Sê San - dòng sông ánh sáng

Mực nước hồ thủy điện Ialy đã được cải thiện - Ảnh Chinhphu.vn

Chạy một tháng bằng ba tháng

Ông Tạ Văn Luận, Giám đốc Công ty Thủy điện Ialy không giấu nổi niềm vui: Tây Nguyên thực sự bước vào mừa mưa đã được hai tháng. Trên dòng Sê San hồi cuối tháng 5 đã có lũ tiểu mãn nên mực nước các hồ thủy điện đã được cải thiện đáng kể.

Ông cho biết, năm qua, do lưu lượng nước về các hồ thấp, chỉ đạt 73% lượng nước trung bình nhiều năm và bằng 61% lượng nước năm 2009 nên cả hồ Pleikrong và hồ Ialy chỉ tích được 41% của 1,7 tỷ m3. Sự thiếu hụt nước nghiêm trọng đã khiến sản lượng điện của công ty mất đi 650 triệu kWh.

4 tháng đầu năm nay, công ty chỉ phát được 640 triệu kWh, đạt 15% kế hoạch mà Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) giao. Nhân lúc nước về ít, Công ty quyết định lần lượt đưa 8 tổ máy của 3 nhà máy vào  trung, đại tu trước mùa mưa lũ. Từ đầu tháng 7 đến nay, các tổ máy đã chạy tối đa công suất với sản lượng điện bình quân 24 triệu kWh/ngày, chỉ thấp hơn 3 triệu kWh so với sản lượng thiết kế.

Có khả năng trong tháng 7 này, cả 3 nhà máy sẽ đạt khoảng 660 triệu kWh, bằng sản lượng của cả 3 tháng đầu năm cộng lại. Với tình hình  thủy văn khả quan như thế này năm nay Công ty sẽ sản xuất được  4,5 tỷ kWh (kế hoạch giao 3,5 tỷ kWh).

Sông Sê San mùa mưa 2011 - Ảnh Chinhphu.vn

Dòng sông ánh sáng

 Hợp thành bởi hai nhánh chính là sông Đakbla và sông Krôngpoko, sông Sê San chảy từ hướng Đông Bắc sang Tây Nam dãy Trường Sơn, qua địa phận hai tỉnh Gia Lai và Kon Tum.

Với tổng chiều dài 237km, diện tích lưu vực 11.450 km2, Sê San là một trong các nhánh sông lớn của lưu vực hạ du sông Mê Kông.  

Với những lợi thế về tự nhiên, dòng chảy, độ dốc, lưu vực sông Sê San đã được Chính phủ phê duyệt  xây dựng 7 công trình thuỷ điện, chiếm 11,3% tổng tiềm năng thuỷ điện toàn quốc. Cụ thể, Thủy điện Pleikrông (công suất 100 MW), Ialy (720 MW), Sê San 3 (260 MW), Sê San 3A (108 MW), Sê San 4 (360 MW), Sê San 4A (63 MW) và thuỷ điện Thượng Kon Tum (220 MW) với tổng công suất 1.831 MW, với sản lượng điện khoảng  8,5 tỷ kWh/năm.

Công ty Thủy điện Ialy đang quản lý và vận hành 3/7 nhà máy thuỷ điện trên dòng Sê San, bao gồm: Ialy, Sê San 3 và Pleikrông với tổng công suất 1.080 MW, được đánh giá chỉ sau Thuỷ điện Hoà Bình (1.920MW) về công suất cho đến thời điểm hiện nay.

Trong đó, nhà máy thuỷ điện Ialy đi vào vận hành sớm nhất (năm 2000), tiếp theo là Sê San 3 (năm 2006) và Pleikrông (năm 2009).  

Nhà máy Ialy là công trình thuỷ điện được xây dựng đầu tiên ở Tây Nguyên, lớn nhất trong hệ thống bậc thang thuỷ điện sông Sê San. Đây cũng là công trình có hiệu quả nhất trong 3 nhà máy công ty quản lý. Riêng các năm 2002, 2009 nhà máy vượt sản lượng điện thiết kế bình quân năm là 3,680 tỷ kWh, các năm khác đều gần đạt hoặc bằng sản lượng thiết kế.  

Do có mưa nên vụ cà phê này sẽ bội thu - Ảnh Chinhphu.vn

Nhà máy Sê San 3, công trình lớn thứ 3 trong hệ thống bậc thang thuỷ điện trên sông Sê San, do tận dụng lòng sông nên  trong quá trình xây dựng không phải đền bù, tái định cư; công tác xây dựng gọn gàng, không dàn trải.  Do nằm phía hạ lưu của nhà máy Ialy, tận dụng sự điều tiết của nhà máy Ialy nên hiệu suất cao, từ năm 2007 đến nay, nhà máy Sê San 3 thường xuyên bằng hoặc vượt sản lượng thiết kế bình quân 1,221 tỷ kWh/năm.  

Ông Luận cho biết thêm, các công trình thuỷ điện không chỉ tham gia cắt lũ vào mùa mưa mà còn tăng lượng nước vào mùa khô với sản lượng 1,7 tỷ m3 từ hai hồ Pleikrông và Ialy.

Thuỷ điện Pleikrông là một ví dụ, nó có ý nghĩa quan trọng đối với hệ thống bậc thang trên sông Sê San. Công trình vừa có nhiệm vụ phát điện, vừa điều tiết lũ về hồ chứa nhằm hạn chế đến mức thấp nhất việc xả nước thừa vào mùa mưa.  

Hiệu quả xã hội  

Từ khi các công trình thuỷ điện được xây dựng trên dòng Sê San, cơ sở hạ tầng, đời sống dân cư trong vùng dự án ngày càng phát triển. Hàng trăm km đường giao thông nối quốc lộ 14B vào nhà máy Ialy và từ nhà máy Ialy vào nhà máy Sê San 3 được xây dựng mới. Theo đó, bộ mặt các buôn làng trong khu vực đã đổi thịt, thay da. Buôn làng nào cũng có điện, đường, trường, trạm, những ngôi nhà xây hiện đại xen giữa các rẫy cà phê và bạt ngàn rừng cao su đang cho mủ.

Những con đường vào vùng dự án - Ảnh Chinhphu.vn

Không chỉ mang lại hiệu quả về kinh tế, hàng năm, các công trình thuỷ điện trên dòng Sê San còn đóng góp vào ngân sách địa phương hai tỉnh Gia Lai và Kon Tum hàng trăm tỷ đồng.

Chỉ tính riêng 3 công trình do Công ty Thuỷ điện Ialy quản lý, năm 2009  đóng góp 382 tỷ đồng từ nguồn thuế tài nguyên nước và thuế VAT; trong đó, Kon Tum là 210 tỷ đồng, bằng 26% GDP của tỉnh và Gia Lai là 172 tỷ đồng, bằng 9% GDP của tỉnh. Năm nay, do bắt đầu áp dụng thu phí môi trường rừng 20 đ/kWh theo quyết định của Chính phủ đối với tất cả các công trình thuỷ điện để địa phương trồng rừng thì con số này đã tăng lên 550 tỷ đồng cho hai tỉnh Gia Lai và Kon Tum, trong đó thuế tài nguyên nước và VAT là 450 tỷ đồng, còn lại là phí môi trường rừng.  

Năm nào Công ty Thuỷ điện Ialy cũng được Chủ tịch UBND hai tỉnh Kon Tum và Gia Lai tặng Bằng khen về thành tích đóng góp ngân sách cho địa phương. Đã 10 năm nay, Công ty còn được UBND hai tỉnh đánh giá cao trong công tác điều hành, điều tiết hồ chứa khi xả lũ.  

Minh Huệ