Xây dựng Nhà máy Xử lý rác thải Uông Bí (Quảng Ninh): Vì sao không nhận được sự đồng thuận

Nguyên cớ bất hợp tác của người dân

Từ phản ánh của người dân phường Bắc Sơn (TX. Uông Bí), chúng tôi đến tổ 1, khu 1 để tìm hiểu về việc đầu tư xây dựng Nhà máy Xử lý chất thải rắn và Sản xuất nguyên liệu tái tạo TX Uông Bí. Tiếp chúng tôi, ông Trần Ngọc Ước, Trưởng Ban công tác mặt trận khu I đã cho xem một loạt các văn bản liên quan về các quy định xây dựng Nhà máy xử lý rác thải và lá đơn kiến nghị của một số người dân gửi chính quyền địa phương và Chủ tịch UBND TX. Uông Bí. Với cách hiểu của ông và một số người dân thì việc xây dựng Nhà máy tại khu vực này vi phạm những quy định Luật Bảo vệ môi trường và Pháp lệnh 34 của Ủy ban Thường trực Quốc hội. Ông Ước bức xúc nói: “Trong nhiều ngày qua, nhân dân chúng tôi đã đệ trình đơn tại cuộc gặp mặt cử tri của HĐND tỉnh Quảng Ninh ngày 12-6; cuộc gặp mặt cử tri của HĐND phường Bắc Sơn ngày 8-7. Tuy nhiên đến 19-7, UBND phường Bắc Sơn mới có văn bản trả lời, nhưng không theo nội dung đơn thư kiến nghị”. Ông Ước cũng khẳng định rằng, công tác khảo sát, lập dự án cũng như thẩm định và phê duyệt chưa đảm bảo tính pháp lý. Ông viện dẫn điều 20, điểm 8 của Luật Bảo vệ môi trường, trong đó nhấn mạnh, các ý kiến tán thành hay không tán thành việc đặt dự án tại địa phương đối với các giải pháp bảo vệ môi trường phải được nêu rõ trong báo cáo tác động môi trường. Thế nhưng từ chủ trương quy hoạch tổng thể cho đến khi có Quyết định phê duyệt chi tiết 1/500 của Nhà máy, nhân dân quanh khu vực bị ảnh hưởng đều không được tham gia ý kiến và hầu như không biết gì đến các quyết sách của chính quyền địa phương đối với dự án nêu trên?!

Ông Vũ Văn Gọn, người dân tổ 1, khu 1 có vị trí nhà ở cách tường rào dự án khoảng 30m và đến khu xử lý rác khoảng trên 200m lo lắng: “Các hộ dân tổ 1, khu 1 đã quá khổ sở vì bụi, bẩn do mật độ xe chở than dày đặc gây ra, nay lại sắp phải đối mặt với mùi hôi thối, ruồi nhặng phát sinh từ khu vực xử lý rác thải. Nhiều người đã nghĩ đến việc di chuyển chỗ ở nhưng biết đi đâu, làm gì khi thu nhập chủ yếu dựa vào toàn bộ diện tích vườn tược và đồi rừng tại đây”. Ông cho biết thêm, tại cuộc họp sơ kết 6 tháng đầu năm 2010 của khu, hầu hết các ý kiến phát biểu nhận định việc xây dựng Nhà máy xử lý rác thải là rất cần thiết. Tuy nhiên, địa điểm đặt tại vị trí này là không phù hợp, 100% người dân ở khu biểu quyết không đồng tình với địa điểm đặt dự án.

Chính quyền và nhà đầu tư nói gì?

Đi tìm lời giải, chúng tôi đã có cuộc làm việc với cơ quan chức năng TX. Uông Bí và chủ đầu tư là Công ty CP Đầu tư và Xây dựng Việt Long. Tại cuộc làm việc với phóng viên, ông Nguyễn Ngọc Bình, Trưởng Phòng Quản lý Đô thị TX Uông Bí cho biết, Nhà máy Xử lý chất thải rắn Uông Bí dự kiến có công suất 100 tấn/ ngày và được xây dựng trên tổng diện tích khoảng 13,85ha tại khu 1, phường Bắc Sơn (Uông Bí). Ông Bình khẳng định, đến thời điểm này địa phương và chủ đầu tư đang phối hợp tiến hành mọi công tác chuẩn bị đầu tư. Việc xác định địa điểm của Nhà máy được dựa trên Đề án nghiên cứu mở rộng môi trường TX. Uông Bí của trường Đại học Khoa học tự nhiên (Đại học Quốc gia Hà Nội). Các nhà nghiên cứu đề tài này sau khi khảo sát cũng đã tư vấn rằng đây là địa điểm thích hợp nhất cho việc chôn lấp rác ở địa bàn bởi khoảng cách an toàn đối với đập Lán Tháp và độ chênh cốt cao hơn cốt điểm ở thung lũng là 1m nên không xảy ra hiện tượng thấm ngược trở lại và phù hợp với Quy hoạch bảo vệ môi trường thị xã đến năm 2010 định hướng 2020.

Ông Bình cho biết thêm, năm 2006-2007, cả 2 bãi rác chôn lấp rác trên địa bàn thị xã tại 2 phường Vàng Danh và Yên Thanh đang đã quá tải và có nguy cơ đóng cửa. Trước tình hình đó, thị xã đã xin địa điểm tại tổ 1, khu 1 phường Bắc Sơn làm điểm khởi động bãi chôn lấp rác mới và được UBND tỉnh chấp thuận tại Quyết định số 4848 ngày 25-12-2007. Tuy nhiên, theo hướng phát triển của thị xã là lên thành phố trong đó có tiêu chí về môi trường nên thị xã cũng đã đặt vấn đề dừng bãi chôn lấp rác và thay vào đó là Nhà máy Xử lý rác thải với công nghệ hiện đại, mọi quy trình được khép kín với đầu vào là rác và đầu ra là đầu là điện.

Quá trình các bước đang tiến hành triển khai xây dựng Nhà máy được thực hiện dựa trên Quyết định 1356/QĐ-UB ngày 12-5-2010, phê duyệt chi tiết tỷ lệ 1/500 đối với Nhà máy và các văn bản liên quan khác của Sở Tài nguyên và Môi trường; Sở Khoa học và Công nghệ; Sở Công Thương. Đến ngày 23-6-2010, thị xã đã ra thông báo thu hồi đất để GPMB xây dựng Nhà máy và tiến hành họp với những người dân liên quan để thỏa thuận đền bù, kiểm đếm và bàn giao mặt bằng.

Ông Lê Quang Thắng, Giám đốc Công ty CP Đầu tư và Xây dựng Việt Long cho rằng, dự án mới ở giai đoạn chuẩn bị đầu tư. Do đó, trước mắt Công ty cùng phối hợp với chính quyền địa phương thực hiện kiểm đếm bồi thường đối với 19 hộ nằm trong khuôn viên dự án. Các vấn đề khác Công ty có trách nhiệm cùng với địa phương dần dần tháo gỡ. Ông Thắng còn cho biết, nếu khả thi thì đây là dự án có quy mô hiện đại nhất, áp dụng công nghệ tiên tiến và có khả năng khắc phục các nhược điểm của một số Nhà máy xử lý rác hiện nay trên toàn trên toàn quốc…

Cần một cái bắt tay thiện chí

Qua thông tin phóng viên thu thập được và ý kiến phân tích của các cơ quan chức năng cho thấy, việc đầu tư xây dựng Nhà máy Xử lý rác Uông Bí đang được tiến hành ở phần cuối giai đoạn 1, giai đoạn chuẩn bị cho việc đầu tư. Toàn bộ quy trình tiến hành đã được tuân thủ đúng Luật Đầu tư xây dựng và các quy định về trình tự đầu tư xây dựng của UBND tỉnh, đặc biệt Quyết định số 4444 ngày 29-11-2007 của UBND tỉnh về công khai chủ trương xây dựng dự án. Điều này thể hiện ở việc ngay sau khi có Quyết định phê duyệt chi tiết tỷ lệ 1/500, TX Uông Bí và chủ đầu tư đã công khai quy hoạch chi tiết dự án bằng hình thức dán biển thông báo ở phường Bắc Sơn và ở nơi triển khai dự án.

Các bước lập dự án cũng như các bước tiến hành giai đoạn thực hiện dự án chưa được thực hiện. Điều đó cũng có nghĩa đến thời điểm này dự án chưa được hình thành. Như vậy, những kiến nghị của các hộ dân tổ 1, khu 1, phường Bắc Sơn có thể được xem như là bước đi trước! Tuy nhiên, những quan tâm và quan ngại của nhân dân về nguy cơ ô nhiễm môi trường khi dự án được thực hiện là hoàn toàn xác đáng khi Thông báo số 121a/UBND của UBND TX Uông Bí (ngày 24-5-2010), tại mục 5 có nội dung: “Đề nghị chủ đầu tư dự án bố trí diện tích đất và thi công bãi chôn lấp rác thải tạm thời trong thời gian thi công, chưa vận hành Nhà máy để giải quyết tình trạng quá tải của bãi rác Yên Thanh. Phấn đấu đến cuối năm 2010 đưa rác thải của thị xã vào bãi chôn lấp tạm thời của dự án”. Mặt khác theo quy chiếu của bản đồ quy hoạch dự án mà Giám đốc Công ty CP Đầu tư và Xây dựng Việt Long cho chúng tôi xem còn có tới 17 hộ (ngoài đối tượng trong diện GPMB) có khoảng cách dưới 500m so với khu vực xử lý rác thải. Hộ gần nhất có khoảng cách đến mốc giới dự án chừng 15-20m; cách khu xử lý rác khoảng 200m-250m. Trong khi đó, theo quy chuẩn Việt Nam 07:2010/BXD quy định đối với khu xử lý chất thải rắn ở đô thị, khoảng cách an toàn môi trường nhỏ nhất ít nhất 500m. Đối với khu vực nông thôn, tại quy chuẩn Việt Nam 14:2009/BXD quy định khoảng cách đến khu dân cư ít nhất là 3.000m và đến chân các công trình xây dựng khác ít nhất 1.000m.

Việc lựa chọn địa điểm nêu trên có nhiều điểm “thuận” đối với nhà đầu tư đó là gần trục đường chính; gần trung tâm… Tuy nhiên, nếu chỉ coi đó là cơ sở thu hút đầu tư mà không tuân thủ các quy chuẩn của Bộ Xây dựng, vi phạm các quy định tại Điều 50 điểm 3; Điều 37 điểm 2 và Điều 79 điểm 1 của Luật Bảo vệ môi trường thì cần xem xét thấu đáo.

Để tiếp tục triển khai các bước thực hiện xây dựng Nhà máy Xử lý rác Uông Bí, thiết nghĩ ngay từ lúc này TX. Uông Bí, chủ đầu tư cần tích cực làm tốt công tác tuyên truyền vận động để nhân dân hiểu sự cần thiết của Nhà máy. Bên cạnh đó, chủ đầu tư và chính quyền địa phương cần có những cam kết về các yếu tố môi trường trong khu vực và tiếp giáp khu vực ảnh hưởng để nhân dân yên tâm. TX Uông Bí nên xem xét việc hình thành bãi chôn lấp rác thải tạm thời trong thời gian thi công Nhà máy để giải quyết triệt ảnh hưởng đối với các hộ liên quan. Về phía người dân cần nhận thức đầy đủ hơn về ý nghĩa và tầm quan trọng của việc đầu tư xây dựng Nhà máy. Mặt khác cần ủng hộ và bắt tay với chính quyền địa phương, chủ đầu tư để Nhà máy Xử lý rác thải Uông Bí được thực hiện, đáp ứng nhu cầu phát triển trong thời gian tới của thị xã và tới đây là thành phố.

Bá Khang - Thu Trang