Vị Xuyên - Khi Tổ quốc gọi tên anh

Một góc nghĩa trang Vị Xuyên, Hà Giang. Ảnh: VGP/Minh Hồng

Nghĩa trang có 1.753 ngôi mộ phân chia trên 9 khu vực quy hoạch. Mộ không tên nằm cạnh mộ có tên, mộ có tên đầy đủ nằm cạnh mộ chỉ có vài chữ thông tin sơ lược.

Vẫn hàng lối như đội ngũ vậy, nhiều bia mộ có đầy đủ những dòng chữ và con số linh thiêng: “Liệt sĩ Lý Văn Giàng sinh năm 1964, hy sinh 22/12/1984; đơn vị B32 dân quân tập trung quê Xín Chải, Vị Xuyên, Hà Giàng”; nhưng cũng nhiều mộ chỉ ghi tên: “Liệt sĩ Nguyễn Quang Rạng”, hoặc “Trọng đơn vị D37 QKII”, “Liệt sĩ đặc công”, "Chiến sĩ đặc công III"...

Đặc biệt là có nhiều mộ liệt sĩ ghi cùng ngày hy sinh 12/7/1984. Người quản trang là đồng đội của các liệt sĩ năm ấy cho biết đó là ngày ác liệt nhất ở Vị Xuyên trên toàn bộ trận tuyến biên giới phía bắc trong suốt 10 năm (1979/1989). Bây giờ hằng năm cứ đến ngày 12/7 đồng đội các đơn vị sư đoàn 356, 316, 312 về đây làm ngày giỗ trận chung để tưởng nhớ những người lính đã kiên cường bám chặt đất biên cương địa đầu Tổ quốc.

Nhiều liệt sĩ mới vài tháng tuổi quân như “Nguyễn Văn Mỹ nhập ngũ 8/1985, hy sinh 12/1985”, “Trần Quý Dương nhập ngũ 8/1985 hy sinh 1/1986”, “Hoàng Hùng Mạnh nhập ngũ 9/1983, hy sinh 7/1984”.

Nhiều nhất là người hy sinh lúc 19 tuổi như “Đỗ Thanh Sơn sinh năm 1970, nhập ngũ 3/1988, hy sinh 9/1989”; hoặc tuổi 20 như  “Triệu Tiên Lý sinh năm 1969, nhập ngũ 3/1988, hy sinh 11/1989”.

Nhiều người không biết tuổi như “Liệt sĩ Nguyễn Văn Thanh hy sinh 8/5/1985”, “Liệt sĩ Hoàng Văn Thắng hy sinh 27/12/1983 quê Hà Lộc, Phú Thọ”, “Liệt sĩ Hoàng Trọng Huấn hy sinh 10/12/1982 quê Yên Định, Vị Xuyên, Hà Giang”, “Duy Sơn sinh năm 1965, nhập ngũ 3/1984, hy sinh 1/1985”, “Phạm Hương hy sinh 27/11/1986”, “Tống Văn Kìu hy sinh 2/6/1987”, “Sa Văn Đựng hy sinh 17/2/1988”, “Liệt sĩ Nguyễn Thành Công, đơn vị nữ bộ 543, hy sinh ngày 12/5/1989”…

Có người chẳng có năm sinh năm mất như: “Liệt sĩ Phan Văn Khả quê Hợp Thụy, Tam Đảo, Vĩnh Phúc”, “Liệt sĩ Nguyễn Đức Thân quê Bắc Quang, Hà Giang”, “Liệt sĩ Giàng Seo Diêu quê Lao Chải, Vị Xuyên, Hà Giang”, “Hoàng Văn Đại đơn vị BCHQS Hà Giang”…

Người quản trang giải thích, hưởng ứng lệnh Tổng động viên ngày 5/3/1979, cả nước phải ra sức chiến đấu để tự vệ, triệu người như một, nhất tề đứng lên bảo vệ Tổ quốc, vì thế nhiều đợt nhập ngũ diễn ra, các chiến sĩ trẻ từ đơn vị chủ lực thay phiên nhau lên chiến trường phía bắc.

Ảnh: VGP/Minh Hồng

Trong hơn 1.750 ngôi mộ ở nghĩa trang Vị Xuyên có hơn 200 ngôi mộ vô danh. Chữ in hoa trên bia mộ còn mới bởi mới được quy tập về đây với cái tên chung “Liệt sĩ chưa biết tên” – nghĩa là hàng nghìn gia đình thân nhân các anh ở những miền quê xa vẫn đang ngày đêm trông chờ và mong đợi những người chưa trở về.

Họ ở những miền quê nào? Chưa thống kê được, chỉ biết những hàng chữ trên bia mộ đồng đội bên cạnh các anh có đủ các tỉnh biên giới Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Yên Bái, Lào Cai, Hà Giang, Sơn La, Lai Châu; từ miền Trung du cũng có đủ Tuyên Quang, Phú Thọ, Thái Nguyên, Bắc Giang, Bắc Ninh; nhiều người từ Thủ đô Hà Nội; nhiều người từ Hà Nam, Ninh Bình, Thái Bình, Hải Phòng, Thanh Hóa; có người từ Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị...; người ở xa như “Đặng Đại Hồng quê Vĩnh Nam, Bến Hải, Bình Trị Thiên”; xa nữa như “Nguyễn Văn Khuyên Ấp 4 An Hiệp, Ba Tri, Bến Tre”…

Đúng là Tổ quốc mái nhà chung, biên cương cùng gìn giữ, người đã về hay người chưa về vẫn có chung nén tâm nhang của người tri ân đền ơn đáp nghĩa.

Ba cán bộ quản trang cũng từ 3 miền quê khác nhau về chăm sóc nơi an nghỉ của các liệt sĩ. Các anh nói rằng còn rất nhiều liệt sĩ nữa đang nằm rải rác trên các điểm cao và trên nhiều cánh rừng, rẫy ruộng, đường khe, suối cạn kia. Mấy chục năm sau cuộc chiến rồi, miền biên cương còn nhiều khó khăn, nhưng chính quyền và nhân dân, đồng đội và nhiều tập thể, cá nhân từ mọi miền Tổ quốc vẫn dành nhiều công sức và tiền của cho mỗi một phần hài cốt có bia mộ, những đài hương tưởng niệm dựng lên rải rác khắp thung sâu, núi cao, để vong linh liệt sĩ tiếp tục cùng quân dân xây dựng và bảo vệ miền biên cương Tổ quốc.

Cứ nghĩ, trên những núi đá, điểm cao sừng sững của biên giới Vị Xuyên kia, mỗi màu xanh của cỏ cây hoa lá đang vươn lên kia, có cả chất sống từ xương thịt lớp thanh niên trẻ trung như Phù Đổng, Trưng Trắc, Trưng Nhị xưa đi dẹp yên quân thù, giữ vững biên thùy.

Sông Lô chảy từ Vị Xuyên về xuôi, qua bao ghềnh thác, bãi bồi, đến với bao thủy điện, cánh đồng, làng bản bằng dòng xanh trong có cả tuổi tươi xanh mười tám đôi mươi từ mọi miền Tổ quốc đi giữ biên cương. Và trên mỗi mét đường, thước đất biên giới Vị Xuyên hôm nay, đã thấm đượm thêm nhiều mồ hôi, nước mắt, cả máu thịt và xương cốt của tuổi trẻ Việt Nam vẫn vẳng nghe lời hịch “Nam quốc sơn hà…”.

Vị Xuyên – TPHCM, tháng 7/2017
Hà Minh Hồng