Khảo sát thực địa thiết kế kỹ thuật hồ bùn đỏ của Dự án Tổ hợp Bauxite Nhôm - Lâm Đồng và Nhà máy Alumin Nhân Cơ (Đắk Nông)

Sau sự cố hồ bùn đỏ tại Hungari, dư luận xôn xao về hồ bùn đỏ thuộc dự án Tổ hợp Bauxite - Nhôm Lâm Đồng do Tập đoàn Than & Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin) làm chủ đầu tư. Tại kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa XII, một số đại biểu cũng bày tỏ sự quan ngại về hồ bùn đỏ của dự án có thể bị vỡ do quá trình thi công, vận hành không đảm bảo thiết kế kỹ thuật (TKKT), hoặc do thiên tai gây ra… Để giải tỏa tâm lý này, củng cố lòng tin của mọi người đối với dự án, đồng thời giới thiệu một số dự án lớn của chủ đầu tư, Bộ Công Thương và Tập đoàn Vinacomin đã tổ chức đợt khảo sát trong 2 ngày (6 và 7/11/2010) dự án Tổ hợp BauxiteNhôm - Lâm Đồng và Nhà máy Alumin Nhân Cơ (Đắk Nông) với sự tham gia của ông Đặng Vũ Minh, Ủy viên TƯ Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học - Công nghệ và Môi trường (KH-CN và MT) của Quốc hội, ông Nghiêm Vũ Khải, Phó Chủ nhiệm Ủy ban cùng Thứ trưởng các Bộ: Tài nguyên và Môi trường, Công Thương; đại diện Ban Tuyên giáo TƯ và các Bộ: KH &CN, TT& TT, Công an; Viện Kỹ thuật Thủy lợi, các nhà khoa học đầu ngành về bauxite - alumin - nhôm.

Thiết kế kỹ thuật hồ bùn đỏ

Ông Nguyễn Thanh Liêm, Trưởng Ban Bauxite - Nhôm Vinacomin cho biết: Nhà máy sản xuất alumin thuộc dự án Tổ hợp Bauxite – Nhôm Lâm Đồng có công suất thiết kế giai đoạn 1 là 650.000 tấn/năm, được sản xuất bằng công nghệ Bayer (thủy luyện bằng kiềm). Công trình hồ bùn đỏ là bộ phận thuộc hợp phần công trình Nhà máy sản xuất alumin. Hồ bùn đỏ số 1 (phục vụ dự án giai đoạn 1) bố trí nằm trong thung lũng sát mặt bằng Nhà máy alumin về phía Nam - Đông Nam . Hồ bùn số 2 (phục vụ giai đoạn 2) nằm ở thung lũng cách Nhà máy 1km về phía Đông. Hồ có chức năng chứa bùn đỏ thải từ Nhà máy sản xuất alumin, đảm bảo tiêu chuẩn quốc gia về môi trường. Sau khi so sánh điều kiện áp dụng; ưu điểm, nhược điểm của 2 phương pháp thải khô và thải ướt, Tư vấn đã chọnphương pháp thải bùn đỏ bằng công nghệ uớt cho Nhà máy alumin Tân Rai và Nhà máy Nhân Cơ. Công nghệ này phù hợp với điều kiện khí hậu tự nhiên của Tây Nguyên; giảm chi phí đầu tư xây dựng và chi phí vận hành, quản lý, hoàn nguyên hồ khi ngừng hoạt động; thu hồi được xút để tái sử dụng trong sản xuất; giảm sự khuyếch tán ô nhiễm bụi từ bùn đỏ trong hồ chứa đến không khí.

Thiết kế hồ bùn đỏ Nhà máy Alumin Tân Rai gồm 2 hồ; mỗi hồ chứa được chia nhiều khoang với diện tích mỗi khoang 16ha. Ngăn cách các khoang hồ bùn đỏ là các đập đất á sét; đáy hồ và mặt dốc phía trong thành hồ được phủ bằng các lớp chống thấm để ngẳn rò rỉ dung dịch bùn đỏ ra môi trường. Các đập chắn và ngăn các khoàng chứa bùn đỏ được thiết kế với hệ số an toàn cao, chịu đựng động đất cấp 7.Thiết kế chống thấm hồ bùn đỏ gồm: nền hồ, là lớp á sét dày 250 mm, trên là 2 lớp vải địa kỹ thuật (mật độ vải 400g/m2), giữa 2 lớp vảicó lớp màng chống thấm bằng polythylene (HDPE) mật độ cao, trên cùng là lớp thoát nước ngầm bằng cát hạt thô dày 60cm với ống thu hồi nước. Bùn đỏ sau khi thải đầy mỗi khoang được chôn lấp an toàn với việc phủ lớp chống thấm, lớp đất dày 1m để trồng cây, cỏ chống sói mòn và đảm bảo cảnh quan khu vực.

Để đảm bảo lưu giữ và xử lý an toàn hồ bùn đỏ, Thủ tướng Chính phủ đã giao Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương tổ chức thẩm định TKKT hồ. Kết quả thẩm định của Hội đồng thẩm định (gồm đại diện các Bộ: Công Thương, TN&MT, KH&CN, Xây dựng, NN& PTNT, UBND tỉnh Lâm Đồng) cho thấy: Các giải pháp thiết kế về công nghệ, kiến trúc và kết cấu của các hạng mục thuộc công trình hồ bùn đỏ về cơ bản đáp ứng được các yêu cầu đề ra. Công trình hồ bùn đỏ hiện đang triển khai thi công các khoang số 1, số 2; dự kiến hoàn thành vào cuối tháng 12/2010.

Tăng cường phòng ngừa rủi ro

Mặc dù những giải pháp tổng thể đảm bảo an toàn cho hồ bùn đỏ đã được xem xét, tính toán kỹ với độ dự phòng cao, nhưng sự cố vỡ hồ bùn đỏ ở Hungari là lời cảnh báo với các dự án bauxite - alumina trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Vinaconmin đã kịp thời có các giải pháp tăng cường phòng ngừa rủi ro. ông Dương Văn Hòa, Phó Tổng Giám đốc Vinacomin cho biết: Tập đoàn đã bổ sung ngay hệ thống cống có cánh thượng lưu tại cống thoát nước qua đường tránh tỉnh lộ ĐT725 để dự phòng trường hợp xấu nhất có thể chặn bùn đỏ trong thung lũng, không để bị rò rỉ ra ngoài; đồng thời tổ chức Đoàn đi khảo sát sự cố hồ bùn đỏ tại Hungari để rút kinh nghiệm trong quá trình thi công. Bộ Công Thương đã giao cho Tập đoàn khẩn trương lựa chọn tổ chức tư vấn độc lập nước ngoài có uy tín để thẩm định lại TKKT hồ bùn đỏ Tân Rai; xây dựng và ban hành các tiêu chuẩn về bùn đỏ, thiết kế hồ và quy trình vận hành hồ, lập hàng rào bảo vệ hồ bùn đỏ; tiến hành quan trắc môi trường đối với chất lượng nước, không khí; từng bước di chuyển các hộ dân nhỏ lẻ nằm trong bán kính 1 km xung quanh hồ; lắp đặt hệ thống báo động khẩn cấp khi có nguy cơ xảy ra sự cố vỡ đập…

Hồ bùn đỏ trước Nhà máy

Yên tâm hơn với dự án

Sau khikhảo sát các công trình thuộc Dự án Bauxite - Nhôm Lâm Đồng bao gồm Nhà máy chính, hệ thống hồ bùn đỏ,đập - hồ Cai Bảng, đặc biệt là Nhà máy Alumin Nhân Cơ với diện mạo của công trình hoành tráng, bề thế trên mảnh đất thị trấn Lộc Thắng - huyện Bảo Lâm (Lâm Đồng), nhiều thành viên trong Đoàn khảo sát thấy yên tâm hơn ở dự án, nhất là hệ thống hồ bùn đỏ. Phó Chủ nhiệm Ủy ban KH-CN&MT của Quốc Hội Nghiêm Vũ Khải nói: “ Dự án tiến hành trên vị trí và các yếu tố thuận lợi, được Chính quyền và nhân dân địa phương ủng hộ. Và thực tế sau khi triển khai dự án, bộ mặt thị trấn Lộc Ngãi cũng như huyện Bảo Lâm đã có nhiều khởi sắc. Nếu như trước đây với dự án, tôi chưa yên tâm thì bây giờ tôi thấy yên tâm hơn. Chủ đầu tư đã có sự cầu thị, trách nhiệm cao trong công tác bảo vệ môi truờng; sau thảm họa hồ bùn đỏ Hungari đã kịp thời rút kinh nghiệm và có biện pháp phòng chống rủi ro đối với hệ thống hồ bùn đỏ. Theo tôi, dự án cần tiếp tục triển khai theo hướng này để đảm bảo an toàn hồ bùn đỏ, góp phần thực hiện tốt mục tiêu dự án Tổ hợp Bauxite - Nhôm Lâm Đồng.”

Thu Nga