Môi trường trong áp lực của phát triển du lịch

Giảm giá trị tài nguyên

Ở một chừng mực nhất định, hoạt động du lịch sẽ góp phần tạo nên môi trường mới hay cải thiện môi trường theo hướng tích cực như việc xây dựng công viên xanh, hồ nước nhân tạo, các làng văn hóa du lịch. Tuy nhiên, nếu sự phát triển hoạt động du lịch không hợp lý có thể sẽ là nguyên nhân góp phần làm giảm đi các giá trị của tài nguyên, suy giảm chất lượng môi trường. Nhìn vào thực trạng phát triển của hệ thống du lịch Việt Nam thời gian qua, đáng buồn lại đang theo chiều hướng thứ hai (làm suy giảm chất lượng môi trường).

Lấy ngay sự phát triển của các khu du lịch ven biển sẽ thấy, môi trường tại nhiều bờ biển của nước ta đang nằm trong tình trạngcó nguy cơ ô nhiễm cao. Theo đánh giá của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, một trong những nguyên nhân đầu tiên là do tốc độ xây dựng tại các khu vực này quá nhanh đã tác động trực tiếp đến cảnh quan môi trường (nơi cư trú) của nhiều loài sinh vật, làm tăng nguy cơ mất cân bằng trong phát triển các hệ sinh thái. Những tác động này càng thể hiện rõ khi phát triển du lịch đến gần các khu vực có môi trường nhạy cảm như rừng ngập mặn ven biển, các vườn quốc gia, khu bảo tồn thiên nhiên

Quá trình hoạt động du lịch cũng trực tiếp tăng áp lực ô nhiễm do lượng chất thải từ hoạt động của khách tham quan và các cơ sở dịch vụ; tăng nguy cơ suy giảm đa dạng sinh học do nhu cầu về thực phẩm (đặc sản), hàng lưu niệm của du khách… Trong nhiều trường hợp, do tốc độ phát triển quá nhanh của hoạt động du lịch vượt ra khỏi nhận thức và năng lực quản lý nên đã tạo sức ép lớn đến khả năng đáp ứng của tài nguyên và môi trường, gây ô nhiễm cục bộ và suy thoái lâu dài.

Bài học nhìn từ Nha Trang

Những vấn đề nói trên không mới, song với thực tiễn phát triển du lịch ở Việt Nam, đây vẫn là lời cảnh báo. Nhìn ngay với khu vực Nha Trang, nơi có tốc độ phát triển du lịch cao thời gian qua. Kết quả khảo sáttại 13 điểm cố định trong vịnh vào mùa khô và mùa mưa, mà Ban quản lý khu bảo tồn biển vịnh Nha Trang phối hợp với viện Hải dương học thực hiện trong năm 2010 với ba nội dung: môi trường nước, môi trường trầm tích và thực vật phù du… cho thấy nhiều dấu hiệu đáng báo động. Chất lượng nước chưa đến mức báo động nhưng đã xuất hiện nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến hệ sinh thái, đa dạng sinh học ở khu bảo tồn này. Nồng độ hydrocarbon và sắt cao hơn giới hạn từ 400 - 500 nanogram/lít. Do ảnh hưởng từ sông Cái, tình trạng nhiễm bẩn vi sinh khá phổ biến, nồng độ muối dinh dưỡng, sắt, vi sinh vật tăng cao và bao trùm khắp vịnh Nha Trang, vibrio - loại vi trùng gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người gia tăng. Khu vực phía bắc vịnh Nha Trang được coi là sạch nay cũng đã bị nhiễm bẩn vi khuẩncolifom và vibrio... Những nguy cơ trên có thể làm tăng hàm lượng chất dinh dưỡng trong nước, tạo điều kiện cho một số loài vi khuẩn, tảo có khả năng gây hại phát triển, ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của các rạn san hô, làm mất cân bằng hệ sinh thái biển vịnh Nha Trang.

Đây là hậu quả của việc có quá nhiều tác động của con người vào vịnh Nha Trang trong những năm vừa qua. Ngoài nước thải sinh hoạt, rác thải của các hộ dân ven sông Cái, sông Quán Trường còn có chất thải nông nghiệp, chất thải công nghiệp xả ra vịnh. Hiện nay, dọc đường Trần Phú, Phạm Văn Đồng có rất nhiều cống thải đổ nước ra vịnh. Ngoài ra, còn do các hoạt động như nạo vét cảng, xây dựng công trình ven bờ, công trình trên các đảo trong vịnh. Theo quy định, các tàu du lịch hoạt động trên vịnh phải có nhà vệ sinh có két chứa, xử lý vi sinh và không được xả thải xuống vịnh. Tuy nhiên, đến nay trong số 160 chiếc tàu đang hoạt động, không có tàu nào thực hiện yêu cầu này.

Những nguy cơ đối với sự bền vững của tài nguyên và môi trường từ phát triển của các hoạt động du lịch không còn là cảnh báo. Bắt tay ngay ngăn chặn những tác động tiêu cực của các hoạt động này đối với môi trường sống là điều cần làm. Bởi một lẽ dễ hiểu, khi môi trường bị tàn phá, tài nguyên suy kiệt, đó cũng là lúc đặt dấu chấm hết cho ngành du lịch.

Thạch Long