Ông Nguyễn Văn Thắng, Phó Giám đốc Sở Công Thương (Bình Định): Thất thu thuế từ hoạt động khai thác bán quặng thô titan quá lớn

Trước tình hình khai thác, chế biến và tiêu thụ titan của các doanh nghiệp (DN) trên địa bàn tỉnh diễn biến phức tạp, UBND tỉnh Bình Định đã ra Thông báo số 129/TB-UBND về việc “Tạm dừng việc vận chuyển titan thô tiêu thụ nội địa bán ra ngoài tỉnh…”. Thông báo trên vừa ban hành, có 8 DN đã gửi “Đơn kêu cứu” lên Thường trực Tỉnh ủy và UBND tỉnh. Sau đó, có thông tin UBND tỉnh lại cho phép DN bán titan thô ra ngoài tỉnh. Ông Nguyễn Văn Thắng, Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh cho biết:

Không có văn bản nào cho phép các DN khai thác titan bán quặng thô. Ngược lại, theo chủ trương của CP, Bộ CT và UBND tỉnh thì sản phẩm titan được phép xuất khẩu phải có hàm lượng tinh quặng ilmenite (TiO2 ≥ 52% và khuyến khích chế biến sâu quặng titan ra các sản phẩm như ilmenite hoàn nguyên, xỉ titan, pigment, titan kim loại… Đáng lưu ý, trong nội dung các hồ sơ dự án khai thác titan của các DN thì cũng không có DN nào ghi trong hồ sơ là sau khi khai thác quặng thô đem đi bán, mà sản phẩm khai thác được tuyển tinh tại xưởng đạt tiêu chuẩn xuất khẩu ilmenite ≥ 52% và rutile, zircon, monazite...

Bên cạnh đó, hầu hết các giấy phép do UBND tỉnh cấp cho các DN khai thác khoáng sản titan cũng đều xác định công suất khai thác bao gồm các sản phẩm: ilmenite, zircon, rutile, monazite, magnetit đạt tiêu chuẩn chất lượng xuất khẩu theo quy định. Thế nhưng, khi được cấp giấy phép, nhiều DN chỉ khai thác quặng thô rồi đem bán mà không đầu tư thiết bị tuyển từ, tuyển điện để tuyển ra sản phẩm đạt tiêu chuẩn xuất khẩu. Điều đó cho thấy, chính các DN đã tự mâu thuẫn với dự án do mình trình xin cấp phép và không thực hiện đúng các quy định ghi trong giấy phép khai thác đã được cấp cho DN.

* Vậy thực chất của “câu chuyện titan” ở Bình Định là thế nào?

- Vừa qua, thực hiện chỉ đạo của UBND tỉnh, Sở CT đã yêu cầu 8 DN có “Đơn kêu cứu” sao gửi hợp đồng đã ký bán quặng thô titan ra ngoài tỉnh và đề nghị các DN khai thác, chế biến titan trên địa bàn tỉnh báo cáo quặng titan thô tồn kho để tổng hợp, báo cáo UBND tỉnh; đồng thời chủ trì, phối hợp với Cục Thuế tỉnh và Cục Hải quan tỉnh để xác định các loại thuế, phí của các DN khai thác, chế biến titan trên địa bàn tỉnh đã nộp trong năm 2010 và 9 tháng của 2011. Kết quả, đến nay có 7 DN cung cấp hợp đồng mua bán titan thô với các DN ngoài tỉnh. Giá bán thấp nhất là 506 ngàn đồng/tấn; cao nhất là 950 ngàn đồng/tấn; giá phổ thông là 660 ngàn đồng/tấn.

Trong khi các DN có nhà máy tuyển tinh hoặc có nhà máy chế biến sâu titan trong tỉnh mua với giá từ 1,2 triệu đồng/tấn trở lên thì các DN không có nhà máy không muốn bán; còn nếu chịu bán thì ghi hóa đơn với giá thấp hơn so với giá thực thu mà các DN phải hạch toán đầu vào để tính giá thành. Vì sao vậy? Phải chăng là để trốn thuế? Qua xác minh từ Sở CT các tỉnh Thái Nguyên, Nam Định, Thanh Hóa, Phú Yên, Phú Thọ và TP Hải Phòng, chúng tôi được biết: Có 7 DN khai thác, chế biến titan trên địa bàn tỉnh Bình Định ký hợp đồng bán quặng titan thô với 10 DN ngoài tỉnh. Tuy nhiên, theo xác nhận của Sở CT các tỉnh thì các DN bên mua đều không có nhà máy chế biến tinh quặng đạt tiêu chuẩn xuất khẩu theo quy định. Như vậy, số quặng titan thô ký hợp đồng bán đi đâu? Riêng vấn đề “tồn kho quặng titan thô” theo phản ảnh của một số DN, qua xác minh, chỉ có 3 DN (Công ty CP Đầu tư và Dịch vụ HBC, Công ty CP Khoáng sản Mỹ Đức và Chi nhánh Công ty CP Thanh niên tại Bình Định) có tổng số lượng tồn kho (đến 25.10.2011) là 6.663,2 tấn.

* Và, “hệ lụy” của việc khai thác, xuất thô titan là gì, thưa ông?

Vừa qua, chúng tôi đã phối hợp với Cục Thuế tỉnh và Cục Hải quan Bình Định tiến hành xác định các loại thuế, phí của các DN khai thác, chế biến titan trên địa bàn tỉnh đã nộp trong năm 2010 và 9 tháng năm 2011. Kết quả là, đối với các DN có nhà máy tuyển tinh hoặc chế biến sâu, số tiền nộp ngân sách bình quân trong năm 2010 là 446.728 đồng/tấn; 9 tháng đầu năm 2011 là 396.570 đồng/tấn. Đối với các DN không có nhà máy tuyển tinh hoặc chế biến sâu, số tiền nộp ngân sách bình quân trong năm 2010 là 13.781 đồng/tấn; 9 tháng đầu năm 2011 là 53.159 đồng/tấn. Như vậy, trong năm 2010, số tiền nộp ngân sách bình quân theo tấn sản phẩm của các DN có nhà máy tuyển tinh hoặc chế biến sâu nhiều gấp…. 32 lần so với các DN không có nhà máy tuyển tinh hoặc chế biến sâu; 9 tháng đầu năm 2011 gấp 7 lần. Điều đáng nói là sản lượng ghi trong giấy phép cấp cho DN thì DN có nhà máy tuyển tinh hoặc chế biến sâu chỉ hơn 1,35 lần (345.747/255.345 tấn/năm) so với 10 DN không có nhà máy tuyển tinh hoặc chế biến sâu. Điều đó chứng minh rõ ràng rằng: Việc thất thu thuế thu nộp ngân sách và phí môi trường của các DN nói trên là quá lớn. Cụ thể, năm 2010 các DN không có nhà máy tuyển tinh hoặc chế biến sâu đã làm thất thu 110,456 tỉ đồng và 9 tháng 2011 các DN này làm thất thu 88,783 tỉ đồng, và cũng không tạo ra một đồng kim ngạch xuất khẩu ra nước ngoài nào cho tỉnh.

Điều đáng nói, không chỉ Nhà nước thất thu thuế mà hoạt động khai thác bán quặng thô titan trên địa bàn tỉnh thời gian qua đã gây nên tình trạng mất an ninh trật tự xã hội ở một số xã ven biển; tạo ra những bức xúc về cạnh tranh không lành mạnh với các DN có nhà máy chế biến sâu; đồng thời gây nên sự bất bình đẳng giữa các DN. Đặc biệt, thời gian qua, UBND tỉnh và các địa phương, ban, ngành chức năng trong tỉnh đã phải mất nhiều thời gian, công sức, kinh phí để giải quyết hậu quả…

* Xin cảm ơn ông!

Viết Hiền