Xây dựng thương hiệu trái cây đặc sản - hướng mở cho các nhà vườn ở Đồng Nai

Từ nay đến 2015, tỉnh Đồng Nai dự kiến sẽ hỗ trợ 6 hợp tác xã (HTX), câu lạc bộ (CLB) xây dựng thương hiệu quốc gia cho 5 loại trái cây là xoài Xuân Hưng, chôm chôm Xuân Định (huyện Xuân Lộc), xoài La Ngà (huyện Định Quán), bưởi Tân Triều (huyện Vĩnh Cửu), sầu riêng (thị xã Long Khánh) và mãng cầu xiêm (huyện Cẩm Mỹ). Theo Cục trồng trọt, thị trường xuất khẩu các loại quả tươi có nguồn gốc nhiệt đới khá lớn, song phải cạnh tranh quyết liệt với trái cây ngoại nhập và đặc biệt phải có giấy chứng nhận chất lượng và đăng ký nguồn gốc xuất xứ hàng hóa nơi nhập khẩu. Đây là những rào cản mà các nhà vườn phải vượt qua để trái cây Việt Nam chiếm lĩnh được thị trường trong nước và rộng đường xuất khẩu. Bên cạnh đó, trái cây xuất khẩu phải có số lượng lớn, song hiện nay, đa số nông dân còn sản xuất nhỏ lẻ. Do vậy, giải pháp tốt nhất là tổ chức sản xuất - kinh doanh theo hướng trang trại, HTX, đồng thời tạo mối liên kết giữa sản xuất, thu mua, chế biến, bảo quản và tiêu thụ.

21/04/2011 14:32

Đồng Nai có gần 48.000 ha cây ăn trái, trong đó có nhiều loại được coi là đặc sản như: xoài, bưởi, quýt, chôm chôm, sầu riêng..., mỗi năm cung ứng ra thị trường gần 500 ngàn tấn, song chủ yếu bán cho thương lái đem đi tiêu thụ trong nước, chỉ một số ít vào được hệ thống siêu thị hoặc xuất khẩu. Do đó, giá bán của các loại trái cây bấp bênh, thường rơi vào cảnh được mùa rớt giá, mất mùa được giá, mất mùa cũng rớt giá. Trái cây của Đồng Nai khó vào được hệ thống siêu thị hoặc xuất khẩu do sản xuất chưa đạt tiêu chuẩn VietGap, GlobalGap và chưa xây dựng được thương hiệu. Mặc dù nhiều trang trại, hợp tác xã có diện tích cây ăn trái lớn muốn xây dựng được thương hiệu trước tiên phải có giấy chứng nhận GAP, song ngoài việc thực hiện các yêu cầu gắt gao về kỹ thuật trồng, chăm sóc, nông dân còn phải bỏ ra một khoản tiền lớn từ vài trăm triệu đến hàng tỷ đồng để đầu tư nhà xưởng, dụng cụ phục vụ cho sản xuất và chi phí thuê đơn vị kiểm tra (nếu đạt mới được cấp chứng nhận). Đây chính là rào cản lớn nhất đã làm không ít trang trại, hợp tác xã bỏ ý định làm GAP.

Ông Trịnh Đình Quang, Chủ nhiệm HTX sản xuất và kinh doanh trái cây an toàn của huyện Định Quán cho biết: HTX có 54 xã viên với diện tích xoài lên đến 130 ha. Hiện nhiều khâu trong sản xuất trái cây đã được xã viên sản xuất theo quy trình GAP. Tuy nhiên, để xây dựng được thương hiệu hệ thống siêu thị hoặc xuất khẩu còn cả một chặng đường dài. Vừa qua, HTX đề nghị tỉnh hướng dẫn kỹ thuật để có chứng nhận VietGap và hỗ trợ xây dựng thương hiệu, còn nếu thực lực xã viên đóng góp để làm thương hiệu thì không nổi. Ông Cao Hiền Quang, Phó Chủ tịch UBND xã Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu cho biết: xã đã hình thành các vùng chuyên canh xoài với diện tích gần 800 ha. Cây xoài ở đây hợp thổ nhưỡng đạt năng suất rất cao, vài năm nữa diện tích có thể tăng lên hàng ngàn ha. Vì vậy, xã đề nghị với huyện, tỉnh hỗ trợ sản xuất theo quy trình GAP và xây dựng thương hiệu để hướng đến xuất khẩu, ổn định đầu ra và giá bán.

Để có được thương hiệu khi sản xuất, ngoài các yêu cầu gắt gao về điều kiện quy trình sản xuất, nông dân phải ghi chép đầy đủ, chi tiết quá trình phát triển chăm sóc cây: từ khi trồng đến lúc thu hoạch, xuất bán. Bên cạnh đó, đầu tư cho cây trồng theo tiêu chuẩn GAP để xây dựng thương hiệu, chi phí cao hơn nhiều so với chăm sóc theo phương pháp truyền thống. Hiện Đồng Nai đang hỗ trợ 2 HTX là xoài Suối Lớn ở huyện Xuân Lộc và bưởi Tân Triều ở huyện Vĩnh Cửu xây dựng chương trình VietGAP, GlobalGAP cho trái cây. HTX xoài Suối Lớn đã nhận được chứng chỉ VietGAP nên đầu ra khá thuận lợi. Ông Nguyễn Thế Bảo, Chủ nhiệm HTX xoài Suối Lớn cho biết: Thương hiệu xoài Suối Lớn hiện nay được thị trường đánh giá cao, đa số được xuất khẩu sang Trung Quốc với giá cao hơn bán trong nước và đầu ra rất ổn định, nhờ đó các xã viên trong HTX đã có mức thu nhập trung bình 100 triệu đồng/ha sau khi trừ chi phí. Tuy nhiên, để giữ được thương hiệu không dễ, ngoài đảm bảo các tiêu chuẩn về kỹ thuật, HTX phải có nguồn kinh phí đủ để tiếp tục xin cấp giấy chứng nhận VietGAP vì chứng chỉ VietGAP, GlobalGAP chỉ có thời hạn hơn 1 năm kể từ ngày cấp, sau hơn 1 năm các cơ sở phải tiếp tục xin cấp lại. Đây là khó khăn khá lớn để các HTX duy trì thương hiệu của mình. Ông Phan Minh Báu, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, nhận định: Hiện nay, chưa có HTX, CLB trái cây nào trong tỉnh đủ khả năng về kỹ thuật và kinh phí để tự xin cấp chứng nhận VietGAP, GlobalGAP. Vì vậy, trái cây Đồng Nai muốn có thương hiệu, tỉnh phải hỗ trợ cả về kỹ thuật lẫn kinh phí. Xây dựng đã khó nhưng giữ được thương hiệu càng khó hơn nên trong 5 năm tới, tỉnh sẽ chọn lựa kỹ đơn vị và sản phẩm trước khi hỗ trợ xây dựng thương hiệu.

Trong 2 năm 2008-2009, doanh nhân Mỹ chính thức đặt hàng 2 loại trái cây của Đồng Nai là chôm chôm và sầu riêng với giá khá cao. Thế nhưng, chỉ có sầu riêng xuất khẩu được với số lượng nhỏ, chủ yếu để giới thiệu sản phẩm, còn chôm chôm đành phải từ chối vì chưa có chứng nhận GlobalGAP. Tỉnh Đồng Nai nổi tiếng với nhiều trái cây đặc sản, trong đó diện tích sầu riêng hơn 4.000 ha, chôm chôm gần 12.000 ha, xoài trên 7.000 ha, bưởi hơn 1.000 ha và quýt trên 3.000 ha nhưng ít vào được hệ thống siêu thị và xuất khẩu, mà chủ yếu tiêu thụ, bán lẻ ở các chợ trong và ngoài tỉnh, không những giá cả thất thường mà sản lượng bán ra cũng không ổn định, dễ bị dội hàng, dội chợ. Tuy nhiên, cũng như nhiều nhà vườn trồng cây ăn trái ở Nam Bộ, phần lớn trái cây ở Đồng Nai thu hoạch theo mùa, do sản xuất nhỏ lẻ, manh mún nên chất lượng cùng 1 loại trái cây không đồng đều, hình dáng không bắt mắt và mạnh ai người đó tiêu thụ nên thường bị tư thương ép giá. Những năm gần đây, khi nhiều chủng loại trái cây ngoại nhập về với lượng dồi dào quanh năm suốt tháng, nhiều loại trái cây Đồng Nai phải cạnh tranh với trái cây ngoại cả về chất lượng lẫn giá cả.

Để trái cây Đồng Nai sớm vào được các siêu thị hoặc có thị trường tiêu thụ rộng rãi và ổn định, đồng thời để các nhà vườn không còn cảnh lao đao và có mức thu nhập cao quanh năm nhờ cây ăn trái, cùng với việc tích cực hỗ trợ các HTX, CLB, trang trại, nhà vườn kiên trì xây dựng thương hiệu, việc cần làm ngay là các nhà vườn phải áp dụng những tiến bộ kỹ thuật để sản xuất trái cây rải đều trong năm, không cho thu hoạch tập trung vào chính vụ hay trái vụ dễ dẫn đến đầu ra không ổn định. Mặt khác, các nhà vườn phải liên kết lại với nhau thông qua việc tổ chức các CLB, HTX hay tổ sản xuất, sớm hình thành các vùng chuyên canh cây ăn trái với những thương hiệu đã được kiểm định để có cùng một quy trình sản xuất cho chất lượng cây ăn trái đồng đều, cung ứng trái cây có chất lượng tốt, sản lượng ổn định và uy tín trên thị trường.

Minh Hưng