Bộ 3 bảo vệ khỏi HPV: Tiêm chủng, xét nghiệm tầm soát định kỳ và theo dõi kịp thời

Ung thư cổ tử cung hiện là loại ung thư phổ biến thứ 4 ở nữ giới trên toàn cầu. Trung bình, cứ 2 phút lại có một phụ nữu tử vong vì căn bệnh có thể phòng ngừa này. Riêng năm 2022, thế giới ghi nhận hơn 348.874 ca tử vong do ung thư cổ tử cung, chủ yếu ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình - nơi phụ nữ còn gặp nhiều rào cản trong tiếp cận vaccine HPV, xét nghiệm tầm soát định kỳ và điều trị sớm.

HPV (Human Papillomavirus) là virus gây u nhú ở người. Nhiễm HPV cực kỳ phổ biến trên toàn thế giới và có thể lây nhiễm ở mọi giới tính. Tuy phần lớn các trường hợp nhiễm HPV tự đào thải, nhưng việc nhiễm dai dẳng có thể dẫn đến ung thư và các bệnh liên quan khác ở cả nam và nữ, như mụn cóc sinh dục, tiền ung thư và ung thư cổ tử cung, hậu môn sinh dục

Tại Việt Nam, theo báo cáo thống kê từ Globocan năm 2022, ung thư cổ tử cung và các bệnh liên quan HPV vẫn là gánh nặng sức khỏe cộng đồng với khoảng 4.600 ca mắc mới và hơn 2.500 ca tử vong. Dù vaccine và xét nghiệm tầm soát đã chứng minh tính hiệu quả, lợi ích rõ rệt, tỷ lệ tiếp cận vẫn còn thấp, cho thấy nhu cầu cấp thiết về một chiến lược phòng ngừa toàn diện, bền vững và dựa trên bằng chứng khoa học.

Chiến lược của WHO năm 2020 về việc loại bỏ ung thư cổ tử cung khỏi các vấn đề sức khỏe cộng đồng nhấn mạnh khuyến nghị, đưa vaccine HPV vào tất cả các chương trình tiêm chủng quốc gia, hướng đến các mục tiêu sau vào năm 2030.

Trong đó, tiêm vaccine HPV đầy đủ cho trẻ em gái vị thành niên, cùng với tầm soát ung thư cổ tử cung và điều trị thích hợp cho tất cả phụ nữ có tổn thương có thể hiện thực hóa mục tiêu này ngay trong thế hệ chúng ta. Ở Việt Nam, tỷ lệ tiêm vaccine HPV và tỷ lệ khám tầm soát ung thư cổ tử cung còn thấp, phản ánh nhu cầu tăng cường hơn nữa các nỗ lực trong dự phòng và kiểm soát căn bệnh này.

Hưởng ứng chiến lược toàn cầu của Tổ chức Y tế thế giới nhằm thanh toán ung thư cổ tử cung, đầu năm nay, Bộ Y tế Việt Nam chính thức triển khai Chiến dịch truyền thông toàn quốc "Vì một Việt Nam không gánh nặng bởi HPV", thể hiện cam kết mạnh mẽ trong Kế hoạch hành động quốc gia phòng chống ung thư cổ tử cung đến năm 2030, hướng đến mục tiêu đưa căn bệnh này ra khỏi danh sách các vấn đề sức khỏe cộng đồng.

Sau hơn một thập kỷ triển khai tại hơn 100 quốc gia, vaccine HPV đã chứng minh hiệu quả giảm mạnh tổn thương tiền ung thư và ung thư cổ tử cung. Các phác đồ 2 liều hoặc 3 liều được FDA (Hoa Kỳ) và Ủy ban châu Âu (EC) phê duyệt dựa trên dữ liệu khoa học nghiêm ngặt.

Theo ThS.BS Nguyễn Hiền Minh, Phó Trưởng đơn vị tiêm chủng, Bệnh viện Đại học Y dược TPHCM, giống nhiều vaccine tiểu đơn vị khác, vaccine HPV hoạt động theo cơ chế khởi động - tăng cường, tạo trí nhớ miễn dịch mạnh mẽ và lâu dài. Phác đồ 2 hoặc 3 liều đã được kiểm chứng qua các nghiên cứu lâm sàng với quy trình chặt chẽ, theo dõi dài hạn. 

Mặc dù nghiên cứu 1 liều đang được xem xét nhưng hiện nay vẫn chưa có đủ bằng chứng để thay đổi thông tin kê toa theo chuẩn của FDA. Do đó, Việt Nam và nhiều quốc gia tiếp tục khuyến cáo tuân thủ phác đồ đã được phê duyệt nhằm đảm bảo hiệu quả bảo vệ tối ưu.

Các chuyên gia y tế cho biết, tầm soát là yếu tố then chốt để phòng ngừa ung thư cổ tử cung, dù không thể ngăn chặn các nhiễm HPV mới. Việc xét nghiệm với kết quả âm tính HPV ở thời điểm hiện tại vẫn có thể nhiễm HPV nguy cơ cao trong tương lai. 

Tại Việt Nam, những thách thức như chi phí tầm soát, và khó khăn đi lại tại các vùng xa khiến nhiều người bỏ lỡ các mốc kiểm tra quan trọng. Điều này làm tăng nguy cơ bệnh tiến triển âm thầm đến giai đoạn muộn. Ngay cả trong những chương trình tầm soát hiệu quả, nếu bỏ lỡ lịch tái khám, trì hoãn điều trị vì chi phí hoặc công việc, hoặc gặp tình trạng âm tính giả, thì nguy cơ tiến triển thành ung thư vẫn hiện hữu.

PGS.TS.BS Lê Thị Anh Đào, Trưởng khoa Phụ ngoại A5, Bệnh viện Phụ Sản Hà Nội, Giảng viên cao cấp Bộ môn Sản Phụ khoa, Trường Đại học Y Hà Nội, nhận định, vaccine HPV giúp ngăn chặn các tình trạng nhiễm HPV nguy cơ cao mới và là nền tảng để bảo vệ cộng đồng trong dài hạn. 

Xét nghiệm HPV 5 năm/lần giúp phát hiện sớm nhiễm mới hoặc nhiễm dai dẳng HPV, từ đó đưa ra hướng theo dõi và xử trí ngay khi có bất thường. Ba trụ cột này kết hợp sẽ tạo thành "lá chắn" vững chắc giúp cộng đồng tiến gần mục tiêu loại trừ ung thư cổ tử cung.

Ung thư cổ tử cung là bệnh có thể phòng ngừa gần như 100% nếu phụ nữ được tiếp cận đúng, đủ, kịp thời. Tiêm vaccine theo phác đồ được phê duyệt, xét nghiệm tầm soát HPV định kỳ và theo dõi, điều trị ngay khi có bất thường không chỉ là thông điệp truyền thông mà là giải pháp khoa học đã được thế giới chứng minh, phù hợp chiến lược quốc gia và mở ra cơ hội thực sự để Việt Nam tiến gần mục tiêu mà WHO kỳ vọng loại trừ ung thư cổ tử cung khỏi vấn đề y tế công cộng vào năm 2030.

HM