Sóng gió làng nghề:Bài 1: Mộc mỹ nghệ qua thời hoàng kim

* Khó khăn chung Nghề mộc mỹ nghệ tập trung ở xã Xuân Tâm (huyện Xuân Lộc) được gần 30 năm nay. Lúc đầu chỉ có một vài hộ gia đình, sau mở rộng ra hơn 20 cơ sở sản xuất. Thời hoàng kim của nghề mộc mỹ nghệ vào khoảng năm 2000-2006, lúc ấy hầu hết các cơ sở được các chủ hàng ở TP. Hồ Chí Minh đặt hàng để xuất khẩu sang Mỹ, Pháp, Trung Quốc, Đài Loan... Nhiều khách hàng nước ngoài còn đến trực tiếp các cơ sở đặt hàng với số lượng lớn. Ông Nguyễn Đại ở ấp 2, xã Xuân Tâm là người đầu tiên đưa nghề mộc mỹ nghệ về Xuân Lộc, cho hay: “Trước năm 2008, nghề làm bàn ghế, kệ, tượng từ gốc cây khá thuận lợi. Mỗi sản phẩm xuất xưởng, chủ cơ sở lời từ 40-60%. Nhưng gần 3 năm nay, do ảnh hưởng của suy giảm kinh tế, hàng làm ra rất khó bán, giá cả bấp bênh. Nhiều cơ sở không trụ nổi phải ngưng hoạt động”. Ông Triệu Phú Quý ở ấp 6, xã Xuân Tâm trong xưởng mộc của mình. Ảnh: H.GIANG Thời hoàng kim, ở Xuân Tâm có đến trên 20 cơ sở sản xuất mộc mỹ nghệ với đội ngũ thợ lành nghề lên đến hàng trăm người, thì hiện nay chỉ còn khoảng 11 cơ sở nhưng đa số hoạt động cầm chừng. Số thợ giỏi nghề đã giảm một nửa. Ngoài khó khăn đầu ra, nguồn nguyên liệu để sản xuất ngày càng bị thu hẹp, giá tăng lên gấp 2-4 lần. Trước đây, nguồn nguyên liệu đa số mua trong tỉnh, còn hiện nay các cơ sở phải qua tỉnh Bình Thuận, Ninh Thuận và xuống miền Tây mới mua được. Do vậy, ngoài giá nguyên liệu tăng cao, các cơ sở còn tốn thêm tiền vận chuyển nguyên liệu từ xa về. Bên cạnh đó, công thuê thợ cũng tăng gấp đôi, trong khi sản phẩm bán ra chỉ tăng 10-15% so với trước. Vì thế, chỉ những chủ cơ sở rất yêu nghề mới còn gắn bó và chấp nhận thăng trầm cùng nghề. Anh Nguyễn Đức Hồng, chủ cơ sở gỗ mỹ nghệ ở ấp 3, xã Xuân Tâm kể: “Tôi gắn bó với nghề mộc mỹ nghệ đã hơn 10 năm, làm nghề này đòi hỏi có sự đam mê lẫn khéo tay. Tôi bắt đầu từ làm thợ, sau đó có vốn mở cơ sở sản xuất riêng. Nhưng mấy năm nay, đầu ra của mộc mỹ nghệ khó khăn, có những đợt thiếu vốn không trụ nổi, tôi phải đóng cửa cơ sở 3-4 tháng. Song nghề này gắn với tôi như cái nghiệp nên tôi vay vốn mở lại cơ sở”. * Tương lai có sáng sủa? Theo các chủ cơ sở sản xuất gỗ mỹ nghệ ở Xuân Tâm, từ tháng 6-2011, đầu ra của sản phẩm có hé mở thuận lợi hơn. Các cơ sở bắt đầu nhận được đơn đặt hàng và đang khôi phục lại sản xuất. Tuy nhiên, do một thời gian dài hàng ế ẩm, bị ngâm vốn, một số cơ sở chấp nhận bán hàng dưới giá thành nên rất thiếu vốn để đầu tư mở rộng sản xuất. Ông Triệu Phú Quý, chủ cơ sở mộc mỹ nghệ ở ấp 6, xã Xuân Tâm cho hay: “Để giữ nghề, trong 3 năm qua, tôi thường xuyên phải chấp nhận bán sản phẩm không lãi, đôi khi còn phải chấp nhận lỗ để thu hồi vốn quay vòng tiếp. Hơn 3 tháng nay, đầu ra ổn định hơn và đã có khách đến đặt hàng với số lượng lớn, song tôi không dám ký hợp đồng vì thiếu tiền để mở rộng sản xuất. Vay vốn ngân hàng đòi hỏi phải có tài sản thế chấp và vay cũng không được nhiều, còn vay ngoài lãi suất lên đến 25%/tháng. Vì thế, tôi đành chấp nhận làm ăn nhỏ”. Khó khăn lớn nhất của các cơ sở mộc mỹ nghệ tại Xuân Lộc hiện nay là thiếu vốn để mua nguyên liệu mở rộng sản xuất. Tuy đã có đơn đặt hàng song không ít cơ sở vẫn đóng cửa vì không xoay ra vốn. Ông Nguyễn Đại nói: “Tôi là tổ trưởng tổ hợp tác mộc mỹ nghệ. Thấy các hội viên thiếu vốn, tôi đã đứng ra vay tín chấp nhưng không được. Là người đầu tiên đưa nghề mộc mỹ nghệ về vùng đất Xuân Tâm, nay nhìn nghề bị mai một dần tôi thấy xót xa, cũng không biết phải làm sao để giữ được nghề”. Nghề làm bàn ghế, tượng từ gốc, rễ cây một thời nổi danh và sản phẩm được xuất khẩu qua những thị trường lớn như: Mỹ, Pháp, Trung Quốc, Đài Loan… Đây cũng là một trong những nghề truyền thống được tỉnh xếp vào danh sách cần hỗ trợ lưu giữ và phát triển. Thế nhưng hiện nay, nghề này đang co cụm lại và nếu không có những hỗ trợ kịp thời, nghề truyền thống này sẽ mất dần. Theo Báo Đồng Nai