Cần hoàn thiện khung pháp luật để kiểm soát thuốc lá mới

Mới đây, tại tọa đàm "Hoàn thiện pháp luật để kiểm soát thuốc lá mới-Từ thực tiễn đến chính sách", các đại biểu nhấn mạnh rằng, bảo vệ sức khỏe nhân dân là mục tiêu xuyên suốt trong mọi chính sách điều chỉnh liên quan đến thuốc lá. Việc kiểm soát chặt chẽ các sản phẩm thuốc lá mới – bao gồm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng – không chỉ góp phần ngăn ngừa tác hại đối với giới trẻ, mà còn là hành động thiết thực để giảm thiểu gánh nặng bệnh tật cho toàn xã hội.

Tuy nhiên, hiện nay khái niệm về các sản phẩm thuốc lá mới chưa được quy định rõ ràng trong Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012 và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan. Điều này gây khó khăn cho cơ quan có thẩm quyền trong việc xác định mức xử phạt các hành vi buôn bán, vận chuyển, tàng trữ, nhập lậu, sản xuất, quảng cáo thuốc lá mới.

Do đó cần thiết của việc sửa Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và các văn bản pháp luật liên quan để thực thi Nghị quyết 173/2024/QH15 hiệu quả. Đồng thời xem xét các luật liên quan để hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ, minh bạch.

Thuốc lá là ngành hàng liên đới nhiều nhóm đối tượng, từ người hút thuốc, cộng đồng (người không hút thuốc, giới trẻ), doanh nghiệp, nhà đầu tư, nông dân trồng nguyên liệu, đến khách du lịch, người lao động nước ngoài đang lưu trú tại Việt Nam,... Do vậy, việc sửa luật cũng cần cân nhắc lợi ích hài hòa của các bên, vì mọi đối tượng đều có lý do để được bảo vệ, từ giới trẻ cho đến người hút thuốc, cũng như các nhà đầu tư và doanh nghiệp đang tham gia hiện nay.

Để việc sửa các luật và văn bản quy phạm pháp luật liên quan được hiệu quả, gắn liền với thực tiễn, cũng như cân bằng, dung hòa với nhu cầu và quyền lợi của các bên, cần có một báo cáo đánh giá tác động chính sách toàn diện đến các đối tượng liên quan.

Ở góc độ pháp lý, nhắc lại nội dung của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá 2012 (Luật PCTHTL), ông Lê Đại Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự-Kinh tế, Bộ Tư pháp phân tích: Khái niệm "thuốc lá" được định nghĩa là "sản phẩm được sản xuất từ toàn bộ hoặc một phần nguyên liệu thuốc lá, được chế biến dưới dạng thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lá sợi, thuốc lào" và cũng bao gồm "các dạng khác"-điều mà các nhà làm luật đã dự trù cho những thay đổi trong tương lai.

Do vậy, "thuốc lá nung nóng đáp ứng đầy đủ các tiêu chí của Luật PCTHTL. Thuốc lá truyền thống và thuốc lá nung nóng chỉ khác nhau ở công cụ hỗ trợ cho việc hút thuốc", ông Hải khẳng định.

Tuy nhiên, thực tế hiện nay với quan điểm bảo vệ sức khỏe toàn dân, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết cấm các loại sản phẩm thuốc lá mới. Do đó, theo ông Lê Đại Hải, trách nhiệm của các Bộ, ngành liên quan là cần thể chế hóa chính sách của Đảng, Quốc hội thành pháp luật.

Trước tiên là sửa Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá. Song song đó, sửa danh mục của Luật Đầu tư, gồm hai danh mục: Hàng hóa bị cấm và hàng hóa được phép kinh doanh có điều kiện.

Đại diện cho Bộ Công Thương, ông Trần Thành Trung, Phòng Công nghiệp tiêu dùng, thực phẩm, Cục Công nghiệp cũng nhấn mạnh, cần điều chỉnh các luật và văn bản quy phạm pháp luật liên quan để phân biệt tách bạch giữa các nhóm thuốc lá mới, nhằm đưa Nghị quyết 173 đi vào thực tiễn.

Hiện nay, Bộ Công Thương đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Y tế và Bộ Tư pháp để sớm đưa ra định nghĩa về hai loại sản phẩm này, tạo cơ sở pháp lý cho công tác quản lý đồng bộ về thể chế và minh bạch.

Theo ông Lê Đại Hải, thế giới vẫn chia làm hai thái cực cấm và quản lý đối với thuốc lá nung nóng. Song thực tế đã cho thấy, các nước phát triển không cấm mặt hàng này mà đưa vào kiểm soát có điều kiện. Ngoài ra, đa phần các doanh nghiệp tham gia vào lĩnh vực thuốc lá mới chủ yếu là các nhà đầu tư nước ngoài, vì vậy cũng cần cân nhắc việc tác động đến môi trường đầu tư trong tương lai.

Ngoài ra, ông Lê Đại Hải phân tích thêm, đối tượng chịu tác động từ lệnh cấm cũng bao gồm cả ngành du lịch. Cụ thể là nhiều du khách nước ngoài có thói quen và được phép dùng thuốc lá mới tại nước sở tại, khi đến Việt Nam bị thu hồi, tịch thu sản phẩm thì sẽ cân nhắc về khả năng quay lại.

Do vậy, ông Hải khuyến nghị: "Vấn đề chính sách cần cân nhắc đa dạng góc nhìn, từ tác động kinh tế, đồng bộ hệ thống pháp luật và hài hoà lợi ích các bên để đưa ra giải pháp tối ưu nhất".

Diệu Anh