Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng: Doanh nghiệp Nhà nước là lực lượng nòng cốt trong phát triển, giữ vai trò chủ đạo của nền kinh tế đất nước

Qua 5 năm thực hiện, hoạt động sắp xếp, đổi mới phát triển doanh nghiệp cho thấy kinh tế xã hội tăng trưởng mạnh, hầu hết các doanh nghiệp phát triển hiệu quả và đồng bộ, đầu tư nước ngoài vào Việt Nam tăng vọt, mức sống người lao động nâng cao... đúng như lộ trình mà Đảng, Nhà nước và Chính phủ đã đề ra.

Báo cáo tại hội nghị, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Phạm Viết Muôn - Phó trưởng Ban Chỉ đạo Đổi mới và phát triển doanh nghiệp cho biết: Tính đến hết tháng 8/2006, cả nước đã sắp xếp được 4.447 doanh nghiệp (DN), trong đó cổ phần hóa 3.060 DN. Riêng từ năm 2001 đến nay, đã sắp xếp được 3.830 DN nhà nước; trong đó cổ phần hóa 2.472 DN, giao 178 DN, bán 107 DN, khoán, cho thuê 29 DN, sáp nhập, hợp nhất 459 DN, giải thể, phá sản 214 DN, các hình thức khác 371 DN. Hình thức sắp xếp cổ phần hóa chiếm gần 65% tổng số DN đã sắp xếp. Kết quả cho thấy, chủ trương sắp xếp và đổi mới DN nhà nước đã tách được chức năng quản lý hành chính nhà nước khỏi chức năng quản lý sản xuất, kinh doanh, tạo cơ sở cho việc thực hiện chính sách phát triển DN trong điều kiện chuyển sang kinh tế thị trường định hướng XHCN và mở cửa, hội nhập kinh tế quốc tế mà Đảng, Nhà nước và Chính phủ đã đề ra. Đây là một bước tiến quan trọng nhằm giảm mạnh các DN nhỏ, làm ăn thua lỗ để tập trung hơn vào những ngành, lĩnh vực then chốt, nhằm phát triển toàn diện các thành phần kinh tế của nước ta.

Qua 5 năm thực hiện (2001-2005), bằng các hình thức sắp xếp, đổi mới, các DN nhà nước đã phát triển theo hướng đa sở hữu, mở rộng kinh doanh và đạt được một số thành tựu quan trọng, đặc biệt là mang lại hiệu quả rõ rệt cho hoạt động của DN. Hầu hết các công ty nhà nước được sắp xếp đều chuyển sang hoạt động theo hình thức công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn 1 thành viên, công ty mẹ - công ty con và một số tổng công ty đã trở thành những tập đoàn kinh tế lớn. Tổng giá trị thực tế DN đã cổ phần hóa tính đến hết ngày 31/12/2005 là 163.935 tỷ đồng. Hoạt động này đã tạo điều kiện cho các loại hình công ty trên bảo toàn và phát triển được nguồn vốn, duy trì được tốc độ tăng trưởng, hiệu quả sản xuất cao, bù đắp được các khoản lỗ và đóng góp hơn 40% giá trị GDP cho ngân sách Nhà nước. Hơn nữa, việc bán cổ phần ưu đãi cho các nhà đầu tư chiến lược cũng đã góp phần quan trọng tăng tiềm năng tài chính và khả năng cạnh tranh của DN trên thị trường. Bên cạnh đó, hoạt động sắp xếp đã điều tiết được nền kinh tế vĩ mô, tập trung vào những ngành then chốt. Nếu tính từ thời điểm trước năm 2001, các DN rất phân tán, dàn trải trong các ngành nghề, lĩnh vực; năm 2001 vốn bình quân của 1 DN nhà nước là 24 tỷ đồng thì đến nay có khoảng gần 90 tỷ đồng. Theo báo cáo của các Bộ, ngành và địa phương về kết quả của hơn 850 DN đã cổ phần hóa được hơn một năm cho thấy vốn điều lệ bình quân tăng 44%, doanh thu bình quân tăng 23,6%, lợi nhuận tăng 139,76%, trên 90% DN hoạt động có lãi, thu nhập của người lao động tăng 12%, cổ tức bình quân đạt 17,11%.

Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, hoạt động sắp xếp, đổi mới DNNN, thời gian qua cũng còn một số hạn chế. Theo đánh giá của Ban chỉ đạo, tuy DN được cơ cấu lại khá cơ bản song quy mô sản xuất của nhiều DN chưa lớn. Nhiều DN còn sử dụng công nghệ cũ và lạc hậu, sức cạnh tranh kém. Tỷ lệ nợ trên vốn của nhiều DN còn quá cao nên không có khả năng thanh toán hoặc khả năng thanh toán nợ thấp. Hơn nữa, hiện tượng cạnh tranh không lành mạnh trong cùng một tổng công ty vẫn còn diễn ra, trong đó đáng lưu ý là cơ chế quản lý DN còn bất cập. Nói chung, kết quả sản xuất kinh doanh của DN chưa tương xứng với đầu tư của Nhà nước. Chính sách ưu đãi miễn, giảm thuế thu nhập cho DN cổ phần hóa còn chưa bình đẳng. Mô hình công ty TNHH 1 thành viên chưa tạo các quyền chủ động cho DN.

Nguyên nhân chính dẫn đến hạn chế là do cơ chế chính sách về hoạt động này chưa hoàn chỉnh. Nhiều văn bản chưa được quy định cụ thể, chưa xác định được các giá trị thương hiệu, quyền sử đất và hình thức đấu giá cổ phần còn chưa phong phú.Mặt khác hạn chế trên còn do sự phối hợp giữa các Bộ, ngành, địa phương còn thiếu đồng bộ, không kịp thời. Các tổ chức tài chính trung gian chưa làm tốt vai trò môi giới để thu hút các nhà đầu tư mua cổ phần. Đội ngũ cán bộ làm công tác sắp xếp, đổi mới DN chưa chuyên nghiệp.

Để khắc phục những hạn chế trên, góp ý về hoàn thiện cơ chế chính sách, ông Nguyễn Công Nghiệp, Thứ trưởng Bộ Tài chính cho rằng: Thời gian tới, Chính phủ cần phải xóa bỏ ưu đãi về thuế đối với doanh nghiệp cổ phần hóa. Theo ông Nghiệp, việc xóa bỏ này sẽ tạo sự cân bằng cạnh tranh giữa DN mới thành lập với DN đã cổ phần hóa. Ngoài ra, Chính phủ cũng nên cắt bỏ chính sách ưu đãi giảm giá 20% cho nhà đầu tư chiến lược trong nước, có như thế mới  tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng và phù hợp với cam kết khi tiến hành hội nhập. Theo đó, giá bán cho các nhà đầu tư chiến lược (trong nước cũng như nước ngoài) sẽ được thực hiện theo giá đấu thành công của từng nhà đầu tư hoặc theo giá thỏa thuận nhưng không thấp hơn giá đấu thành công bình quân của cuộc đấu giá cho các nhà đầu tư thông thường.

Về vấn đề tạo điều kiện cho các thành phần khác tham gia cổ phần hóa, ông Trương Văn Đoan, Thứ trưởng Bộ KH&ĐT cho biết, Quyết định thay thế Quyết định 155/QĐ-TTg mà Bộ đang soạn thảo sẽ có nhiều điểm thay đổi mới, trong đó nhấn mạnh, thay vì nắm giữ 100% vốn, Nhà nước sẽ cổ phần hóa cả những DN có hoạt động sản xuất và cung ứng sản phẩm nhằm tạo điều kiện cho các thành phần kinh tế khác tham gia và chỉ nắm giữ cổ phần chi phối ở một số ít các Tổng công ty 91, tập đoàn, công ty lớn có vai trò đảm bảo các cân đối lớn của nền kinh tế.

Liên quan đến việc xác định giá trị quyền sử dụng đất, ông Nguyễn Hữu Tín, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM cho rằng, việc xác định giá đất nên giao cho DN chủ động xác định dựa trên giá đất đã được UBND tỉnh, thành phố công bố theo quy định của Luật Đất đai.

Phát biểu kết luận tại Hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nhấn mạnh: Nhà nước, Chính phủ và các Bộ, ngành luôn đề cao vai trò của các DN Nhà nước. DN Nhà nước là lực lượng nòng cốt trong phát triển kinh tế của đất nước và luôn giữ vai trò chủ đạo của nền kinh tế. Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả hơn nữa, phải tiến hành sắp xếp, đổi mới phù hợp với kinh tế thị trường, đáp ứng được yêu cầu hội nhập kinh tế thế giới.

Thủ tướng yêu cầu các Bộ, ngành cần phải tập trung rà soát lại để hoàn thiện thể chế, các cơ chế, chính sách theo đúng các nghị quyết của Đảng, Luật Đất đai và Luật Doanh nghiệp. Thủ tướng đề nghị lãnh đạo các Bộ, ngành TW, các tỉnh, thành phố và các tổng công ty quán triệt theo tinh thần Nghị quyết Đại hội X, phối hợp lập kế hoạch, chương trình cụ thể để trong 5 năm tới phải cổ phần hóa hết số doanh nghiệp còn lại. Khi xây dựng kế hoạch phải lấy mục tiêu phát triển kinh tế là trọng tâm. Bộ Tài chính và UBND các tỉnh cần phải chú ý đến vấn đề định giá doanh nghiệp và định giá đất đai, định giá phải theo giá thị trường, tránh để xảy ra tình trạng lãng phí, tiêu cực và tham nhũng. Các DN sau khi cổ phần hóa cần phải nhanh chóng niêm yết công khai trên thị trường chứng khoán. Thủ tướng cũng lưu ý các doanh nghiệp cần phải chú ý đến lợi ích của người lao động khi mua cổ phần,  quyền lợi đối với lao động dôi dư và chính sách ưu đãi đối với người lao động hậu cổ phần hóa.

                                                                                                              Giang Oanh - Kim Tùng