Sản xuất lương thực Việt Nam hướng đến cân bằng sinh thái

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết những tiến bộ rất lớn trong giảm nghèo của Việt Nam đã được Liên Hợp Quốc và nhiều tổ chức quốc tế đánh giá rất cao. Trong đó, vấn đề đảm bảo an ninh lương thực đã góp phần vào chỉ số giảm nghèo của Việt Nam.

Ngành nông nghiệp đối diện với các biến chuyển của đời sống

Trong chia sẻ của mình, Bộ trưởng Lê Minh Hoan một lần nữa nhấn mạnh nền nông nghiệp Việt Nam đang đứng trước 3 "biến" rất lớn đó là: Biến đổi khí hậu, biến động thị trường và biến chuyển xu thế tiêu dùng.

Tuy nhiên, ngành nông nghiệp Việt Nam đã rất chủ động tâm thế trước những biến động này.

Đối với bất ổn về kinh tế và chuỗi cung ứng toàn cầu, nông nghiệp được xác định với vai trò trụ đỡ. Tuy nhiên để thực thi vai trò này không hề đơn giản vì nông nghiệp Việt Nam vẫn sản xuất quy mô nhỏ, nông dân vẫn là người dễ bị "tổn thương", nhất là đối với những bất ổn, cũng như biến động trong tiếp cận xu thế thương mại trên thế giới. 

Bên cạnh đó, do nhiều năm để đảm bảo an ninh lương thực và xuất khẩu, đặc biệt là ngành hàng lúa gạo thì phương thức canh tác, thâm dụng tài nguyên là thách thức rất lớn đối với môi trường, đa dạng sinh học trong khi nhu cầu tiêu dùng trên thế giới khắt khe hơn, đảm bảo về chất lượng, an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc… Đó cũng là thách thức với Việt Nam.

Trước tình hình này, Việt Nam đã có chiến lược tổng thể trong nông nghiệp để đảm bảo an ninh lương thực và từng bước nâng cao đời sống người nông dân.

Gần đây, ngày 28/3/2023, Chính phủ Việt Nam đã ban hành "Kế hoạch hành động quốc gia chuyển đổi hệ thống lương thực thực phẩm minh bạch, trách nhiệm và bền vững đến năm 2030". Chiến lược nhằm mục tiêu chuyển đổi hệ thống lương thực, thực phẩm từ sản xuất, chế biến, phân phối đến tiêu dùng minh bạch, trách nhiệm và bền vững đảm bảo vững chắc an ninh lương thực, nâng cao thu nhập, chất lượng sống của người dân, đảm bảo môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của Việt Nam và tham gia trách nhiệm với thế giới.

Hành động này của ngành nông nghiệp cũng hướng tới việc ứng phó với "2 biến" còn lại, đó là biến chuyển thị trường và xu thế tiêu dùng.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh Việt Nam chuyển đổi hệ thống lương thực thực phẩm gắn liền với nông nghiệp sinh thái, tích hợp đa giá trị, nâng cao năng lực cạnh tranh, tăng cường khả năng chống chịu trước các "cú sốc" lớn và góp phần nâng cao uy tín và sử dụng thương hiệu sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam.

Việc chuyển đổi này không chỉ diễn ra trong ngành nông nghiệp mà cả liên ngành đã vào cuộc. Cùng với sự tham gia của cả hệ thống từ Trung ương đến địa phương, khu vực công và khu vực tư, đồng thời tận dụng nguồn tài trợ từ các tổ chức quốc tế, Việt Nam đã có những bước tiến tích cực như hiện nay.

Ông Hoan cho biết để tiếp tục chuyển đổi hệ thống lương thực, thực phẩm, Việt Nam đề ra các nhiệm vụ như: Rà soát, đánh giá hoàn thiện cơ chế, chính sách, quy chuẩn, tiêu chuẩn trong sản xuất, chế biến và tiêu dùng theo hướng minh bạch trách nhiệm, bền vững; phát triển cung ứng đầu vào cho sản xuất; phát triển nông nghiệp; phát triển hệ thống chế biến và phân phối; thúc đẩy hệ thống tiêu dùng...

Thách thức chính là cơ hội

Việt Nam đã có nhiều cam kết mạnh mẽ để tham gia hệ thống lương thực, thực phẩm thích ứng thông minh. Tuy nhiên, những tác động ngày càng nghiêm trọng, dịch bệnh toàn cầu là thách thức rất lớn để sử dụng tài nguyên bền vững hơn để thể hiện đa dạng nguồn sinh kế của nông dân.

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan khẳng định: "Việt Nam xem việc chuyển đổi hệ thống lương thực, thực phẩm có vai trò quan trọng trong nỗ lực đạt được mục tiêu phát triển bền vững".

Theo Bộ trưởng Lê Minh Hoan, tại COP 26, Việt Nam đã đưa ra cam kết phấn đấu đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 và hai cam kết khác có liên quan chặt chẽ đến ngành nông nghiệp. Đó là cam kết tham gia sáng kiến "Giảm phát thải khí methan toàn cầu" và cam kết thực hiện "Tuyên bố Glasgow về rừng và sử dụng đất".

Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho biết thêm Bộ NN&PTNT đang triển khai xây dựng Kế hoạch giảm nhẹ phát thải khí nhà kính ngành nông nghiệp giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050, bao gồm kế hoạch "Giảm phát thải khí metha trong lĩnh vực nông nghiệp đến 2030".

Nói về "Kế hoạch hành động quốc gia chuyển đổi hệ thống lương thực thực phẩm minh bạch, trách nhiệm và bền vững ở Việt Nam đến năm 2030", Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho rằng cần rà soát, đánh giá và hoàn thiện cơ chế, chính sách, các quy trình, tiêu chuẩn, quy chuẩn cho sản xuất, chế biến và tiêu dùng lương thực thực phẩm theo hướng minh bạch, trách nhiệm và bền vững.

Chính phủ cũng cần chỉ đạo các bộ ngành phát triển hệ thống cung ứng đầu vào cho sản xuất nông nghiệp theo hướng minh bạch, trách nhiệm và bền vững. Phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng minh bạch, trách nhiệm và bền vững.

Cùng với đó, đẩy mạnh phát triển hệ thống chế biến và phân phối lương thực thực phẩm và thúc đẩy thực hành tiêu dùng lương thực thực phẩm theo hướng minh bạch, trách nhiệm và bền vững.

Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh Việt Nam đang tiến hành quá trình cơ cấu lại ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững, có tính đến các yếu tố mới nảy sinh như tự do hóa thương mại, biến đổi khí hậu, nông nghiệp thông minh và kiểm soát thất thoát lương thực.

Với sự hỗ trợ của các tổ chức Liên Hợp Quốc (FAO, UNDP, UNIDO…), các tổ chức quốc tế, cộng đồng nhà tài trợ, ngành nông nghiệp, Bộ NN&PTNT đang đề xuất Thủ tướng Chính phủ việc thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo lương thực thực phẩm; xây dựng Chương trình 1 triệu ha lúa chất lượng cao và phát thải thấp; triển khai thực hiện Thỏa thuận chi trả giảm phát thải vùng Bắc Trung Bộ; thí điểm tính toán dấu chân các bon cho chuỗi lúa gạo, cà phê, thanh long và tôm…

Đỗ Hương