Nâng cao nhận thức, hiểu biết pháp luật cho người yếu thế

Hội thảo là một phần trong dự án "Tăng cường pháp luật và tư pháp tại Việt Nam" (Dự án EU JULE" do Liên minh châu Âu (EU) và Chương trình trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tài trợ. TS. Lê Vệ Quốc, Cục trưởng Cục PBGDPL; TS. Ngô Quỳnh Hoa; Phó Cục trưởng Cục PBGDPL và TS. Đào Thị Thu An, Quản lý Dự án EU JULE đồng chủ trì.

Tham dự Hội thảo có nguyên lãnh đạo bộ, ngành Trung ương, đại diện các ban, ngành Trung ương, Sở Tư pháp các địa phương, chuyên gia, nhà khoa học, đại diện cho một số nhóm đặc thù, yếu thế

Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS. Lê Vệ Quốc, Cục trưởng Cục PBGDPL nhấn mạnh, trong tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam và bảo đảm mục tiêu cam kết "không để ai bị bỏ lại phía sau", việc tăng cường nhận thức và khả năng tiếp cận pháp luật của người dân là một phần không thể thiếu để hướng tới xây dựng một Nhà nước pháp quyền XHCN của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân. 

Ngày 11/8/2023, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 977/QĐ-TTg phê duyệt Đề án "Tăng cường năng lực tiếp cận pháp luật của người dân". Đây được coi là giải pháp toàn diện, đột phá, thực hiện mục tiêu "đổi mới nội dung, hình thức PBGDPL theo hướng lấy người dân làm trung tâm". Đặc biệt, Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới đã khẳng định quan điểm: Bảo đảm thượng tôn Hiến pháp, pháp luật và đề ra mục tiêu "Đến năm 2030, thượng tôn Hiến pháp và pháp luật trở thành chuẩn mực ứng xử của mọi chủ thể trong xã hội". 

Mặc dù thể chế, chính sách nhằm nâng cao nhận thức, pháp luật cho người dân và nhóm đặc thù, yếu thế ngày càng hoàn thiện nhưng công tác tổ chức thi hành vẫn còn nhiều vấn đề được đặt ra cần phải giải quyết, nhất là trong bối cảnh vẫn có những "vùng trũng" về thông tin pháp luật, hiểu biết pháp luật của người dân và nhóm đặc thù, yếu chế còn hạn chế. 

Do đó, Cục PBGDPL đã phối hợp với nhóm chuyên gia và UNDP tại Việt Nam xây dựng các báo cáo nghiên cứu để phục vụ việc xây dựng, ban hành Chiến lược nâng cao nhận thức và hiểu biết pháp luật của người dân, trọng tâm vào nhóm đặc thù, yếu thế trong thời gian tới, trong đó nghiên cứu kỹ về bối cảnh, yêu cầu, nội dung, hình thức PBGDPL và các nhiệm vụ, giải pháp nhằm nâng cao nhận thức, hiểu biết pháp luật của người dân và nhóm đối tượng đặc thù, yếu thế.

TS. Đào Thị Thu An, Quản lý Dự án EU JULE cho biết từ năm 2019, Cục PBGDPL đã phối hợp với UNDP tại Việt Nam, các nhóm chuyên gia để tổ chức triển khai thực hiện, từ việc tiến hành khảo sát, đánh giá thực trạng nhận thức và nhu cầu hiểu biết pháp luật của các nhóm đối tượng yếu thế, tập trung vào phụ nữ, trẻ em, người nghèo, người khuyết tật, người dân tộc thiểu số… tại 6 tỉnh Hà Giang, Hòa Bình, Thanh Hóa, Đắk Nông, Kiên Giang và Đồng Tháp. 

Trên cơ sở khảo sát, nhóm chuyên gia đã xây dựng "Báo cáo nghiên cứu về sự cần thiết xây dựng Chiến lược nâng cao nhận thức và hiểu biết pháp luật cho người dân, trọng tâm vào nhóm yếu thế". Qua đó, xác định đối tượng đặc thù, yếu thế là những người có hiểu biết pháp luật còn hạn chế, gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận thông tin pháp luật so với nhóm đối tượng khác. Để thu hẹp khoảng cách và sự chênh lệch về nhận thức pháp luật, tạo sự cân bằng trong tiếp cận thông tin pháp luật, đảm bảo quyền con người, quyền công dân thì việc nghiên cứu chuyên sâu các nội dung liên quan, gắn với nội dung trực tiếp của dự thảo Chiến lược như bối cảnh, yêu cầu, mục tiêu, nội dung, hình thức PBGDPL, nhiệm vụ, giải pháp thực hiện là rất quan trọng..

Sau phần trình bày tóm tắt đối với 03 chuyên đề của TS. Nguyễn Quỳnh Liên, Trưởng ban Ban Dân chủ, giám sát và phản biện xã hội (Mặt trận Tổ quốc Việt Nam), Hội thảo đã nhận được các ý kiến góp ý, trao đổi, thảo luận sôi nổi của các chuyên gia, người làm công tác thực tiễn từ trung ương đến địa phương, các tổ chức đại diện cho người khuyết tật. 

Kết luận Hội thảo, TS. Ngô Quỳnh Hoa, Phó Cục trưởng Cục PBGDPL khẳng định: Hội thảo đã đạt mục tiêu, yêu cầu đề ra với nhiều ý kiến phát biểu đa dạng, thể hiện tâm huyết, trách nhiệm, nhiều ý tưởng mới xuất phát từ thực tiễn triển khai công việc của đội ngũ chuyên gia, các nhà quản lý tại địa phương, cơ sở và đặc biệt ý kiến của các tổ chức đại diện cho chính đối tượng thụ hưởng của chiến lược này. 

"Trên cơ sở ý kiến của các đại biểu tham dự, Cục PBGDPL sẽ phối hợp với nhóm chuyên gia để nghiên cứu, tiếp thu, hoàn thiện các chuyên đề nghiên cứu nêu trên", TS. Ngô Quỳnh Hoa khẳng định.

Và đặc biệt trong bối cảnh Nghị quyết số 27-NQ/TW đã khẳng định quan điểm "Bảo đảm thượng tôn Hiến pháp và pháp luật... Đến năm 2030, thượng tôn Hiến pháp và pháp luật trở thành chuẩn mực ứng xử của mọi chủ thể trong xã hội…". Do đó, công tác PBGDPL nhằm nâng cao nhận thức pháp luật và khả năng tiếp cận pháp luật của người dân nói chung, cho nhóm đối tượng đặc thù, yếu thế nói riêng càng trở nên cấp thiết. Điều này, đòi hỏi những người quản lý, người triển khai công tác này cần phải có sự thay đổi một cách toàn diện, sâu sắc từ tư duy, nhận thức đến cách làm, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn của cuộc sống trong quá trình thể chế hóa chiến lược khi được ban hành trong thời gian tới.

LS