Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương - Sợi chỉ đỏ gắn kết dân tộc

Ảnh: VGP/Hà Lê

Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương là biểu trưng cho triết lý nhân văn "con người có tổ có tông" của văn hóa Việt Nam. Đây là hiện tượng độc đáo nhất trên thế giới khi cả một quốc gia, một dân tộc tự coi mình có chung nguồn gốc.

Tín ngưỡng thuần Việt

Trong số 37 hồ sơ được xem xét và bỏ phiếu để trở thành di sản của nhân loại trong Kỳ họp thứ 7 của Hội đồng Liên quốc gia về Bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể UNESCO, hồ sơ “Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương tại Phú Thọ” của Việt Nam được đánh giá rất cao và nhận được số phiếu gần như tuyệt đối của Hội đồng chuyên gia UNESCO.

Theo đánh giá của các thành viên UNESCO, ngoài những tiêu chí quan trọng về sự trường tồn theo thời gian, sự tham gia tích cực của cộng đồng, điểm độc đáo và hấp dẫn nhất của tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương rất thuần Việt.

Yếu tố này rất có sức nặng thuyết phục Hội đồng chuyên gia UNESCO. Theo các chuyên gia văn hóa Việt Nam, tục thờ cúng những cá nhân sáng lập ra quốc gia vốn phổ biến ở các nước Đông Á, tuy nhiên, ở quy mô toàn bộ cộng đồng tham gia vào nghi lễ lại là không phổ biến.

Theo GS.TS Ngô Đức Thịnh, việc cả dân tộc tôn vinh vị “cha chung” bắt nguồn từ đặc thù lịch sử Việt Nam. Trải qua hàng ngàn năm lịch sử dựng nước và giữ nước, từ thời đại Hùng Vương đến thời đại Hồ Chí Minh, cho dù có sự xâm lăng về văn hóa nhưng đến nay, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương không bị lai căng.

Sợi chỉ đỏ tâm linh

Nhận định về tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương của người Việt, TS. Peter Knecht (Đại học Aichi Gakuin, Nhật Bản), cho rằng, tín ngưỡng thờ Hùng Vương chính là sợi chỉ gắn kết người Việt khắp mọi miền đất nước lại với nhau. Sau khi di sản này được UNESCO công nhận, tác động này càng rõ nét.

PGS.TS Diana Thram (Đại học Rhodes, Nam Phi), người có 20 năm nghiên cứu Lễ hội Đền Hùng nói: “Đã có lúc tôi băn khoăn, tín ngưỡng thờ Hùng Vương là tôn giáo hay một tập tục, nghi lễ xã hội, có sức mạnh tâm linh to lớn, thậm chí như một sức mạnh chính trị nào đó”.

PGS.TS Diana Thram cho rằng, tín ngưỡng thời Hùng Vương chính là sợi chỉ đỏ tâm linh, động lực tinh thần gắn kết toàn dân tộc, nên người Việt ở đâu muốn hành hương về đất Tổ.

Vinh danh không hình thức

Nhà nghiên cứu văn hóa Hữu Ngọc cho rằng, quan trọng nhất là làm sao để việc vinh danh di sản không trở thành hình thức. Trước khi được thế giới vinh danh, những giá trị văn hóa của người Việt phải có chỗ đứng trong tâm hồn và trái tim của mỗi người Việt Nam và mỗi cá nhân phải ý thức được trách nhiệm bảo tồn, gìn giữ tinh hoa của người Việt.

Ông Hoàng Dân Mạc, Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ, cho biết, hồ sơ tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương của Việt Nam trình lên UNESCO nêu rõ giá trị của di sản là thể hiện lòng tôn kính đối với tổ tiên, theo tinh thần “Uống nước nhớ nguồn”, sau khi được UNESCO công nhận là di sản phi vật thể của nhân loại, sẽ giúp khích lệ nhận thức về lòng biết ơn tổ tiên.

Để phát huy giá trị tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương và gìn giữ bản sắc văn hóa truyền thống, UBND tỉnh Phú Thọ đã có kế hoạch, đề cương cụ thể nhằm rà soát, đánh giá và đi đến thống nhất trong việc thờ cúng Hùng Vương trong cả nước. Theo đó, hơn 1.400 đền thờ Vua Hùng trên khắp Việt Nam sẽ có chung một nghi lễ. Bên cạnh đó, tỉnh Phú Thọ đã trình Thủ tướng Chính phủ xem xét điều chỉnh quy hoạch tổng thể quần thể di tích Đền Hùng.

Hà Lê