Ukraine trở lại vạch xuất phát

Ứng cử viên tổng thống Viktor Yanukovich phát biểu tại Kiev ngày 7/2 sau khi biết kết quả ban đầu cuộc bầu cử

Ngày 8/2, Chủ tịch đảng "Các khu vực" của Ukraine Viktor Yanukovich đã tuyên bố thắng cử trong cuộc bầu cử tổng thống vòng hai ở nước này hôm 7/2 và kêu gọi đối thủ của ông là đương kim Thủ tướng Yulia Tymoshenko từ chức.

Ông V. Yanukovich đưa ra tuyên bố trên sau khi các kết quả kiểm phiếu sơ bộ và thăm dò ngoài phòng bỏ phiếu cho thấy ông đang dẫn trước bà Tymoshenco.

Theo kết quả kiểm phiếu sơ bộ mới nhất với hầu hết số phiếu đã được kiểm, ông Yanukovich đang dẫn đầu với tỷ lệ phiếu ủng hộ là trên 50% trong khi đối thủ của ông chỉ giành trên 45% phiếu bầu.

Trong khi đó, bà Tymoshenko vẫn tiếp tục từ chối chấp nhận thất bại và tuyên bố bà đang dẫn đầu.

Người phụ trách chiến dịch tranh cử của bà Tymoshenko cho biết họ đang tiến hành một cuộc kiểm phiếu song song khác và kết quả kiểm 85% số phiếu cho thấy bà Tymoshenko dẫn đầu với 46,8% phiếu ủng hộ, trong khi ông Yanukovich chỉ được 46% phiếu bầu.

Cùng ngày, thành viên Ủy ban Bầu cử Trung ương (SIK) Ukraine Mikhail Okhendovski cho biết cuộc bầu cử tổng thống vòng hai tổ chức ngày 7/2 tại nước này đã diễn ra bình thường và không có những vi phạm đặc biệt.

Trưởng đoàn quan sát viên thuộc Hội đồng nghị viện châu Âu, ông Mathiash Ershi và phái đoàn quan sát viên Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG) đều tuyên bố cuộc bầu cử tổng thống mới tại Ukraine đã diễn ra minh bạch và tự do, đồng thời kêu gọi ứng cử viên thất cử công nhận thắng lợi của ứng cử viên đắc cử.

Phó Chủ tịch Duma Quốc gia (Hạ viện) Nga Aleksandr Babakov cũng cho biết đoàn nghị sĩ Nga không ghi nhận được vụ vi phạm nào.

Kết quả cuối cùng của cuộc bầu cử sẽ được tuyên bố chính thức vào ngày 17/2. Nếu kết quả chiến thắng của ông Yanukovich được xác nhận, bà Tymoshenco có thể sẽ phải rời bỏ chức Thủ tướng bằng một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm tại Quốc hội và khi đó tân Tổng thống sẽ tìm cách thành lập một chính phủ liên minh mới hoặc kêu gọi bầu cử Quốc hội trước thời hạn.

Ukraine tuyên bố độc lập sau khi tách khỏi Liên bang Xô viết năm 1990. Tuy là một nước có nền kinh tế phát triển, đặc biệt là công nghiệp và nông nghiệp, song Ukraire lại phụ thuộc rất lớn vào nguồn cung cấp năng lượng từ nước Nga láng giềng. Quan hệ giữa Nga và Ukraine phát triển liên tục cho đến khi các lực lượng thân phương Tây tiến hành cuộc “Cách mạng Cam” năm 2004, lật đổ chính phủ của Thủ tướng V. Yanukovich.

Tuy nhiên, sau đó các phe phái đã từng liên minh với nhau trong “Cách mạng Cam” đã chia rẽ, tranh giành quyền lực, mà điển hình là giữa Tổng thống sắp mãn nhiệm Viktor Yuchchenko với bà Yulia Tymoshenco, đẩy đất nước rơi vào cuộc khủng hoảng cả về chính trị, kinh tế và xã hội.

 “Không một quốc gia châu Âu nào lại suy thoái dữ dội như Ukraine”. Tổng thống mãn nhiệm Viktor Yuchtchenko đã buộc phải thừa nhận như vậy khi ông cho biết, trong năm 2009, GDP của nước này giảm tới 15%. Trước đó, kể từ năm 2000, tăng trưởng kinh tế của Ukraine còn ở mức trung bình là 7%/năm.

Song song với đà tụt dốc kể trên, đồng nội tệ của Ukraine đã mất 60% trị giá kể từ khi nổ ra khủng hoảng cuối 2008. Bị tác động nặng nề bởi cơn bão tài chính và kinh tế trên thế giới, các mặt hàng xuất khẩu của Ukraine, chủ yếu trong ngành luyện kim, mất giá mạnh. Ngân sách trong năm qua thâm hụt tương đương 8-10% GDP. Vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đã giảm một nửa (tương đương 9,7 tỷ USD) so với năm 2008.

Ukraine được ví như một cơ thể mang trọng bệnh đang được Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) truyền dịch. Tháng 11/2008, IMF đã bật đèn xanh cho Ukraine vay 16,4 tỷ USD tín dụng. Cho đến nay, 10,6 tỷ USD đã được giải ngân. Kiép đang trông chờ một khoản tín dụng khác 2 tỷ USD. Thế nhưng, đổi lại IMF yêu cầu Ukraine phải tiến hành cải cách kinh tế và ổn định chính trị. 

Trong tình hình khó khăn, một nhà nước vững mạnh là lợi thế cho cải cách. Nhưng trong thời gian qua, chính quyền  Ukraine bị chia rẽ với việc Tổng thống Viktor Yushchenko và Thủ tướng Yulia Tymoshenko tranh chấp nhau đến mức ông Yushchenko xem là bà Tymoshenko là kẻ thù.  Điều này chẳng những gây tổn hại uy tín cho cả hai “người hùng” thuở Cách mạng Cam, mà còn là một nguyên nhân cơ bản khiến IMF ái ngại, không muốn tài trợ tiếp cho Kiev.

Theo Bogdan Boroukhovski, một doanh nhân tại Kiev, các cuộc cãi vã trên chính trường Ukraine giữa một bên là Tổng thống và bên kia là Thủ tướng đã phủ bóng đen lên các luật chơi bình thường của một nền dân chủ. Đất nước với 46 triệu dân này đang hy vọng nhanh chóng ổn định chính trị để tập trung vào cải thiện quan hệ với Nga và Liên minh châu Âu (EU), cũng như khởi động lại một chương trình trị giá 16,4 tỷ USD của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).

Như vậy, Tổng thống tương lai của Ukraine đứng trước những thách thức rất lớn và buộc phải gây thêm nhiều sự phản đối trong dân chúng nếu muốn tranh thủ lòng tin của các định chế quốc tế và các nhà đầu tư. Nếu vị tổng thống nào sẵn sàng đề xuất các biện pháp không được lòng dân, nhưng cần thiết để giảm bớt thâm thủng ngân sách, chẳng hạn như quyết định nâng giá tiền thuê nhà, tiền khí đốt sưởi ấm… thì sẽ được IMF ưu tiên hơn.

Trung tâm nghiên cứu dư luận xã hội toàn Nga (VSIOM) ngày 4/2 đã công bố kết quả trưng cầu ý kiến cuối tháng Giêng vừa qua, theo đó, 52% người Nga cho rằng ông Victor Yanukovych đắc cử Tổng thống Ukraine sau ngày 7/2 tới sẽ đáp ứng các lợi ích của nước Nga trong khi số ý kiến tương tự dành cho đương kim Thủ tướng Yulia Tymoshenko chỉ đạt 11%. Theo kết quả trên đây, có 42% số ý kiến cho rằng sau khi Ukraine thay đổi ban lãnh đạo, quan hệ Nga/Ucraina sẽ được cải thiện và chỉ có 5% số ý kiến ngược lại.

Nhiều chuyên gia cho răng với việc ông V. Yanukovich đắc cử, quan hệ Ukraine – Nga sẽ được cải thiện hoặc ít nhất sẽ trở lại như trước khi có “Cách mạng Cam”.

Nguyễn Chiến