thống sẽ tự vận hành, chứ không phải trực tiếp cầm vòi để tưới vào từng gốc cây như trước”, anh Trung cho biết.

Mặc dù được đánh giá là mô hình tốt để chống chọi với hạn hán ngày càng khắc nghiệt, song với chi phí ban đầu khá lớn, từ 50-80 triệu đồng/ha, thì đây là con số không dễ để người nông dân có thể bỏ ra đầu tư, nhất là với cây cà phê. Hiện tại, dù giá cà phê đang tăng trở lại, khoảng 33.000-35.000 đồng/kg, nhưng nếu bỏ tiền ra đầu tư hệ thống này, người làm tốt thì mới ở mức hòa vốn, không có lời. 

“Họ so sánh giữa các hệ thống tưới khác rẻ hơn, như tưới béc, giá khoảng 2 triệu/sào, trong khi tưới nhỏ giọt là 6-8 triệu đồng/sào”, anh Trung chia sẻ. "Bên cạnh đó, nhiều người cũng tỏ ra e ngại về việc bảo vệ hệ thống tưới này. Bỏ ra một đống tiền đầu tư, nhưng nếu bị lấy cắp thiết bị hoặc phá hoại thì sẽ thiệt hại rất lớn".

Thiếu vốn, lo bị phá hoại nên hiện có rất ít diện tích trồng cà phê, tiêu được ứng dụng công nghệ tưới tiết kiệm. Hiệu quả tưới tiết kiệm nước đã rõ, nhưng để nhân rộng là điều không dễ dàng. 

Đẩy mạnh ứng dụng

Theo ông Lê Ngọc Báu, Viện trưởng Viện Khoa học kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên: “Lượng nước mưa ở Tây Nguyên từ 1.800-2.000 mm/năm, cây cà phê chỉ cần tưới 1.500-1.800 m³, tương đương 150 mm. Nếu chúng ta giữ được một phần của 1.800-2.000 mm thì chúng ta thừa sức tưới. Hiện nay, nguồn nước mặt ở Tây Nguyên mới chỉ đáp ứng được 30-40% nên nông dân bắt buộc phải sử dụng nước ngầm. Vấn đề ở đây là phải thay đổi nhận thức cho nông dân. Muốn nông dân thay đổi thì phải có những mô hình để cho nông dân tham quan trực tiếp, như vậy họ sẽ sẵn sàng đầu tư”.

Theo Thạc sĩ Trần Hùng, Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam, hiện nay nhận thức của bà con về tưới tiết kiệm chưa đầy đủ, chi phí đầu tư ban đầu cao, trong khi người dân lại thiếu vốn, thiếu kiến thức… nên còn e ngại khi đầu tư.

“Về phía Nhà nước, chúng ta chưa có một chương trình hỗ trợ một cách tổng thể, nhất là chính sách khuyến khích về tài chính. Chúng ta đã có Quyết định 68 của Thủ tướng, nhưng lãi suất cao khoảng 6-8%, hỗ trợ được lãi suất 2 năm đầu. Nhưng vướng mắc nhất ở đây là ngân hàng đòi hỏi bà con phải có sổ đỏ, phải có dự án… và hạn mức cho vay khoảng 100 triệu đồng. Với số tiền đó không thể xây dựng một chuỗi trồng cà phê được. Đặc biệt, ngân hàng không cho vay tín chấp mà chỉ cho vay thế chấp, đây là một nút thắt cần phải tháo thì bà con mới sẵn sàng vay để đầu tư hệ thống tưới”, ông Hùng nhấn mạnh.

Trong một cuộc làm việc gần đây nhất với các tỉnh Tây Nguyên, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Quốc Doanh chỉ đạo, trước mắt cần tiết kiệm nước triệt để, tưới để duy trì, giữ lại các vườn cây; thứ hai, tận dụng chất hữu cơ để ủ gốc nhằm giữ ẩm, tránh thoát hơi nước. Về lâu dài, giải pháp đưa ra là cần tăng cường các biện pháp tích trữ nước hiệu quả; hỗ trợ nhân rộng các mô hình tưới tiết kiệm nước cho cây trồng… “Chúng ta đã thấy được hiệu quả của việc áp dụng tiến bộ kỹ thuật này. Rất đáng mừng bà con đã tiếp cận. Tuy nhiên, chúng ta cũng phải có những chính sách cụ thể làm sao thúc đẩy quá trình ứng dụng kỹ thuật mới này một cách nhanh hơn và rộng khắp hơn”, Thứ trưởng Lê Quốc Doanh nhấn mạnh.

Thứ trưởng Lê Quốc Doanh cũng đã giao Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam chủ trì cùng các doanh nghiệp nghiên cứu căn bản các mô hình tưới tiết kiệm phù hợp với từng đối tượng cây trồng, vùng trồng để sớm nhân rộng, phổ biến cho bà con nông dân áp dụng; giao Viện Khoa học kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên xây dựng gói kỹ thuật để phát triển các cây công nghiệp một cách bền vững.

Huy Lâm