Trung Quốc: Phân cấp mạnh cho chính quyền địa phương

Trung Quốc đã phân cấp quyền quản lý đất của chính quyền trung ương cho địa phương, cho phép chính quyền tỉnh bán đất nông nghiệp vì mục đích xây dựng. TQ cũng cho phép chính quyền địa phương trích để lại nguồn thu lớn hơn từ việc bán đất và khai thác khoáng sản. Đồng thời, TQ hiện đang xem xét trao cho chính quyền địa phương quyền hạn huy động vốn bằng việc phát hành trái phiếu.

Những biện pháp này sẽ cho phép chính quyền địa phương có được quyền tự chủ nhiều hơn và lợi ích kinh tế lớn hơn, đồng thời bảo đảm sự tuân thủ của địa phương đối với trung ương.

Phát hành trái phiếu

Bộ trưởng Tài chính TQ Jin Renqing phát biểu tại cuộc họp của Tổ chức Hợp tác Kinh tế châu Á Thái Bình Dương (APEC) vào ngày 11 tháng 9 rằng "Chính phủ trung ương đang xem xét việc trao quyền hạn cho chính quyền địa phương được phát hành trái phiếu với những điều kiện nhất định."

Quan điểm của Bộ trưởng Tài chính về việc phát hành trái phiếu của chính quyền địa phương đã bị một số ý kiến ở TQ chỉ trích với lý do rằng tình trạng tham ô tiền nhà nước hiện nay rất phổ biến. Bí thư Thượng Hải Trần Lương Vũ mới đây đã bị cách chức là minh chứng của việc sử dụng sai mục đích hàng tỷ Nhân dân tệ từ quỹ bảo hiểm xã hội của Thành phố. Do vậy, nếu chính quyền địa phương được phép huy động vốn thông qua phát hành trái phiều thì nguy cơ thất thoát tiền công quỹ càng lớn.

Tuy nhiên, các nhà phân tích lại cho rằng việc phát hành trái phiếu sẽ giúp giải quyết tình trạng khó khăn tài chính của chính quyền địa phương, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế đồng thời sẽ giúp giảm khả năng các quan chức biển thủ tiền từ các quỹ khác.

Nhưng để làm được điều đó TQ cần phát triển những cơ chế đánh giá độ tin cậy, cơ chế quản lý rủi ro và giám sát thật tốt trước khi cho phép chính quyền địa phương phát hành trái phiếu. TQ cũng cần xem xét lại luật pháp hiện hành bởi vì theo Luật Ngân sách (1995), chính quyền địa phương ở tất cả các cấp được phép có thâm hụt ngân sách nhưng không được phát hành trái phiếu.

Một vấn đề cần giải quyết là lấy gì để thế chấp khi chính quyền địa phương phát hành trái phiếu, vì điều này sẽ quyết định chính quyền địa phương có thể phát hành loại trái phiếu nào.

Với nhiều vấn đề vẫn chưa giải quyết được, việc cho phép chính quyền địa phương phát hành trái phiếu cần có thêm thời gian nữa.

Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, nếu kế hoạch này được thực hiện thành công, nó sẽ làm giảm căng thẳng tài chính giữa trung ương và địa phương. Hiện tại, chỉ có chính quyền trung ương có thể phát hành trái phiếu và nguồn tiền thu được chỉ được sử dụng vào những dự án quốc gia. Thực tế cho thấy rằng, chính quyền địa phương thường phải tìm cách lách các chính sách của trung ương, sử dụng quỹ ngầm để ủng hộ những sáng kiến phát triển kinh tế của địa phương.

Quy định cấp đất

Đầu tháng 9, TQ ban hành những qui định mới về cấp đất để cải thiện mối quan hệ với chính quyền địa phương trong lĩnh vực quản lý đất. Theo quy định mới này, việc sử dụng đất nông nghiệp cho mục đích xây dựng không cần sự phê duyệt của Chính phủ đối với từng dự án nhưng phải được phê duyệt bởi chính quyền tỉnh và báo cáo lên Chính phủ hàng năm.

TQ sẽ cho phép chính quyền tỉnh giữ lại tiền bán đất nhưng phải đưa vào ngân sách địa phương để cấp trên giám sát chặt chẽ. Đây là một bước ngoặt lớn, theo đó chính quyền địa phương có toàn quyền quyết định chi tiêu tiền với tư cách là nguồn thu ngoài ngân sách trung ương cấp.

Thực tế hiện nay cho thấy, trước những hạn chế chặt chẽ của chính phủ trung ương về bán đất, chính quyền địa phương thường tìm cách thay đổi mục đích sử dụng đất chẳng hạn như "cho thuê" hay "cho mượn" thay vì "bán" đất mà họ không cần phải báo cáo cho chính quyền trung ương và có thể đút túi dễ dàng.

Một điều tra 16 thành phố của Bộ Đất đai và Tài nguyên TQ năm ngoái cho thấy gần 50% đất mới chưa sử dụng cho phát triển đã bị chiếm đoạt bất hợp pháp. Một số nơi khác lên đến 90%.

Tăng cường giám sát

Để ngăn chặn các tiêu cực phát sinh, chính quyền trung ương sẽ đặt mức giá tối thiểu đối với đất nông nghiệp, và mức giá này sẽ khác nhau tùy thuộc vào mục đích sử dụng từng loại.

Chính quyền trung ương cũng tăng thuế từ nhà đầu tư sử dụng đất. Nguồn thu thuế này sẽ dùng để bảo vệ và phát triển đất nông nghiệp mới.

Quy định mới cấm nông dân "cho thuê" đất cho mục đích xây dựng, hiện tượng này đang tăng lên ở một số chính quyền địa phương nhằm tránh né những khoản thuế và lách luật.

TQ còn ban hành đồng thời một số chính sách mới nhằm bảo vệ lợi ích của nông dân có đất bị chính quyền địa phương bán. Nguồn thu từ việc bán đất phải được sử dụng trước hết để trả cho tái định cư và bồi thường mùa màng.

Các quan chức và các nhà phân tích nói rằng biện pháp này sẽ làm tăng giá đất và giúp cải thiện tính hiệu quả của việc sử dụng đất.

Nguồn thu từ khai khoáng

Ở TQ hàng trăm công nhân mỏ bị chết mỗi năm. Nếu gạt tình trạng quan liêu, tham nhũng sang một bên, thì khó khăn tài chính của chính quyền địa phương là nguyên nhân chủ yếu của của tình trạng mất an toàn. Theo Hiến pháp TQ mọi tài nguyên dưới đất đều thuộc về nhà nước, Chính phủ trung ương lấy 40% tổng số nguồn thu từ khai thác than, để lại 60% cho chính quyền địa phương. Vì vậy, các quan chức địa phương cho rằng họ gặp phải khó khăn về tài chính khi muốn đầu tư cải thiện điều kiện an toàn khai thác than.

Để giải quyết vấn đề này, Bộ Tài chính, Bộ Đất đai và Tài nguyên cùng với Ngân hàng Trung ương mới đây đã ban hành một thông tư để điều chỉnh lại tỷ lệ trích nộp nguồn thu. Theo đó, bắt đầu từ ngày 1 tháng 9, tỷ lệ của trung ương lấy từ khai thác than chỉ còn 20%, để lại cho địa phương 80%.

TQ hy vọng rằng với lợi ích để lại lớn hơn, chính quyền địa phương sẽ giải quyết tốt những vấn đề về điều kiện an toàn khai thác quặng.

Nhưng tầm quan trọng của thay đổi này còn lớn hơn nữa. Nó thể hiện về thực chất sự cơ cấu lại mối quan hệ giữa trung ương và địa phương trong ngành khai thác than, mà cuối cùng có thể diễn ra đối với các ngành khác, cho phép chính quyền địa phương có tiếng nói lớn hơn về các vấn đề kinh tế.

Hồng Hà
(Theo Báo chí nước ngoài)