Nền tảng để Nhà nước điều hành giá cả linh hoạt, minh bạch

Tại phiên thảo luận tổ của Quốc hội chiều 3/11 về dự án Luật Giá (sửa đổi), các đại biểu cho rằng việc giao thẩm quyền bình ổn giá cho UBND cấp xã là phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Rà soát kỹ giữa quy định với thực tế triển khai

Phát biểu tại tổ, đại biểu Lê Thị Ngọc Linh (Đoàn Cà Mau), thống nhất với sự cần thiết sửa đổi Luật Thống kê nhằm bảo đảm phù hợp thực tiễn và đáp ứng yêu cầu quản lý trong giai đoạn mới.

Đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo cần quy định rõ các loại báo cáo thống kê bắt buộc, tần suất, hình thức và đầu mối chịu trách nhiệm thực hiện, bảo đảm việc tổ chức triển khai đồng bộ, tránh chồng chéo. Đồng thời, cần bổ sung điều khoản chuyển tiếp để quá trình thực hiện không bị gián đoạn khi luật có hiệu lực.

Về thẩm quyền ban hành chế độ báo cáo thống kê, đại biểu đề nghị rà soát kỹ giữa quy định của Bộ Tài chính với thực tế triển khai tại địa phương, tránh mâu thuẫn, đồng thời bảo đảm phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Đáng chú ý, đại biểu cũng đề xuất bổ sung quy định về quyền của cá nhân được điều tra thống kê, nhằm thống nhất với các quy định của Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân năm 2025 và Luật An toàn thông tin mạng năm 2015. Việc này, theo đại biểu, sẽ tăng cường bảo vệ thông tin cá nhân và củng cố sự đồng thuận của người dân trong hoạt động thống kê, góp phần nâng cao chất lượng, độ tin cậy và tính minh bạch của số liệu thống kê quốc gia.

Thảo luận về Dự án Luật Giá (sửa đổi), đại biểu Lê Thị Ngọc Linh cho rằng, việc giao thẩm quyền bình ổn giá cho UBND cấp xã là phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Tuy nhiên, đại biểu lưu ý cần đánh giá kỹ tính khả thi, nhất là về nguồn nhân lực và điều kiện thực hiện ở cấp xã, nhằm bảo đảm việc triển khai hiệu quả, sát thực tế và tránh hình thức.

Đại biểu đề nghị phân cấp linh hoạt: UBND tỉnh quy định khung giá, còn UBND cấp xã quy định mức giá cụ thể, phù hợp với đặc thù từng địa bàn, góp phần điều tiết thị trường và bảo vệ quyền lợi người dân.

Bình ổn bằng thể chế kinh tế thị trường, chứ không phải bằng mệnh lệnh hành chính

Góp ý vào Luật Giá (sửa đổi), đại biểu Nguyễn Như So (Đoàn Bắc Ninh) nhấn mạnh trong bối cảnh kinh tế thế giới tiếp tục biến động mạnh, áp lực lạm phát và rủi ro đứt gãy chuỗi cung ứng vẫn hiện hữu, yêu cầu hoàn thiện thể chế quản lý giá càng trở nên cấp thiết. 

Luật Giá sửa đổi lần này không chỉ nhằm khắc phục những bất cập của khuôn khổ pháp lý hiện hành; thể chế hoá quan điểm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước về tổ chức chính quyền địa phương hai cấp gắn với đẩy mạnh phân cấp, phân quyền mà còn tạo nền tảng để Nhà nước điều hành giá cả một cách linh hoạt, minh bạch và phù hợp với quy luật thị trường.

Trong số các nội dung trọng tâm, theo đại biểu Nguyễn Như So, cơ chế bình ổn giá là mắt xích cần được xem xét một cách căn cơ nhất. Bởi đây là công cụ trực tiếp tác động đến ổn định kinh tế vĩ mô, đời sống nhân dân và niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp. 

Thực tiễn thời gian qua cho thấy, nếu cơ chế bình ổn giá không được thiết kế khoa học, dựa trên năng lực cung ứng và các tín hiệu thị trường, thì chính sách rất dễ trở nên hình thức, thậm chí phản tác dụng.

Để góp phần hoàn thiện dự thảo luật, đại biểu Nguyễn Như So đã làm rõ 3 nhóm vấn đề trọng yếu còn vướng mắc trong cơ chế bình ổn giá.

Một là, cần tiếp tục rà soát và hoàn thiện danh mục hàng hoá dịch vụ bình ổn giá nhằm giúp việc điều hành, kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô trước các tác động của kinh tế toàn cầu cũng như biến đổi khí hậu. Danh mục này phải được xây dựng trên cơ sở khoa học, phản ánh đúng tính chất thiết yếu, mức độ rủi ro biến động giá, cũng như khả năng và chi phí can thiệp của Nhà nước. Bình ổn giá phải được thực hiện đúng đối tượng, đúng thời điểm, đúng công cụ thì mới phát huy hiệu quả.

Đại biểu cũng cho rằng việc duy trì thức ăn chăn nuôi và thức ăn thủy sản trong danh mục hàng hóa bình ổn giá là không còn phù hợp, cần nghiên cứu, xem xét kỹ lưỡng để đảm bảo tương thích với quy luật vận hành của kinh tế thị trường và thực tiễn sản xuất kinh doanh hiện nay.

Thứ nhất, giá thức ăn chăn nuôi, thức ăn thuỷ sản thời gian qua đã tương đối ổn định, không còn biến động bất thường như giai đoạn trước. Thị trường đã hình thành cơ chế cạnh tranh khá minh bạch, với sự tham gia của nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước. Khi giá cả đã tự điều tiết được bằng quy luật cung - cầu, thì việc áp dụng biện pháp hành chính để bình ổn sẽ trở nên không cần thiết.

Thứ hai, giá thức ăn chăn nuôi hiện nay phụ thuộc chủ yếu vào yếu tố bên ngoài. Hơn 80% nguyên liệu sản xuất phải nhập khẩu từ nước ngoài, trong đó giá ngô, đậu tương, lúa mì chịu tác động trực tiếp từ giá thế giới cùng với chi phí vận chuyển và biến động tỉ giá. Do vậy, Nhà nước không thể “bình ổn” được những yếu tố nằm ngoài khả năng kiểm soát. Nếu vẫn áp dụng cơ chế bình ổn giá trong bối cảnh đầu vào tăng mạnh, doanh nghiệp sản xuất sẽ chịu rủi ro lớn, bị ép biên lợi nhuận, thậm chí lỗ nặng dẫn đến thu hẹp sản xuất, gây thiếu hụt nguồn cung trong nước. Cuối cùng, người chăn nuôi vẫn là đối tượng chịu thiệt.

Thứ ba, việc can thiệp hành chính vào giá cả của một ngành có tính thị trường cao như thức ăn chăn nuôi dễ dẫn đến biến dạng thị trường, làm giảm tính cạnh tranh, kìm hãm đổi mới công nghệ và đầu tư mở rộng sản xuất. Thay vì giúp nông dân, chính sách này có thể khiến thị trường trì trệ, làm mất động lực phát triển bền vững của ngành chăn nuôi.

Vì vậy, theo đại biểu cần loại bỏ thức ăn chăn nuôi, thức ăn thủy sản ra khỏi danh mục hàng hóa bình ổn giá, và chuyển sang điều tiết bằng các công cụ kinh tế thị trường. Cụ thể, Nhà nước cần tập trung hỗ trợ phát triển vùng nguyên liệu trong nước, giảm phụ thuộc vào nhập khẩu; có chính sách hỗ trợ dự trữ nguyên liệu chiến lược cho doanh nghiệp; tăng cường minh bạch thông tin thị trường, giúp nông dân và doanh nghiệp chủ động kế hoạch sản xuất, tiêu thụ.

"Chúng ta cần bình ổn bằng thể chế kinh tế thị trường, chứ không phải bằng mệnh lệnh hành chính. Khi thị trường vận hành thông suốt, cạnh tranh công bằng và minh bạch, đó mới chính là nền tảng vững chắc để bảo đảm lợi ích lâu dài cho cả doanh nghiệp và người chăn nuôi", đại biểu tỉnh Bắc Ninh nhấn mạnh. Đây không chỉ là vấn đề kỹ thuật trong quản lý giá, mà còn là bước đi cần thiết trong quá trình hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bảo đảm Nhà nước kiến tạo, thị trường vận hành thông suốt và người dân, doanh nghiệp cùng được hưởng lợi.

Nhóm vấn đề thứ hai là về các biện pháp bình ổn giá, đại biểu So phân tích: Điều 19 luật hiện hành đã quy định khá đầy đủ và thiết thực. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy hiệu quả của công tác bình ổn giá không chỉ phụ thuộc vào công cụ điều hành, mà cốt lõi nằm ở năng lực bảo đảm nguồn cung hàng hóa. Đối với các mặt hàng khan hiếm nguồn cung thiếu hụt (như mặt hàng xăng dầu) thì dù áp dụng bất kỳ biện pháp bình ổn nào, kết quả cũng chỉ mang tính tình thế, khó duy trì ổn định lâu dài.

Vì vậy, bình ổn giá cần được nhìn nhận trong tổng thể chính sách phát triển kinh tế vĩ mô, gắn với chiến lược đảm bảo an ninh cung ứng và nâng cao năng lực sản xuất trong nước. Nhà nước phải ưu tiên hàng đầu cho các chính sách hỗ trợ mang tính nền tảng về thuế, tín dụng, đất đai, năng lượng và hạ tầng logistics nhằm khuyến khích doanh nghiệp đầu tư mở rộng sản xuất, tăng khả năng dự trữ, chủ động nguồn hàng thiết yếu và giảm phụ thuộc vào nhập khẩu. 

Chỉ khi chủ động được nguồn cung, chúng ta mới có thể bình ổn giá một cách thực chất, bền vững, qua đó góp phần giữ ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và củng cố niềm tin của người dân và cộng đồng doanh nghiệp đối với năng lực điều hành của Chính phủ.

Nhóm vấn đề thứ ba là về tổ chức thực hiện bình ổn giá, đại biểu Nguyễn Như So phân tích: Tại điểm b khoản 2 Điều 20 luật hiện hành, phân cấp cho uỷ ban nhân dân tỉnh có thẩm quyền xem xét, quyết định, áp dụng các biện pháp và thời hạn bình ổn giá tại phạm vi địa phương. Tuy nhiên, việc trao quyền rộng nhưng không đi kèm cơ chế kiểm soát tương ứng sẽ tiềm ẩn nhiều rủi ro trong thực thi. Khi thiếu cơ chế kiểm tra, giám sát chéo giữa các địa phương, nguy cơ chênh lệch giá, phân mảnh thị trường, thậm chí cạnh tranh không lành mạnh giữa các vùng là điều hoàn toàn có thể xảy ra. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tính minh bạch của thị trường, mà còn làm suy giảm hiệu lực của chính sách bình ổn giá ở tầm quốc gia.

Vì vậy, đại biểu Nguyễn Như So đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu thiết lập cơ chế giám sát tập trung của Bộ Tài chính, bảo đảm thống nhất trong điều hành giá, hài hòa giữa phân cấp và kiểm soát quyền lực, qua đó hạn chế tình trạng “mỗi nơi một giá" và củng cố niềm tin vào sự ổn định của thị trường trên phạm vi cả nước.

Hải Liên