Phần II-Thị trường dầu mỏ: Đại gia tranh đấu, ai chịu trận?

Mặc dù đã tăng sản lượng khai thác lên đáng kể, từ 9,6 triệu thùng/ngày (vào quý IV/2014) lên 10,5 triệu thùng/ngày trong tháng 6/2015 (theo số liệu của  Petromatrix, Thụy Sỹ, thì con số này phải vào khoảng 11 triệu thùng/ngày), nguồn thu ngân sách của Saudi Arabia vẫn bị giảm đáng kể. Với giá 100USD/thùng, quốc gia này thu về 631 triệu USD/ngày, nhưng với mức giá như trong tháng 6, nguồn thu đã giảm xuống chỉ còn khoảng 340 triệu USD/ngày (mặc dù sản lượng đã tăng thêm trên 1 triệu thùng/ngày). Theo công bố chính thức từ phía Chính phủ nước này, thâm hụt ngân sách năm 2015 của Saudi Arabia sẽ vào khoảng 39 tỉ USD tương đương khoảng 5% GDP. Tuy nhiên, theo tính toán của IMF, thâm hụt ngân sách trong năm nay của quốc gia này sẽ chiếm khoảng 20% GDP. Còn theo ý kiến của các chuyên gia mà Financial Times tham khảo thì thâm hụt ngân sách trong năm nay sẽ khoảng 130 tỉ USD, khiến tăng trưởng kinh tế của nước này từ mức 3,6% năm 2014 giảm còn 3,3% trong năm nay và sau đó khó mà vượt ngưỡng 2,7%.

Cũng chỉ vì quyết tâm giữ và giành thị phần bằng mọi giá của Riyadh mà nhiều nước thành viên trong khối OPEC mà điển hình như Venezuela, Nigeria, Libya, Algeria… đều lao đao. Theo trang Oilprace.com thì tại kỳ họp thường niên của OPEC vào tháng 12 tới, một nhóm các nước sản xuất và xuất khẩu dầu mỏ mà đứng đầu là Venezuela và Algeria sẽ công khai chống lại các quốc gia vùng Vịnh mà thủ lĩnh là Saudi Arabia vì đã để giá dầu ở mức quá thấp trong một thời gian dài và không có động thái gì nhằm thay đổi cục diện.

Nhờ giá dầu duy trì ở mức cao trong một thời gian dài mà “cuộc cách mạng dầu khí đá phiến” đã bùng nổ ở Mỹ. Sức hấp dẫn của nó đã khiến rất nhiều nhà đầu tư đã đổ hàng trăm tỉ USD vào lĩnh vực này. Cùng với những công nghệ tiên tiến, sản lượng khai thác đã gia tăng nhanh chóng và nhất là khi lãi suất tín dụng tại Mỹ gần như bằng 0 thì các cơn sóng đầu tư ồ ạt “ném tiền” cho hoạt động này. Mặc dù giá dầu từ lâu đã và đang thấp hơn giá thành dầu mỏ được khai thác tại Mỹ, nhưng do các công ty này vẫn còn khá “xông xênh” về vốn và do đã ký được hợp đồng cung cấp cho cả năm 2015 từ hồi cuối năm 2014, khi mà mức giá còn khá cao và vì vậy chưa có biến động lớn xảy ra. Tuy nhiên, Bộ năng lượng Mỹ đã lên kế hoạch từ tháng 9 tới giảm mức khai thác dầu đá phiến 93.000 thùng/ngày và tổng mức khai thác dầu đá phiến của nước này mỗi ngày sẽ là 5,27 triệu thùng.

Theo dự báo, nếu tình trạng giá dầu thấp còn tiếp diễn thì ngành khai thác dầu đá phiến của Mỹ sẽ rơi vào trạng thái “ngủ đông”, kéo theo nạn thất nghiệp gia tăng.

Nguồn thu từ dầu khí cho ngân sách của Mỹ là không đáng kể. Tuy nhiên, những mất cân đối trong các dòng chảy tài chính, tín dụng đã bắt đầu xuất hiện. Đó là chưa kể tới những sắc đỏ đến nhức mắt trên các thị trường chứng khoán toàn cầu trong suốt những ngày qua càng làm cho các lĩnh vực đầu tư thêm bế tắc.

Trong một thời gian dài, LB Nga luôn là “đại gia” thứ hai về sản xuất và xuất khẩu dầu khí sau Saudi Arabia. Giá dầu tụt dốc đúng vào lúc quốc gia này đang bị Mỹ và phương Tây cấm vận do xung đột gia tăng ở vùng Donbass (Ukraine). Rất may cho Nga khi trước đó nước này đã tích cóp được một lượng dự trữ ngoại tệ đủ nhiều để “cầm cự”. Thêm vào đó, do chính sách thả nổi (thậm chí phá giá) đồng ruble nên thâm thủng ngân sách trong 6 tháng đầu năm 2015 chỉ ở mức 3,7% GDP tương đương với 1.050 tỉ ruble, vẫn thấp hơn cái giá mà Saudi Arabia phải trả (do không phá giá đồng nội tệ của mình). Để nâng cao hiệu quả, cũng giống như Saudi Arabia, LB Nga đang chuyển hướng đẩy mạnh xuất khẩu các sản phẩm của dầu mỏ, nhất là dầu diesel (dùng cho ô tô và cho hệ thống sưởi đốt) vào thị trường châu Âu.

Khó khăn lớn nhất mà LB Nga đang phải hứng chịu đó là khi nguồn tiền về dầu khí đang rất hạn hẹp thì các dòng tiền đầu tư hoặc tín dụng lại bị Mỹ và phương Tây chặn lại. Hy vọng về hợp tác đầu tư với Trung Quốc cũng không mấy sáng sủa vì quốc gia này cũng đang phải “oằn mình” với những khó khăn dồn dập.

Là nước nhập khẩu dầu khí lớn nhất toàn cầu nên về lý thuyết Trung Quốc đang hưởng lợi. Tuy nhiên, do giá của rất nhiều mặt hàng tiêu dùng của Trung Quốc đã “nằm ngủ” suốt hơn 2 năm qua và vì vậy giá dầu giảm lại càng làm cho tình trạng này thêm trầm trọng. Giá dầu thấp đã kéo theo các chi phí cho sản xuất tại các thị trường “đầu ra” của hàng “made in China” giảm xuống và vì thế đã và đang làm khó cho nền kinh tế Trung Quốc.

Nhờ các tiến bộ về công nghệ khai thác ra đời  đúng vào thời điểm giá dầu cao, tại Canada, phong trào “đãi cát ra dầu” đã nở rộ. Canada đứng thứ 5 thế giới về khai thác dầu mỏ. Tuy nhiên, đây là lĩnh vực khai thác phức tạp và đắt đỏ nhất vì thế khi giá dầu giảm, ngành khai thác dầu của Canada đã trở thành “tội đồ” gây nên những biến động về kinh tế mà cụ thể là mức tăng trưởng GDP chậm lại (theo dự báo của Bank of America Merrill Lynch, mức giảm sẽ là 0,6% GDP), đồng dollar Canada mất giá (hiện nay, tỉ giá đang là 0,8 USD/1CAD, dự báo đến cuối năm sẽ là 0,7USD/1CAD)…

“Cuộc chiến dầu mỏ” được khơi mào và diễn ra trong bối cảnh hầu hết các nền kinh tế lớn đều đang có vấn đề. Và như một vòng luẩn quẩn, kinh tế suy thoái thì nhu cầu về dầu khí giảm trong khi sản lượng khai thác lại tăng thì ắt giá dầu mỏ sẽ phải thấp, các dòng tiền dư thừa sẽ ngày càng cạn kiệt… Theo Financial Times (dựa trên số liệu của công ty tư vấn Wood Mackenzie), một loạt các công ty lớn về dầu khí đã đóng băng không đầu tư cho một loạt dự án với tổng số vốn lên tới 200 tỉ USD. Có 46 dự án trong số này với trữ lượng lên tới 5,6 tỉ thùng thuộc các công ty BP, Royall Dutch Sell, Chevron, Statoil và Woodside Petroleum bị đình chỉ.

Nguồn dầu mỏ trên thế giới dễ khai thác ngày càng ít dần, điều này cũng có nghĩa chi phí để khai thác được một thùng dầu sẽ ngày càng cao. Ngay cả việc Chính phủ Iran kỳ vọng sẽ tăng mạnh việc khai thác dầu trong thời gian tới, nhưng do cả một thời gian dài không được đầu tư đúng mức nên theo đánh giá khối lượng gia tăng sẽ không được như mong muốn.

Trên thực tế, nhu cầu về dầu mỏ của toàn nhân loại luôn tăng trong rất nhiều thập kỷ qua và vì thế có thể trong ngắn hạn, do cung nhiều hơn cầu và do những lý do nào đó mà giá dầu biến động và lao dốc.

Nhu cầu về dầu mỏ trên toàn cầu luôn tăng trong nhiều thập kỷ qua.

Chính vì thế, khó có thể nói ai là người được hưởng lợi trong bối cảnh như hiện nay.