Kỷ niệm 70 năm Ngày truyền thống người cao tuổi Việt Nam (6/6/1941-6/6/2011)

Phong tục Việt Nam ta vốn trọng người cao tuổi. Từ xa xưa đã có truyền thống, đạo lý "Kính lão, trọng thọ". Trong gia đình, người cao tuổi luôn được con cháu kính trọng, lễ phép theo đúng nền nếp “gia phong”; được người thân chăm sóc, phụng dưỡng chu đáo cho tới khi về với tổ tiên; các công việc lớn trong gia đình, trong họ đều phải tranh thủ ý kiến của người cao tuổi. Hàng năm, khi tết đến, con cháu tụ họp, trước là để cúng gia tiên, sau là chúc mừng ông bà cha mẹ tăng thêm tuổi thọ, một điều mà ai cũng mừng, cũng nhắc nhở chờ đợi. Các cụ từ 70 tuổi trở lên thường được con cháu tổ chức mừng thọ hàng năm. Ngoài xã hội, gặp người cao tuổi mọi người phải cúi đầu chào hỏi lễ phép, phải nhường bước, nhường chỗ ngồi, phải đứng lên khi người cao tuổi xuất hiện, không được ngắt lời các cụ khi thảo luận, bàn bạc vấn đề gì... Trước đây, các vị bô lão có tiếng nói rất quan trọng đối với các công việc của làng, của xã; đối với các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên thì già làng, hội đồng già làng có vai trò quyết định mọi sinh hoạt của cộng đồng. Trong phạm vi quốc gia, các triều đại phong kiến rất coi trọng các bậc lão thần; nhà vua thường tham khảo ý kiến các vị lão thần về kế sách dựng nước, giữ nước, an dân. Đặc biệt, trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên lần thứ hai, Nhà Trần đã triệu tập Hội nghị Diên Hồng lấy ý kiến các bô lão để tỏ rõ quyết tâm đánh giặc.

Sở dĩ người cao tuổi được trọng vọng là do nét đẹp trong truyền thống, phong tục Việt Nam quy định; nhưng xét về khía cạnh tự thân thì người cao tuổi là lớp người có vai trò, vị trí quan trọng đối với gia đình và xã hội. Trong gia đình, người cao tuổi là tấm gương sáng trong lao động, học tập, công hiến và nghệ thuật ứng xử; là trụ cột trong gia đình, là chỗ dựa tinh thần cho con cháu. Sự trải nghiệm và cách sống mẫu mực của người cao tuổi là tấm gương để dạy dỗ con cháu. Ông bà, cha mẹ ta dạy bảo con cháu từ dáng đi, dáng đứng, dáng ngồi ngay ngắn, đàng hoàng “học ăn, học nói, học gói, học mở”, ăn nói từ tốn, lễ phép, kính trên nhường dưới và truyền đạt dần kinh nghiệm ứng xử các tình huống cho phù hợp với chuẩn mực xã hội. Nhờ những kinh nghiệm và tri thức sống, người cao tuổi trở thành cột trụ hướng dẫn, uốn nắn cho các thành viên trong gia đình hành động theo nền nếp đã được hình thành. Chính những điều đó hình thành nên cách sống của gia đình, hình thành nên “gia phong”. Là tấm gương chăm lo giáo dục, truyền thụ văn hóa cho các thế hệ, người cao tuổi luôn có vị trí tôn kính, là sự bảo đảm cho các chuẩn mực văn hóa gia đình được duy trì và thực hiện.

Đối với xã hội, thông qua hoạt động lao động sản xuất, xây dựng đời sống văn hóa tinh thần, người cao tuổi vừa sáng tạo vừa truyền tải cho các thế hệ sau những nét văn hóa đặc sắc của các dân tộc, những làn điệu dân ca, lời ru, nhịp điệu của cồng chiêng, những giai điệu của cuộc sống… Những giá trị văn hóa ấy luôn mang theo tâm hồn, khát vọng, tình cảm của các thế hệ. Người cao tuổi là người truyền lại cho con cháu những kinh nghiệm sản xuất, các nghề truyền thống của vùng, miền, của các dân tộc. Nhờ đó, các thế hệ sau đã kế thừa kinh nghiệm của cha ông, kết hợp với tri thức mới, công nghệ mới vào lao động, sản xuất, làm ra các sản phẩm ngày càng chất lượng nhưng vẫn mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống.

Vì những lẽ trên, người cao tuổi phải được coi là nguồn lợi quý giá cho xã hội, họ sẽ còn đóng góp nhiều cho đất nước bằng những kiến thức, kinh nghiệm của họ. Ngày nay, người cao tuổi là một lực lượng chính trị, xã hội ngày càng đông đảo ở nước ta, đã và đang có những đóng góp quan trọng vào việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị ở các địa phương, là nguồn lực quý giá trong sức mạnh tổng hợp của khối đại đoàn kết toàn dân dân tộc, góp phần thúc đẩy sự nghiệp đổi mới đất nước và giữ vững ổn định chính trị - xã hội, an ninh quốc gia.

Xác định đúng đắn vị trí, vai trò của người cao tuổi, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành các chủ trương, chính sách về người cao tuổi. Ngày 27-9-1995, Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa VII) ban hành Chỉ thị số 59-CT/TW về "Chăm sóc người cao tuổi", Thủ tướng Chính phủ có Chỉ thị 117/TTg tháng 2-1996 về "Chăm sóc người cao tuổi và hỗ trợ hoạt động cho Hội Người cao tuổi Việt Nam". Từ đó đến nay, các chủ trương, chính sách đối với người cao tuổi được Đảng và Nhà nước từng bước bổ sung, thể hiện trong các Nghị quyết của Đảng và các văn bản chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đặc biệt, kì họp thứ 6, Quốc hội khóa XII (tháng 11-2009) đã thông qua Luật Người cao tuổi, thể hiện sự quan tâm lớn của Đảng, Nhà nước và xã hội đối với lớp người cao tuổi. Đại hội XI của Đảng (tháng 01-2011) đã xác định: “Quan tâm chăm sóc sức khỏe, tạo điều kiện để người cao tuổi hưởng thụ văn hóa, được tiếp cận thông tin, sống vui, sống khỏe, sống hạnh phúc. Phát huy trí tuệ, kinh nghiệm sống, lao động, học tập của người cao tuổi trong xã hội và gia đình. Tiếp tục xây dựng gia đình “ông bà, cha mẹ mẫu mực, con cháu hiếu thảo”; giúp đỡ người cao tuổi cô đơn không nơi nương tựa”.

Hiện nay, các chủ trương của Đảng và các chính sách cụ thể của Nhà nước đối với người cao tuổi đã và đang được các cấp, các ngành phối hợp triển khai thực hiện có hiệu quả. Nhờ đó, người cao tuổi trong cả nước, nhất là những vùng nông thôn, vùng sâu,vùng xa, đồng bào dân tộc thiểu số được quan tâm chăm lo cả về vật chất và tinh thần ngày một tốt hơn. Đáp lại sự quan tâm đó, người cao tuổi cả nước đang hăng hái tham gia các hoạt động xã hội, xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nếp sống văn hóa mới... làm gương và vận động con cháu đoàn kết, thực hiện tốt các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.