VINASA phân tích kỹ lưỡng về điều 292 Bộ luật Hình sự

Điều 292 Bộ luật Hình sự đang khiến cộng đồng CNTT lo ngại. Ảnh minh họa

Theo VINASA, điều 292 Bộ luật Hình sự 2015 đang gây tâm lý hoang mang, lo lắng và tạo thành một làn sóng phản đối mạnh mẽ đặc biệt là từ cộng đồng khởi nghiệp và cộng đồng doanh nghiệp công nghiệp thông tin.

Với những phân tích khá kỹ lưỡng, VINASA cho rằng các quy định tại Điều 292 có 10 điểm bất hợp lý.

Thứ nhất, điều 292 hình sự hóa hoạt động kinh doanh trái phép, đồng thời với hình sự hóa hoạt động kinh doanh trên mạng.

VINASA cho rằng với 4 dấu hiệu định tội tại điều 292 thì tất cả các hoạt động kinh doanh dịch vụ trên mạng nằm trong danh mục 267 ngành nghề kinh doanh có điều kiện theo qui định của Luật Đầu tư 2014 đều có thể bị coi là tội phạm nếu vi phạm về điều kiện kinh doanh và “thu lợi bất chính từ 50 triệu trở lên hoặc có doanh thu từ 200 triệu trở lên”.

“Vì vậy thực chất điều 292 vẫn là tội kinh doanh trái phép giống như điều 159 Bộ luật Hình sự 1999 nhưng có phạm vi điều chỉnh hẹp hơn, áp dụng đối với hoạt động kinh doanh trên mạng trong những ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Mức độ hình sự hóa hoạt động kinh doanh trái phép của điều 292 còn cao hơn, với hình phạt nặng hơn so với tội kinh doanh trái phép qui định tại điều 159 của Bộ luật Hình sự 1999, thể hiện ở khung hình phạt cao nhất của điều 292 lên tới 5 năm tù so với khung hình phạt cao nhất của điều 159 Bộ luật Hình sự 1999 là 3 năm tù”, VINASA phân tích.

VINASA nêu ví dụ, hoạt động kinh doanh bán hàng đa cấp trái phép nếu không sử dụng mạng máy tính và mạng viễn thông để kinh doanh thì không bị truy cứu trách nhiệm hình sự còn thực hiện qua mạng thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Trong trường hợp này yếu tố gây nguy hại cho xã hội cần ngăn chặn là hành vi kinh doanh đa cấp trái phép chứ không phải là hành vi đưa hoạt động kinh doanh đa cấp trái phép lên mạng. Việc sử dụng mạng có nguy cơ gây hậu quả lớn hơn nhưng không làm thay đổi bản chất của hành vi.

Theo VINASA, quy định tại điều 292 cũng không phù hợp với đường lối, chủ trương phát triển kinh tế được thể hiện trong Hiến pháp 2013, chủ trương, chính sách, chiến lược của Đảng và Chính phủ về thúc đẩy phát triển, ứng dụng công nghệ thông tin và không phù hợp với thực tiễn và xu thế phát triển trong thời đại số.

Đồng thời, không phù hợp quan điểm không hình sự hóa các quan hệ hành chính, kinh tế đã được qui định trong Hiến pháp và được Thủ tướng Chính phủ khẳng định mạnh mẽ tại hội nghị “Doanh nghiệp - Động lực phát triển kinh tế” tổ chức ngày 29/4/2016; chưa phù hợp với quan điểm về tội phạm được qui định tại điều 8 của Bộ luật Hình sự và nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật.

Mặt khác, điều 292 có nhiều nội dung qui định bất cập, chưa thống nhất về khái niệm pháp lý với các luật chuyên ngành, dễ gây các cách hiểu và giải thích khác nhau trong quá trình áp dụng, thực thi pháp luật...

Có thể gây hệ lụy nghiêm trọng

VINASA cho rằng với những điểm vi phạm, mâu thuẫn và bất hợp lý nêu trên, nếu thực thi điều 292 vào thực tiễn sẽ gây ra các hệ lụy nghiêm trọng sau đây:

- Điều 292 không chỉ đặt các doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực CNTT, mà còn đặt mọi doanh nghiệp hoạt động trong các ngành nghề kinh doanh có điều kiện vào nguy cơ bị hình sự hoá khi nỗ lực đổi mới sáng tạo trong việc cung cấp điện tử hoá trên mạng các dịch vụ kinh doanh truyền thống. Điều này sẽ gây tác động cản trở hoạt động đổi mới sáng tạo, kìm hãm hoạt động khởi nghiệp công nghệ, phá hỏng những nỗ lực trong việc xây dựng Việt Nam trở thành một quốc gia khởi nghiệp.

- Ảnh hưởng xấu đến hình ảnh môi trường kinh doanh và thu hút đầu tư của Việt Nam đặc biệt là trong lĩnh vực dịch vụ CNTT; làm suy giảm năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp và cả nền kinh tế so với các quốc gia khác trong khu vực; có nguy cơ gây bất lợi cho Việt Nam trong bối cảnh hội nhập trong cộng đồng kinh tế ASEAN và tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, đặc biệt là TPP.

- Gây tâm lý hoang mang cho cộng đồng doanh nghiệp dịch vụ CNTT nói riêng và nhiều ngành nghề, lĩnh vực hiện đang thuộc diện kinh doanh có điều kiện nói chung.

- Tăng nguy cơ dẫn đến chảy máu chất xám, thất thu thuế khi các doanh nghiệp công nghệ đặc biệt là các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ của Việt Nam bỏ ra nước ngoài thành lập doanh nghiệp. Mặt khác lại tăng thêm lý do và động cơ để các doanh nghiệp nước ngoài duy trì và phát triển mô hình cung cấp dịch vụ qua mạng internet xuyên biên giới vào Việt Nam mà không đăng ký hoạt động chính thức tại Việt Nam để tránh thuế và tránh phải xin phép, tránh trách nhiệm hình sự.

- Đối xử bất công đối với doanh nhân, doanh nghiệp, những người làm ăn chân chính tạo ra của cải vật chất cho xã hội, làm giàu cho đất nước nhưng lại dễ dàng bị quy kết thành tội phạm chỉ vì những lỗi vi phạm về thủ tục hành chính, làm thui chột tinh thần doanh nhân, tinh thần khởi nghiệp.

- Tạo tiền đề cho cơ chế xin cho nặng nề trong việc cấp giấy phép và đẻ ra các loại giấy phép con trong các ngành kinh tế và các tiêu cực khác như khả năng lạm dụng qui định của luật để sách nhiễu doanh nghiệp.

Ngoài việc kiến nghị hủy bỏ điều 292 của Bộ luật Hình sự 2015, Hiệp hội này còn kiến nghị Quốc hội, Chính phủ và các bộ ngành liên quan rà soát kỹ lưỡng Bộ luật Hình sự để loại bỏ, chỉnh sửa những qui định có tính chất hình sự hóa các hoạt động kinh doanh.