Nghệ sĩ Lê Bá Đảng và nghệ thuật của tình yêu đất nước

Tác phẩm Châu chấu đá voi.

Bảo tàng Cách mạng Việt Nam đang trưng bày các tác phẩm mỹ thuật về đề tài chiến tranh cách mạng của họa sĩ Lê Bá Đảng - Việt kiều tại Pháp. Triển lãm do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế phối hợp tổ chức.

50 tranh và tác phẩm điêu khắc giới thiệu tại triển lãm là một phần rất nhỏ được chọn ra từ hàng trăm tác phẩm mỹ thuật thuộc nhiều chủ đề, chất liệu khác nhau trong kho tàng đồ sộ của họa sĩ Lê Bá Đảng qua hơn 60 năm sáng tạo nghệ thuật.

Đáng chú ý là các bộ sưu tập tranh về Chiến thắng Điện Biên Phủ, Đường mòn Hồ Chí Minh... Đặc biệt hơn cả, có một số tác phẩm được thể hiện bằng một phần xác máy bay B.52 của Mỹ bị bắn rơi ở Việt Nam tháng 12/1972, được đồng chí Xuân Thủy mang sang Pháp tặng họa sĩ.

Tại đây có bản chụp, phóng to lời kêu gọi của các nghệ sĩ, trí thức tại Pháp đòi Chính phủ Mỹ chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam trong thập niên 60 của thế kỷ trước. Lời kêu gọi này có chữ ký của nhiều văn - nghệ sĩ Pháp nổi tiếng, trong đó có hoạ sĩ Picasso, nhà thơ Aragon, hoạ sĩ Lê Bá Đảng...

Hoạ sĩ Lê Bá Đảng năm nay 91 tuổi, vì lý do sức khỏe nên ông không về Việt Nam được. Tham dự cuộc triển lãm lần này cùng với đông đảo bạn bè, có hai người em trai của ông là Lê Bá Phiếu và Lê Bá Khiếu. Ông Lê Bá Phiếu không dấu nổi những giọt nước mắt xúc động khi nói về tâm nguyện của anh trai mình.

“Anh tôi là người nghệ sĩ lúc nào cũng nhớ tới quê hương. Những tác phẩm làm từ xác máy bay B-52 đã theo anh tôi đi khắp Châu Âu, lần này trở lại về Hà Nội. Anh tôi hy vọng những tác phẩm này sẽ mãi mãi nằm ở Bảo tàng cách mạng Việt Nam”, ông nói.

Lời kêu gọi chống chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam của giới nghệ sĩ và trí thức Pháp.

Họa sĩ Lê Bá Đảng sinh năm 1921 tại làng Bích La Đông, Quảng Trị. Ông sang Pháp năm 1939 và năm 1948 tốt nghiệp Học viện Nghệ thuật Toulouse, lập nghiệp ở Paris và trở thành một hoạ sĩ nổi tiếng ở Châu Âu. Tranh của ông đã được trưng bày tại nhiều trung tâm văn hóa lớn trên thế giới như Pháp, Đức, Anh, Nhật và nhiều nhất là ở Hoa Kỳ. Ông hiện sống ở Pháp và đã nhiều lần triển lãm nhiều nơi trên thế giới, trong đó có 5 lần tại Việt Nam.

Năm 1989, Hoạ sĩ Lê Bá Đảng được nhận giải thưởng “Nghệ sĩ có tài năng lớn và tư tưởng nhân đạo” của Viện Quốc tế Saint Louis (Mỹ). Năm 1992, ông được đưa vào danh mục “Những người có tên tuổi trên thế giới” của Trung tâm Tiểu sử quốc tế thuộc Đại học Tổng hợp Cambridge (Anh). Năm 1994, ông được Nhà nước Pháp tặng “Huân chương Văn hoá nghệ thuật”. Và năm 2005, ông được nhận danh hiệu “Vinh danh nước Việt”.

Tháng 6/2006, Trung tâm Nghệ thuật Lê Bá Đảng đã ra đời bên bờ sông Hương của TP Huế thơ mộng. Hiện Trung tâm lưu giữ hơn 300 tác phẩm nghệ thuật của nghệ sĩ.

Theo nhà văn Tô Nhuận Vỹ - người vừa sang Pháp tiếp nhận đợt trao hiện vật thứ 5 từ họa sĩ - trong sáng tác, ông luôn lấy quê hương làm niềm cảm hứng chủ đạo. Có một điều xuyên suốt trong mọi tác phẩm của ông, dù là chất liệu gì, hoặc về đề tài gì..., tất cả đều toát lên tình cảm về quê hương đất nước Việt Nam, về cha mẹ, về quê hương, về con người. Ông được chào đón nồng nhiệt ở nhiều nơi trên thế giới cũng vì tâm hồn thuần khiết Việt Nam ấy.

Nghệ thuật của Lê Bá Đảng là sự kết hợp tinh tế, nhuần nhuyễn của vẻ đẹp hai nền văn hóa Âu- Á, được thể hiện trên nhiều chất liệu, phong phú và đa thể loại như sơn dầu, màu nước, acrylic, màu in trên lụa, giấy tổng hợp và các chất do họa sĩ chế tạo. Cùng với tranh là một số tác phẩm điêu khắc gỗ, inox, xác máy bay B52 Mỹ, kim loại... Ông cũng đã có những bức tranh hai mặt mà mỗi mặt đều là tác phẩm nghệ thuật.

Đặc biệt, triển lãm lần này còn giới thiệu một số tác phẩm nghệ thuật được giới nghiên cứu nghệ thuật và người hâm mộ vinh danh là "Không gian nghệ thuật Lê Bá Đảng"- một không gian điêu khắc với ngôn ngữ hoàn toàn riêng biệt. Ở đây, tác phẩm nghệ thuật là một niềm ký ức bao la về cội nguồn, là ký ức nhân loại, không còn ranh giới giữa nghệ thuật và cuộc đời, giữa hội họa và thiên nhiên. Ông tâm sự: "Tôi không muốn chỉ dùng chất liệu người ta thường dùng, tôi dùng tất cả những gì mà tạo hóa cho con người để sáng tạo mỹ thuật. Tôi không làm tranh, không làm tượng mà chỉ làm cái đẹp".

Trải qua hơn nửa thế kỷ sống, cống hiến đời mình cho nghệ thuật, ông đã gặt hái nhiều thành công lớn, là niềm tự hào cho nghệ thuật nước nhà và nhân loại.

Sau khi kết thúc triển lãm (ngày 20/5/2011), tác giả sẽ trao tặng một số tác phẩm cho Bảo tàng Cách mạng Việt Nam nhằm hưởng ứng cuộc vận động hiến tặng hiện vật cho Bảo tàng. Đây là những hiện vật quý bổ sung cho pho sử chiến tranh cách mạng Việt Nam hiện có ở bảo tàng này để phục vụ khách tham quan, nghiên cứu.

Một số tác phẩm tại triển lãm:

Các tác phẩm trong bộ sưu tập Đường mòn Hồ Chí Minh

Một số tác phẩm trong bộ ký họa Chiến thắng Điện Biên Phủ

Một số tác phẩm làm từ xác máy bay B52 Mỹ bị bắn rơi tại Hà Nội tháng 12/1972, do đồng chí Xuân Thủy sang Pháp tặng họa sĩ, được điêu khắc năm 1973.

Mai Hồng