Bộ Dân tộc và Tôn giáo đánh giá kết quả triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp

Hoàn thiện thể chế, xây dựng nền tảng pháp lý

Báo cáo tại hội nghị, Chánh Văn phòng Bộ Dân tộc và Tôn giáo (DTTG) Nguyễn Cao Thịnh thông tin, ngay sau khi có chủ trương của Trung ương về tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp theo Nghị quyết Hội nghị Trung ương 11 khóa XIII, các kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, cùng chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ DTTG đã tích cực, chủ động thực hiện đồng bộ nhiều nhiệm vụ then chốt.

Bộ DTTG đã rà soát 115 nhiệm vụ, đề xuất Chính phủ ban hành Nghị định 124/2025/NĐ-CP, chuyển giao 33 nhiệm vụ cho địa phương; cắt giảm, đơn giản hóa 72,2% thủ tục hành chính, công khai trên Cổng dịch vụ công quốc gia. Nhờ đó, Bộ được Chính phủ biểu dương tại phiên họp tháng 7/2025. Toàn bộ thông tư hướng dẫn mô hình hai cấp cũng được ban hành đúng tiến độ.

Ngoài ra, Bộ đã ban hành 57 văn bản chỉ đạo, tổ chức tập huấn, hướng dẫn chuyên sâu và phối hợp chặt chẽ với Bộ Nội vụ trong việc biên soạn tài liệu vận hành chính quyền hai cấp. Hội nghị tập huấn trực tuyến quy mô lớn được tổ chức, kết nối đến 34 tỉnh, thành phố và 3.321 xã, phường.

Đặc biệt, Bộ trưởng đã ký quyết định thành lập 34 Tổ công tác, trực tiếp đến các địa phương để khảo sát thực tiễn, tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ kỹ thuật cho đội ngũ cán bộ cấp tỉnh, cấp xã trong công tác DTTG.

Để bảo đảm thông tin thông suốt, Bộ DTTG thiết lập đường dây nóng, chuyên mục phản ánh và tổ chuyên trách xử lý vướng mắc từ địa phương. Bộ cũng gửi 3 văn bản đến các bộ, ngành, địa phương để tổng hợp, kiến nghị giải pháp tháo gỡ khó khăn. Đồng thời, triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW và Đề án 06 về chuyển đổi số, gắn công nghệ với tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu quả mô hình chính quyền hai cấp.

Những khó khăn, vướng mắc khi triển khai

Tại hội nghị, đại diện Sở DTTG các địa phương đã thẳng thắn nêu nhiều khó khăn. 

Về thể chế: Một số thông tư (04, 05, 06/2025/TT-BDTTG) còn gây lúng túng trong cách hiểu và triển khai, đặc biệt là hướng dẫn thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, hệ thống chỉ tiêu thống kê và văn bản pháp lý liên quan.

Về tổ chức bộ máy: Một số địa phương có đông đồng bào dân tộc thiểu số như TP. Huế vẫn chưa thành lập được Sở DTTG. Việc sáp nhập các cơ quan dẫn đến thiếu bộ phận chuyên trách, gây khó khăn trong công tác tham mưu, quản lý. Cán bộ cấp xã đa phần kiêm nhiệm nhiều việc, thiếu chuyên môn và kinh nghiệm.

Về nhân lực và điều kiện làm việc: Nhiều sở thiếu biên chế, cán bộ cấp xã chưa có vị trí việc làm rõ ràng, dẫn đến quá tải, giảm chất lượng công việc. Trang thiết bị, cơ sở vật chất ở nhiều xã xuống cấp, chưa đáp ứng yêu cầu phục vụ hành chính công.

Trong giải quyết thủ tục hành chính: Việc chuyển giao thẩm quyền từ tỉnh về xã diễn ra trong khi năng lực cán bộ cơ sở còn yếu. Thiếu dữ liệu tập trung, phần mềm quản lý còn phân mảnh. Việc nộp hồ sơ trực tuyến gặp khó do hạn chế về hạ tầng và kỹ năng sử dụng của người dân, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa.

Trong thực hiện Chương trình MTQG DTTS&MN: Một số tiểu dự án (3, 5, 7, 8, 10...) gặp khó do khác biệt chính sách giữa các tỉnh trước sáp nhập; công tác rà soát, tích hợp số liệu còn chậm, ảnh hưởng đến tiến độ triển khai.

Tư duy đổi mới – Hành động quyết liệt

Kết luận hội nghị, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhấn mạnh, dù còn nhiều khó khăn do yếu tố khách quan và quá trình chuyển đổi bộ máy, nhưng Bộ DTTG đã thể hiện tinh thần chủ động, quyết liệt, bám sát thực tiễn, góp phần vận hành hiệu quả mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, tạo nền tảng cho công tác quản lý nhà nước về dân tộc, tôn giáo trong giai đoạn mới.

Bộ trưởng khẳng định, những vấn đề vướng mắc phải có giải pháp riêng, không thể áp dụng một mô hình chung. Mỗi địa phương, mỗi vấn đề cần có cách tiếp cận linh hoạt, sát thực tế. Bộ DTTG cần thực hiện đúng vai trò quản lý nhà nước và tham mưu chính sách, với tinh thần "tư duy sâu – hành động lớn – làm việc quyết liệt và hiệu quả".

Mục tiêu xuyên suốt là tạo chuyển động rõ nét trong công tác dân tộc và tôn giáo. Về dân tộc, cần tăng cường đoàn kết, khuyến khích đồng bào chủ động thoát nghèo, làm giàu. Về tôn giáo, cần tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng, bảo đảm hoạt động đúng pháp luật, tránh cấm đoán cực đoan. Ngành DTTG phải góp phần vào 3 yếu tố cốt lõi: An ninh, an dân, an sinh.

Về các nhiệm vụ trọng tâm thời gian tới, Bộ trưởng yêu cầu.

Thứ nhất là hoàn thiện chính sách, pháp luật. Khẩn trương tổng kết Nghị quyết 24-NQ/TW (2003) và Kết luận 65 (2019), hướng tới tham mưu ban hành nghị quyết mới về công tác dân tộc vào năm 2026. Đồng thời, tổng kết và sửa đổi Luật Tín ngưỡng, Tôn giáo; xác định rõ đặc thù từng tôn giáo, ban hành cơ chế phù hợp với từng địa phương.

Thứ hai là tập trung triển khai quyết liệt, đồng bộ, hiệu quả bốn nghị quyết trụ cột của Trung ương "Bộ tứ trụ cột", phù hợp với tình hình điều kiện đặc thù lĩnh vực dân tộc, tôn giáo.

Thứ ba là tổng kết Chương trình 1719, xây dựng chương trình mới. Chương trình phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS và miền núi sẽ tích hợp với chương trình xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, theo hướng đổi mới tư duy và phương pháp triển khai.

Thứ tư là củng cố bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp, nhất là cấp xã; tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu quả, bảo đảm vị trí việc làm rõ ràng, đáp ứng yêu cầu quản lý sau sáp nhập địa giới hành chính.

Thứ năm là xây dựng hệ thống dữ liệu ngành đồng bộ, tập trung vào 4 nhóm dữ liệu: điều hành, dân tộc, tôn giáo và chương trình MTQG. Dữ liệu phải liên thông từ trung ương tới địa phương. Đồng thời, Bộ sẽ xây dựng "Cẩm nang giải đáp tình huống" để hỗ trợ địa phương xử lý các vấn đề chuyên môn.

Bộ trưởng cho biết, cuối tháng 8, Bộ sẽ thành lập 6 đoàn công tác đi kiểm tra, đôn đốc, tháo gỡ khó khăn tại các địa phương, nhằm bảo đảm việc triển khai các nhiệm vụ đạt hiệu quả thực chất.

Sơn Hào