Kinh tế thị trường Việt Nam phát triển đến mức nào?

Báo cáo nhận xét, việc gia nhập WTO năm 2007 là một cam kết cải cách theo hướng thị trường không thể đảo ngược của Việt Nam. Tuy nhiên khi đó, Việt Nam đã chấp nhận tình trạng là một nền kinh tế phi thị trường. Đây là một bất lợi của Việt Nam trong các vụ kiện bán phá giá. Chính phủ Việt Nam đã có nhiều nỗ lực thuyết phục các quốc gia khác nhau công nhận Việt Nam là một nền kinh tế thị trường đầy đủ.

Tính đến đầu tháng 4/2014, đã có 45 quốc gia công nhận qui chế thị trường tại Việt Nam, nhưng nhiều nền kinh tế lớn trên thế giới vẫn chưa công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường. Tuy nhiên, Báo cáo cho biết đến hết 2018 qui chế này sẽ tự động hết hiệu lực, tức việc các nước khác có coi Việt Nam là nền kinh tế thị trường hay không không còn ý nghĩa trên thực tế nữa.

Trong bối cảnh đó, dù nhóm tác giả “muốn có một nghiên cứu đánh giá để cho thế giới thấy Việt Nam đã phát triển kinh tế thị trường ở mức độ nào” như phát biểu của Viện trưởng VEPR Nguyễn Đức Thành, song báo cáo “không có ý định hướng đến việc thuyết phục các quốc gia khác công nhận nền kinh tế thị trường cho Việt Nam”.

Qua việc đánh giá độc lập với Chính phủ, báo cáo hi vọng sẽ trở thành một căn cứ để xây dựng các chính sách hoàn thiện cơ chế thị trường tại Việt Nam trong những năm tới.

Phân tích cho thấy, sau những bước đi dò dẫm cuối thấp niên 1980, nền kinh tế Việt Nam đã có những quyết định không thể đảo ngược chuyển đổi từ nền kinh tế tập trung bao cấp sang hướng nền kinh tế thị trường.

Nền kinh tế thị trường của Việt Nam đã có sự cải thiện mạnh mẽ trong giai đoạn 2000 - 2006, nổi bật là tự do kinh doanh đã có bước cải thiện nhờ sự ra đời của Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư và sự gia nhập WTO của Việt Nam vào đầu 2007. Tuy nhiên, từ năm 2007 – 2013, chưa cho sự cải thiện nào mang tính đột phá trong phát triển mức độ tự do kinh tế.

Giai đoạn từ năm 2013 đến nay là giai đoạn tập trung sửa đổi nhiều văn bản pháp luật quan trọng nhằm cụ thể hóa những nguyên tắc thị trường mới được ghi nhận trong Hiến pháp sửa đổi 2013.

Báo cáo khẳng định, về cơ bản, hệ thống pháp luật kinh tế của Việt Nam đã đảm bảo cho sự vận hành của nền kinh tế thị trường trên mọi khía cạnh kinh tế. Mặc dù vậy, vẫn còn những vướng mắc, bất cập cản trở sự vận hành bình thường, ổn định và an toàn của kinh tế thị trường, đặc biệt từ góc độ thực thi.

Báo cáo khuyến nghị, tiếp tục hoàn thiện các chế định pháp luật, đặc biệt nhấn mạnh tính minh bạch, tính khả thi, tính thị trường trong nội dung các quy định cũng như tăng cường tính nghiêm minh, hiệu quả trong thi hành pháp luật là những vấn đề quan trọng nhất mà pháp luật về kinh doanh Việt Nam cần tập trung xử lý trong thời gian tới.

Các giải pháp khác được báo cáo gợi ý nhằm đẩy mạnh quá trình phát triển nền kinh tế thị trường tại Việt Nam là nâng cao tiếng nói của doanh nghiệp, bảo vệ tốt quyền tài sản hợp pháp, tiếp tục sửa đổi Luật Đầu tư và Doanh nghiệp, tạo bước đột phá trong tự do kinh doanh, cải cách thủ tục thuế quan…

Thanh Hằng