Kiểm soát và ngăn ngừa sinh vật ngoại lai xâm hại rừng ở Việt Nam

Theo kết quả điều tra của Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam, danh mục các loài ngoại lai xâm hại rừng ở Việt Nam chia thành 5 nhóm: cạnh tranh với các loài bản địa về thức ăn, nơi sống dẫn tới làm suy giảm đa dạng sinh học (cây Bìm Bôi, Cỏ lách, Cỏ tranh, Chít...); lai giống với các loài bản địa dẫn đến suy giảm nguồn gen ( Sắn dây rừng, Rau dền gai, Xấu hổ..); ăn thịt các loài khác dẫn đến suy giảm đa dạng sinh học (Sâu róm thông, Xén tóc châu Á); phá hủy hoặc làm thoái hóa môi trường sống (Vi sinh vật hại rừng, Ong ăn lá thông, Rệp sáp) và truyền bệnh, ký sinh trùng (Nấm gây mục gỗ, Bệnh cháy là Bạch đàn, Bệnh loét thân...).

22/02/2011 18:38

TS. Phạm Quang Thu (Viện Khoa học lâm nghiệp Việt Nam) cho biết: Các loài sinh vật ngoại lai xâm hại được coi là một trong những mối đe dọa nguy hiểm nhất đến sự suy giảm về đa dạng sinh học. Sinh vật ngoại lai xâm hại là những loài không có nguồn gốc bản địa. Khi được đưa đến một môi trường mới, một loài ngoại lai có thể không thích nghi được với điều kiện sống và do đó không tồn tại được. Trong nhiều trường hợp khác do thiếu vắng các đối thủ cạnh tranh và thiên địch như ở “quê nhà” cùng với điều kiện sống thuận lợi, các loài này có điều kiện sinh sôi nảy nở rất nhanh, đến một lúc nào đó phá vỡ cân bằng sinh thái bản địa, vượt khỏi tầm kiểm soát của con người. Người ta cũng thấy rằng các hệ sinh thái bị biến đổi thường dễ bị tác động hơn các hệ sinh thái còn nguyên vẹn. Đây là một khó khăn lớn cho công tác kiểm soát và phòng ngừa tác hại của loại sinh vật này. Một tác động khác, đến nay vẫn chưa được quan tâm đúng mức, đó là các loài ngoại lai xâm hại góp phần làm xuất hiện các bệnh dịch mới hoặc tái xuất hiện các bệnh dịch cũ ảnh hưởng đến sức khỏe của con người.

Quản lý sinh vật ngoại lai và bảo vệ sự đa dạng sinh học cũng đã được các nhà quản lý và các nhà khoa học quan tâm. Việt Nam có nhiều nghị định, thông tư liên quan đến lĩnh vực quản lý các loài sinh vật ngoại lai và bảo vệ, phát triển rừng như: Luật Đất đai năm 2003, Luật Bảo vệ và Phát triển rừng năm 2004, Nghị định số 58/2002/NĐ-CP ngày 3/6/2002 ban hành Điều lệ bảo vệ thực vật; Điều lệ kiểm dịch thực vật và Điều lệ quản lý thuốc bảo vệ thực vật. Việt Nam cũng cam kết với quốc tế có các biện pháp ngăn chặn sự lây lan của các loài sinh vật ngoại lai xâm hại với nội dung là kiểm soát biên giới, các biện pháp kiểm dịch, trao đổi thông tin, xây dựng năng lực quản lý.

Năm 2003, Việt Nam gia nhập mạng lưới các loài ngoại lai xâm hại rừng vùng Châu Á - Thái Bình Dương. Mạng lưới hoạt động dưới sự trợ giúp của Tổ chức Nông Lương nhằm nâng cao nhận thức, giúp đỡ về kỹ thuật, xây dựng danh mục các loài ngoại lai xâm hại rừng cho các nước thành viên. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đề nghị các cơ quan chức năng quản lý chặt chẽ các loài sinh vật ngoại lai đồng thời đề nghị các cơ quan này rà soát văn bản quy phạm pháp luật về xuất nhập khẩu, quản lý loài ngoại lai xâm hại. Các cơ quan chức năng phải thống kê những loài ngoại lai đã nhập vào Việt Nam từ trước tới nay, đánh giá mức độ xâm hại, ảnh hưởng của chúng và đề xuất giải pháp quản lý loài ngoại lai xâm hại.

Nguyễn Hồng Điệp