“Vua chim trời” trên đỉnh Bạch Mã

Krúc krúc... Chit chiu chit chiu... Quac quac... Nếu không được tận mắt chứng kiến anh Trương Cảm - bằng xương, bằng thịt - đang gọi bầy chim mà chỉ nghe thì không thể đoán ra... Giữa không gian này, anh Cảm quả là một con chim đặc biệt. Không - phải gọi anh là Vua Chim thì mới đúng. Vua Chim hót được tiếng của tới 200 loài khác nhau, trong số 358 loài chim đang sinh sống trong Vườn Quốc gia Bạch Mã. Thật đúng là một điều kỳ diệu! Anh là Trưởng trạm Kiểm lâm Vườn Quốc gia Bạch Mã, tỉnh Thừa Thiên - Huế.

29/04/2011 15:39

1. Tiếng chim hót không thể "phiên âm" mà hãy cảm nhận bằng trái tim. Anh tự nhận mình trước đây là một "lâm tặc" nhưng với khả năng thiên phú và bước ngoặt của cuộc đời, anh đã trở thành kiểm lâm viên, người duy nhất làm nên tour du lịch "tiếng gọi chim trời" trên đỉnh Bạch Mã nổi tiếng của Huế…

Nhìn trên bản đồ Việt Nam thì Vườn quốc gia Bạch Mã này nằm ở phần cuối của dãy Trường Sơn Bắc và là trung tâm dải rừng xanh tự nhiên duy nhất của Việt Nam kéo dài từ biển Đông đến biên giới Việt Nam - Lào. Nếu được ví von, thì trông nó giống như chiếc thắt lưng xanh thắt ngang eo của đất nước mình…

Nhiều nhà khoa học đánh giá vườn Quốc gia Bạch Mã là một thế giới sinh học phong phú và đa dạng bậc nhất trên trái đất. Từ điển wikipedia viết rằng: Bạch Mã có tới 1.500 loài động vật, 2.100 loài thực vật, trong đó có những loài thú quý hiếm nhất thế giới, chỉ có ở đây như Sao La, mang Trường Sơn, Trĩ Sao...200 tiếng loài chim khác nhau

"Cả trạm kiểm lâm số 1, mỗi người phải thường xuyên tuần tra và bảo vệ khoảng 500 ha rừng, vậy mà anh có vẻ vẫn rảnh rang, để hiểu được, học được giọng của cả trăm loài chim ?", tôi hỏi. Anh Trương Cảm nói: "Qua một thời gian làm ở Bạch mã, tôi nghĩ là tôi hiểu được ngôn ngữ của các loài chim. Không phải là tài giỏi gì đâu, nhưng mà là gần gũi quá. Nghe chim hót tôi biết khi nào chim vui vẻ, khi nào chim tình tự, khi nào chim hoảng sợ. Nên khi đi tuần tra, tôi hót gọi chim. Thấy chim đáp trả, thì chắc khu ấy rừng yên. Ngược lại, không thấy chim đáp trả, thì biết ngay có chuyện chẳng lành. Tôi sẽ xem xét lại, tuần tra kỹ hơn.

2. Nhưng, có lẽ sẽ là một bất ngờ với những ai chưa từng biết anh Trương Cảm từng là một lâm tặc, một tay săn chim, bẫy thú có tiếng trong vùng.

Tôi xin lỗi anh khi chúng tôi gợi lại câu chuyện về quá khứ…Anh Cảm bảo: "Không sao đâu. Đúng là tôi đã có một thời như vậy mà". Rồi anh kể:" Có một dạo, tôi đi bẫy thú, bẫy chim suốt, để đổi lấy gạo ăn. Lần ấy, trong một đêm đông rất rét. Tôi đi bẫy sơn dương, thực lòng chỉ mong nó dính bẫy để bán lấy tiền mua gạo thôi. Nhưng không may một con khỉ dính bẫy. Một chân nó bị treo lên sưng tấy, còn đứng bằng một chân thôi. Vậy mà tay nó vẫn lần lần vuốt ve âu yếm con khỉ con, trong suốt cả đêm đông lạnh…Con khỉ con màu trắng, trắng lắm, trắng như tuyết ấy. Tôi nhìn mà ứa nước mắt… Hoặc một lần khác tôi bẫy chim, đúng mùa chim sinh sản. Chim bố mẹ bị bắt, trong tổ còn 3, 4 chim con. Gió ào qua, tưởng mẹ về, chúng há mỏ chờ, trông rất tội. Những hình ảnh ấy đã ám ảnh tôi ghê lắm". "Thế đến giờ những hình ảnh này còn ám ảnh anh không?". "Trước đây thì có, nhưng bây giờ mình đi theo con đường này, làm kiểm lâm để giữ rừng là quá đúng rồi. Mình không ăn thịt thú rừng. Mình vận động mọi người giữ rừng. Mình còn nhậu và nói chuyện với lâm tặc để vận động họ từ bỏ bẫy thú, đừng như mình ngày xưa. Trước khi sinh đứa con đầu lòng, mình mong nếu nó là con trai, mình sẽ đặt tên Trương Bảo Lâm. Bảo là giữ, Lâm là rừng. Giữ Rừng mà. Và rồi mình đã được như ý muốn".

Tôi vẫn băn khoăn là làm thế nào mà anh trở thành kiểm lâm được ? Anh bảo, đúng là trên đời này có những điều mình chẳng định trước được.

"Mười bốn tuổi tôi đã vào rừng. Ban đầu tôi đi đốn củi, sau làm gỗ, kiếm trầm, bẫy thú, bẫy chim… Lớn lên chút nữa lúc nghề trầm nhang đang thịnh, tôi dạo khắp rừng Bạch Mã, chỗ nào cũng giống như nhà của mình. Bạch Mã hết trầm, tôi chuyển vào Quảng Nam, Kon Tum, sang tận Lào… Nhưng ông, mệ mình ngày xưa nói, ăn của rừng rưng rưng nước mắt! Dạo trước khi bẫy bắt được trĩ sao, tôi thường mang lên Đà Nẵng bán. Vì ở đó nhiều nhà hàng, bán được giá lắm. Một con trĩ sao bán được số tiền có thể mua được 50 kg gạo. Nhưng không hiểu sao, lần đó tôi lại mang trĩ sao ngược ra Huế bán nên mới bị bắt. Hai kiểm lâm của Vườn cấm Bạch Mã hỏi mua chim và đưa tôi về chỗ lấy tiền. Tôi bị bắt và còn bị giam mấy tiếng đồng hồ, phải làm tường trình với kiểm lâm Vườn cấm Bạch Mã (Lúc đó rừng Quốc gia Bạch Mã có tên là Vườn cấm Bạch Mã). Và từ bản tường trình để lại có địa chỉ của nhà tôi, nên dẫn tới một cuộc gặp gỡ khác. Sau khi bị bắt giam ở kiểm lâm Vườn cấm Bạch Mã mấy tháng, thì có một đoàn cả Tây, cả ta đến nhà tôi. Nhìn thấy đoàn người lạ đến nhà, tôi sợ quá, đoán là người ta đến bắt lại tôi rồi, nên tôi bỏ chạy thẳng vào rừng. Chiều tối trở về nhà, họ để lại một lá thư viết rằng: "Cậu là người am hiểu về trĩ sao. Chúng tôi là đoàn chuyên gia của tổ chức bảo vệ động vật hoang dã, nhờ cậu xác định giúp nơi phân bố của loài trĩ sao. Kinh phí ăn ở, Đoàn sẽ lo cho cậu". Tôi đã giúp. Tự tay làm bẫy và bẫy được hai con trĩ sao. Trên thế giới, đây là loài rất hiếm. Tận mắt chứng kiến cảnh này, mà ông Cray đã rất lo và làm nhiều việc để Vườn cấm Bạch Mã trở thành Vườn Quốc gia Bạch Mã. Trở thành Vườn Quốc gia thì được đầu tư nhiều quy hoạch và bảo vệ nghiêm ngặt hơn mà". Cũng chính từ cuộc gặp gỡ này mà cuộc đời anh rẽ sang ngả khác.

Năm 1988, Vườn Quốc gia Bạch Mã bấy giờ là Rừng cấm Bạch Mã cần tuyển một nhân viên am hiểu các loài thú hoang dã để có thể chăm sóc, theo dõi nguồn gốc của các loài thú bị lâm tặc bắt đi nhưng kiểm lâm chặn lại được. Những loài này sau khi bị bắt ra khỏi rừng không thể trả lại ngay cho rừng được mà cần phải được chăm sóc, phân tích cánh rừng chúng đã bị bắt đi để đem trả lại đúng cánh rừng đó. Trương Cảm đã quyết tâm xin vào làm công việc đó và chính thức trở thành một kiểm lâm viên thuộc sự quản lý của Vườn Quốc gia Bạch Mã.

Và rồi anh đã thực hiện được giấc mơ học đại học với luận văn tốt nghiệp đạt 10/10 tại trường Đại học Nông lâm Huế với đề tài "Sự phân bố và phát triển loài Trĩ Sao ở Vườn Quốc gia Bạch Mã", trở thành Trạm trưởng Trạm kiểm lâm 1 Vườn Quốc gia Bạch Mã, được Hội bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam tặng thưởng vì đã có nhiều thành tích trong công tác bảo vệ môi trường…

truoc rung

3. Anh cũng bảo, cái khó nhất là thời gian đầu đi truy quét, tôi bắt được toàn bạn nghề ở làng của tôi…"Có người mắng tôi thậm tệ. Ở làng anh biết rồi. Khó lắm! Nhưng dần dần mọi người cũng hiểu. Họ và tôi có chung hoàn cảnh. Tôi may mắn giã nghề sớm hơn và bắt đầu nhận thức về rừng. Bây giờ mọi người đã hiểu…".

Từng ấy năm đã qua, bây giờ bà con ý thức giữ rừng tốt hơn rồi. Sắp tới khi con đường này làm xong, các tour du lịch sinh thái mở ra nhiều, bà con cũng sẽ có nhiều việc làm hơn. Bên cạnh đó, Chính phủ đang bắt đầu triển khai quy định các nhà máy thủy điện, các cơ sở sản xuất và cung cấp nước sinh hoạt phải trả phí cho các chủ rừng, những người trực tiếp bảo vệ, chăm sóc rừng, bảo vệ nguồn nước, nên đời sống của người dân vùng đệm sẽ ổn hơn - anh Trương Cảm tâm sự như vậy.

Giữa đại ngàn Bạch Mã lồng lộng gió, nghe anh Trương Cảm hót gọi chim, tôi như thấy tiếng chim từ những cánh rừng đại ngàn, vọng vào tim anh, ở lại trong đó, nồng ấm và rồi bật ra tha thiết. Đó là tiếng rừng, đó là hồn đại ngàn.

Bạch Mã, tháng 3/2011

Chu Nguyễn