Trung Quốc phải trả giá do khai thác đất hiếm

Trung Quốc đã thu được rất nhiều lợi lộc nhờ việc sản xuất đất hiếm. Tuy nhiên, cái giá phải trả do sản xuất đất hiếm cũng không nhỏ.

Bác nông dân Wang Tao từng trồng ngô, khoai tây và lúa mì chỉ cách bãi phế thải đất hiếm không xa. Gần đây, những hóa chất độc hại từ bãi đất này đã rò rỉ xuống nguồn nước và làm nhiễm độc mảnh ruộng của gia đình ông. Những người nông dân sống trong vùng bán kính 10 km ở miền Bắc Trung Quốc cho biết họ bị rụng răng và bạc tóc. Các mẫu xét nghiệm cho thấy đất và nước trong khu vực chứa các chất phóng xạ gây ung thư với hàm lượng cao. Các nhóm bảo vệ môi trường từ lâu đã chỉ trích việc khai thác đất hiếm vì nó thải ra các hóa chất độc hại cũng như các chất phóng xạ thorium và uranium vào không khí, nước và đất. Các chất này có thể gây ung thư và khiến người cũng như động vật sống trong khu vực sinh con dị tật.

Với mong muốn đánh bóng danh tiếng là “thành phố xanh” và thắt chặt việc khai thác kim loại, Bắc Kinh đã bắt đầu chiến dịch làm sạch môi trường bằng cách đóng cửa các khu mỏ bất hợp pháp, đưa ra các tiêu chuẩn môi trường nghiêm khắc hơn và hạn chế việc xuất khẩu đất hiếm.

Tuy nhiên, ông Wang và những người nông dân sống ở làng Dalahai oán trách tập đoàn Baogang, tập đoàn nhà nước lớn nhất. Tập đoàn này chế biến đất hiếm, khai thác quặng sắt và sản xuất thép. Họ đã làm nhiễm độc ruộng đồng trong khu vực và hủy hoại môi trường sống. Cơ sở sản xuất của tập đoàn Baogang, bao gồm các nhà máy tinh chế đất hiếm và quặng sắt, trải dài khoảng 7 km, dọc theo một con đường trong khu vực.

Theo giới truyền thông Trung Quốc, một nghiên cứu do cơ quan phụ trách vấn đề môi trường tại địa phương thực hiện năm 2006 cho thấy mức thorium, một sản phẩm phụ trong quá trình chế biến đất hiếm, trong đất ở làng Dalahai đạt mức cao 36 lần so với các khu vực khác thuộc Baotou.

Tờ Nhật báo Doanh nghiệp bằng tiếng Trung Quốc hồi tháng 12/2010 trích dẫn kết quả nghiên cứu chính thức: 66 dân làng này đã chết do bệnh ung thư trong khoảng thời gian từ năm 1993-2005 trong khi sản lượng nông nghiệp giảm mạnh.

Jamie Choi, người điều hành chiến dịch chống các chất độc hại của Tổ chức Hòa Bình Xanh (Greenpeace) tại Trung Quốc phát biểu trong một báo cáo gần đây: "Không có công đoạn nào trong quy trình khai thác đất hiếm không gây hại cho môi trường".

Những cánh đồng xung quanh làng của ông Wang đã bị bỏ hoang trong khi người dân chờ đợi tiền đền bù từ chính phủ. Một số người đã ra đi để lại những ngôi nhà và cửa hàng trống trải dọc theo những con đường bụi bậm đã bị hỏng nát không được sửa chữa. Chính quyền đã quyết định đền bù cho người nông dân khoảng 60.000 nhân dân tệ cho mỗi “Mu” đất (tương đương với 8.400 đôla Ôxtrâylia/Mu; 1 Mu = 667 m2) để họ có thể tái định cư ở một làng mới cách đó 4 km. Tuy nhiên, người nông dân sẽ không còn đất canh tác và họ cho rằng khoản tiền đền bù này không đủ bù đắp những thiệt hại họ phải gánh chịu.

Theo Wang Guozhen, cựu Phó Chủ tịch Viện Nghiên cứu và Kỹ thuật Kim loại Trung Quốc, một cơ quan của chính phủ, những tổn hại đối với môi trường do việc khai thác đất hiếm tại Trung Quốc gây ra không thể phục hồi. Ông Wang nói: "Số tiền từ việc bán đất hiếm chắc chắn không đủ để giải quyết những tác hại đối với môi trường".

Quyên Linh