Quảng Ninh: Những kết quả ghi nhận trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị VHPVT các dân tộc

Lễ hội đình Giang Võng (TP Hạ Long) được phục dựng lại sau nhiều năm bị mai một.

Từ phục dựng...

Theo thống kê chưa đầy đủ, từ năm 1999 tới nay, Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch đã phối hợp triển khai thực hiện được rất nhiều đề án sưu tầm, phục dựng, bảo tồn các giá trị văn hóa phi vật thể như: Tục hát Soóng Cọ của đồng bào Sán Chỉ ở xã Húc Động, Then cổ, lễ hội đình Lục Nà (Bình Liêu); lễ cấp sắc của người Dao Thanh Phán ở xã Đồng Lâm, Hội làng Bằng Cả (dân tộc Dao Thanh Y), hát dân ca Dao (Hoành Bồ); hát dân ca miền biển ở làng chài xã Thắng Lợi, Lễ hội đình Quan Lạn (Vân Đồn), Lễ Đại Phan, hát Soọng Cô của người Sán Dìu, xã Bình Dân (Vân Đồn); rồi Lễ hội đình Trà Cổ (Móng Cái), Lễ hội đền Cửa Ông (Cẩm Phả), lễ hội đình Mễ Sơn (xã Xuân Sơn, Đông Triều), lễ hội đình Đầm Hà (Đầm Hà), lễ hội Xuống đồng (Yên Hưng), lễ hội đình làng Dạ (xã Thanh Lâm, Ba Chẽ), lễ hội đình Giang Võng (Hạ Long), phục dựng một số sinh hoạt văn hóa dân gian của ngư dân làng chài Cửa Vạn trên Vịnh Hạ Long. Và năm 2009, dự án “Bảo tồn bản văn hóa người Dao Thanh Y thôn Chín Gian, xã Bằng Cả, huyện Hoành Bồ” đã được triển khai v.v..

Nhiều trong số các giá trị văn hóa này theo thời gian đã gần như chìm vào quên lãng, mai một, đang có nguy cơ thất truyền và nhiều giá trị di sản văn hóa phi vật thể hiện chỉ còn tồn tại ở một số người già cả của làng. Bởi vậy, việc sưu tầm, phục dựng rất có ý nghĩa trong công tác bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Thực tế cho thấy, sau đó cùng với việc phục dựng các lễ hội truyền thống, các kiến trúc đình, chùa liên quan thì các giá trị văn hóa này đã phát huy giá trị rất lớn trong đời sống người dân. Hay như việc sưu tầm, phục dựng các làn điệu hát giao duyên của ngư dân làng chài Cửa Vạn trên Vịnh Hạ Long hứa hẹn sẽ là một sản phẩm du lịch hấp dẫn nếu có hướng phát huy phù hợp...

Đến kế thừa và phát huy

Với lần tổ chức gần đây nhất là năm 2007 thì Quảng Ninh đã 3 lần tổ chức thành công Ngày hội văn hóa các dân tộc tỉnh Quảng Ninh với nhiều hoạt động văn hóa hấp dẫn như ca, múa, nhạc mang tính truyền thống; trưng bày, giới thiệu các sản vật tiêu biểu của địa phương; thi trang phục dân tộc truyền thống và đặc biệt là giới thiệu văn hóa ẩm thực với những món ăn, đồ uống là đặc sản tiêu biểu của địa phương, từ cách chế biến, cách thưởng thức gắn với phong tục tập quán văn hóa ẩm thực đậm bản sắc của mỗi dân tộc… Thông qua Ngày hội, đồng bào các dân tộc có dịp trao đổi, học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau trong công tác bảo tồn, giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống ở địa phương, tăng tình đoàn kết gắn bó và giao lưu văn hóa giữa các dân tộc...

Từ Ngày hội văn hóa các dân tộc của tỉnh, sau này nhiều địa phương đã tổ chức được Ngày hội văn hóa của riêng mình đứng riêng lẻ hoặc gắn với các lễ hội của huyện, xã. Điểm đáng nói nữa là, cũng từ đây, nhiều lễ hội truyền thống đã bị mai một hàng chục năm, thời gian qua đã được khôi phục lại như: Lễ hội đình Lục Nà (xã Lục Hồn, Bình Liêu), Lễ hội Xuống đồng ở Hà Nam (Yên Hưng), Lễ hội đình Giang Võng (TP Hạ Long), Lễ hội đình Đầm Hà (Đầm Hà)... Việc phục hồi lại các lễ hội truyền thống gắn kết với các giá trị văn hóa phi vật thể như đã nói trên đã góp phần làm sống động đời sống văn hóa tinh thần của bà con vùng lễ hội, nhất là ở khu vực miền Đông.

Sau khi phục hồi, các lễ hội dân gian truyền thống của các dân tộc Quảng Ninh ngày càng được phát huy và có sức hút, sức lan tỏa lớn trong đời sống người dân. Khởi đầu từ phục dựng Lễ hội đình Lục Nà của đồng bào dân tộc Tày, Bình Liêu được thực hiện năm 2006, thì sau đó, lễ hội của các dân tộc ít người trên địa bàn tỉnh ngày càng khởi sắc hơn ở các huyện Tiên Yên, Bình Liêu, Ba Chẽ, Hải Hà, Đầm Hà, Hoành Bồ, Vân Đồn. Sinh động, hấp dẫn, các lễ hội này ngày càng được tổ chức một cách quy mô, bài bản, thu hút sự tham gia của đông đảo người dân. Qua đây, bà con có dịp trình diễn, giới thiệu các nét văn hóa tiêu biểu của dân tộc mình như các điệu hát, điệu múa, tiếng khèn, chơi các môn thể thao hay giới thiệu các món ăn truyền thống ...

Không chỉ là các sinh hoạt văn hóa dân gian có sự hỗ trợ của nhà nước mà ngay các địa phương cũng đã hình thành và phát triển mạnh phong trào xã hội hóa các hoạt động văn hóa, đặc biệt là các hoạt động văn hóa dân gian trong lễ hội truyền thống. Người dân dưới sự hướng dẫn của chính quyền, tự đứng ra tổ chức lễ hội truyền thống tạo thành những sân chơi văn hóa lành mạnh cho bà con. Phong trào trình diễn các giá trị văn hóa dân gian: dân ca, dân vũ, dân nhạc và các trò chơi dân tộc truyền thống v.v.. từ chỗ chỉ là lẻ tẻ ở một vài người qua các lễ hội này đã phát triển rộng rãi hơn, có nơi thành phong trào của toàn xã. Thực tế cho thấy, các lễ hội này không những là nơi giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc của bà con mà thông qua đó, nhiều phong tục tập quán tốt đẹp của người dân tộc thiểu số cũng đã được khôi phục lại một cách rất tự nhiên và được phát huy giá trị ngay trong cuộc sống. Tới đây, hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa các dân tộc chắc chắn còn tiến xa hơn nữa khi chương trình xây dựng nông thôn mới của tỉnh được hiện thực hóa, trong đó chú trọng thúc đẩy phát triển văn hóa truyền thống các dân tộc Quảng Ninh.

Theo QN